Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Ποια ήταν τα σημαντικότερα γεγονότα στα οποία θα εστιάζατε αυτό το έτος;
Το 2024 ήταν ένας χρόνος ο οποίος µπορεί αν χαρακτηριστεί ως «παρακολουθηµατικός» των γεγονότων του 2023 και βέβαια αναφέροµαι στην επίθεση της Χαµάς τον Οκτώβριο του 2023 και την είσοδο του Ισραήλ στη Γάζα, την εξόντωση της ηγεσίας της Χαµάς και της Χεζµπολάχ, την πρόσφατη πτώση του Άσαντ και βέβαια την πτώση του αεροσκάφους του Ιρανού Προέδρου Ραΐσι τον Μάιο του 2024. Σ’ αυτό τον χρόνο ζήσαµε τη γεωπολιτική από µια άλλη σκοπιά ότι τα «πάντα ρει» και κανένα στάτους δεν είναι βιώσιµο όταν υπάρχουν οικονοµικοί και ιδεολογικοί ανοικτοί λογαριασµοί. Άλλωστε, αυτός είναι και ο δρόµος των διεθνών σχέσεων ότι η πραγµατικότητα αναλύεται µε βάση το συµφέρον του ισχυρού, τα πιστεύω των ανθρώπων και την έντονη εισροή της ιστορίας στην εξήγηση του δικαίου.
Υπάρχει βιώσιμη λύση για τη Μέση Ανατολή; Και αν ναι, πώς θα κινηθεί;
Είµαστε στην αλλαγή των συνόρων που δηµιουργήθηκαν µετά το τέλος της αποικιοκρατίας της Γαλλίας και της Βρετανίας αλλά και στην ανακατάταξη των κανόνων των τελευταίων 2 αιώνων. Στις 28 Οκτωβρίου του 1648, υπογράφηκε η Ειρήνη της Βεστφαλίας, όπου αναγνωρίστηκε πλέον η αποκλειστική κυριαρχία κάθε κράτους επί των γαιών του και η δικαιοδοσία επί των υπηκόων του εντός και εκτός των εδαφών του, καθώς και οι τυχόν πολεµικές ενέργειες αυτών. Με λίγα λόγια συστάθηκαν κράτη επί των εθνών και των αυτοκρατοριών που υφίσταντο στον δυτικό κόσµο.
Η Μέση Ανατολή δεν ακολούθησε αυτό το µονοπάτι. Στην περιοχή υπήρχε έντονο το απωθηµένο ότι η αποικιοκρατία χώρισε τα κράτη, όπως π.χ. στην περίπτωση της απόσχισης του Λιβάνου από τη Συρία και οδήγησε στην αποδόµηση ιστορικών αυτοκρατοριών, όπως της Περσικής που άρχισε να φθίνει και τελικώς έφτασε στο σηµερινό της σχήµα το 1925, επί Ρέζα Σάχη. Σε αυτό το πλέγµα και µέχρι σήµερα οι λαοί στη Μέση Ανατολή, άλλωστε πρόκειται και για την πιο ιστορική περιοχή του κόσµου, µιας και από την περιφέρεια αυτή ξεκίνησε ο µονοθεϊσµός και ο αρχαίος οικονοµικός πολιτισµός, δεν πιστεύουν ότι τα σύνορα των σηµερινών κρατών ανταποκρίνονται στην ιστορική τους αλήθεια ή τελοσπάντων στο µέγεθος των προσδοκιών τους.
Η σύγκρουση Ιράν και Ισραήλ θεωρείτε ότι δεν ήταν μόνο στρατιωτικής και πολιτικής εμβέλειας;
Οι δύο αυτές χώρες πιστεύουν ότι αντιπροσωπεύουν το θείο στον σηµερινό κόσµο. Η Ισλαµική ∆ηµοκρατία του Χοµεϊνί συνέχισε την έννοια του Βασιλιά των Βασιλέων, όπως ο Βασιλιάς Κύρος θεωρούσε τον εαυτό του και αυτό το δόγµα µεταφέρθηκε στο Σιίτικο Ισλάµ ως ο θεσµός του εκπροσώπου του 12ου Ιµάµη του Μάχντι που θεωρείται ο Μεσσίας για τους σιίτες µουσουλµάνους. Ως εκ τούτου ο Αγιατολάχ ενεργεί ως πεφωτισµένος από τον 12ο Ιµάµη και τον εκπροσωπεί µέχρι την επανεµφάνισή του στη γη.
Από την άλλη µεριά ο ιουδαϊσµός αναφέρεται στη διαδοχή εξ αίµατος µέχρι να έρθει ο Μεσσίας και θεωρεί τον ∆αβίδ ως τον Βασιλιά τον Βασιλέων. Η επέκταση του Ιράν θρησκευτικά καλύπτει µια περιοχή από το σηµερινό Αφγανιστάν ως τον Λίβανο όπου βρισκόταν η παλιά Περσική Αυτοκρατορία και αυτή θέλει το σηµερινό Ιράν να είναι η επιρροή του σήµερα, διεκδικώντας την Ιερουσαλήµ ως πρωτεύουσα ενός παν-ισλαµικού κράτους. Το δε Ισραήλ αναζητεί τις ρίζες του στο αρχαίο Βασίλειο του Ισραήλ, το λεγόµενο Μεγάλο Ισραήλ που εδαφικά και πολιτικά έρχεται σε σύγκρουση µε τις βλέψεις του Ιράν και αφού πλέον η Ιερουσαλήµ είναι η πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Υπάρχει σύγκρουση πολιτισμών ή συμφερόντων στην προκειμένη περίπτωση;
Όλοι οι πόλεµοι και οι συγκρούσεις έχουν ως αρχή το συµφέρον. Η ιδεολογία, η ταυτότητα, η θρησκεία είναι µέσα για την παρακίνηση του λαού και την υποστήριξη των αποφάσεων της ηγεσίας και πώς θα κινητοποιήσουν τον λαό να ιδεολογοποιήσει µια πολιτική απόφαση. Η σύγκρουση Ιράν και Ισραήλ είναι σύγκρουση ηγεσίας και µεγάλων οικονοµικών συµφερόντων στην Κεντρική Ασία και στη Μέση Ανατολή.
Οικονομικά πώς επηρεάστηκε το Ισραήλ και η Γάζα από τη σύγκρουση;
Δυστυχώς τα οικονοµικά στοιχεία δείχνουν µια µακροοικονοµική καταστροφή της Γάζας που θα χρειαστεί πολλές δεκαετίες για να αποκατασταθεί. Στη Γάζα, ο πόλεµος έχει προκαλέσει ζηµιές σε υποδοµές σχεδόν 18,5 δισεκατοµµυρίων δολαρίων, σύµφωνα µε προκαταρκτικές εκτιµήσεις της Παγκόσµιας Τράπεζας, των Ηνωµένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. O κατασκευαστικός τοµέας µειώθηκε κατά 96%, η αγροτική παραγωγή κατά 93%, η µεταποίηση κατά 92% και η ανταπόκριση στον τοµέα των υπηρεσιών κατά 76%. Εν τω µεταξύ, η ανεργία έφτασε στο 81,7% το πρώτο τρίµηνο του 2024, ποσοστό που ο ΟΗΕ αναµένει ότι είναι πιθανό να επιδεινωθεί για όσο συνεχίζεται η στρατιωτική επιχείρηση.
Στο δε Ισραήλ υπάρχει ύφεση που οφείλεται στη µείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 27%, στη µείωση των εξαγωγών και στη µείωση των επενδύσεων από τις επιχειρήσεις. Οι δαπάνες των νοικοκυριών υποχώρησαν στην αρχή του έτους, αλλά έκτοτε µειώθηκαν. Όµως το Ισραήλ ένεκα της έντονης παρεµβατικότητας του κράτους στην οικονοµία και της εξωτερικής βοήθειας από τις ΗΠΑ και από τα εβραϊκά δίκτυα θα ανακάµψει σχετικά εύκολα.
Υπάρχει πιθανότητα ειρήνης και δη οικονομικής ειρήνης ανάμεσα στη Γάζα και στο Ισραήλ;
Η επίθεση της Χαµάς έφερε την περιοχή στην κατάσταση πριν από τις Συµφωνίες του Αβραάµ που υπογράφτηκαν το 2020 και έθεσε τέλος στα σχέδια για τη δηµιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους. Η τότε κίνηση Τραµπ να ενώσει τις αραβικές χώρες µε το Ισραήλ, ώστε να αµβλυνθούν οι διαφορές δεν έφερε και τους Άραβες κοντά µε τους Ισραηλινούς, κυρίως ένεκα του Παλαιστινιακού. Μάλιστα, το µεγαλύτερο µέρος του αραβικού κόσµου επέκρινε τους Άραβες ηγέτες για τις Συµφωνίες. Έτσι ενώ το εµπόριο µεταξύ του Ισραήλ και των Ηνωµένων Αραβικών Εµιράτων έφτασε τα 284,4 εκατοµµύρια δολάρια τον Μάιο του 2024 και για τους πρώτους πέντε µήνες του 2024 το διµερές εµπόριο µεταξύ Ισραήλ και Μπαχρέιν ήταν 53,7 εκατοµµύρια δολάρια, αντιπροσωπεύοντας αύξηση του διµερούς εµπορίου κατά 933% σε σύγκριση µε τους πρώτους πέντε µήνες του 2023, το Αραβικό Βαρόµετρο σε έρευνά του τον Σεπτέµβριο του 2022 κατέδειξε µειωµένα ποσοστά αποδοχής των Συµφωνιών στον Αραβικό Κόσµο, όπως ενδεικτικά στη Μαυριτανία (8%), στη Λιβύη (7%), στην Παλαιστίνη (6%), Ιορδανία (5%) και Αίγυπτο (5%).
Όλα τα παραπάνω δυσκολεύουν την οικονοµική ειρήνη, τουτέστιν το Ισραήλ δεν θα δεχθεί επουδενί λόγο τη διοίκηση της Γάζας από τη Χαµάς ή από την Παλαιστινιακή Αρχή. Έτσι είτε η Γάζα θα γίνει µια αυτόνοµη περιοχή κάτω από το Ισραήλ, είτε µε µια αποδεκτή από το Ισραήλ διοίκηση η Γάζα θα συνεχίσει να υπάρχει έχοντας το Ισραήλ ουδετεροποιήσει εδάφη ως «νεκρές ζώνες». Το όλο σχήµα βέβαια δηµιουργεί αβεβαιότητα, οπότε και δύσκολα θα έρθουν Άραβες ή άλλοι επενδυτές στη Γάζα ώστε να βοηθήσουν στην ανοικοδόµησή της.
Η Διοίκηση της Παλαιστινιακής Αρχής μπορεί να βοηθήσει στην εξομάλυνση της κατάστασης στη Γάζα;
Ο Ισραηλινός ΠΘ δεν φαίνεται να εµπιστεύεται τον κ. Αµπάς και την Παλαιστινιακή Αρχή, αναµένω η πτώση Αµπάς να ακολουθήσει µετά την πτώση Άσαντ στη Συρία.
Στη Συρία είδαμε την κατάρρευση του παν-αραβισμού ή ήταν µια επόμενη κίνηση μετά την αποδυνάμωση του Ιράν στην περιοχή;
Υπάρχει µια έντονη σύγχυση για τον παν- αραβισµό, το κόµµα του Μπάαθ και την οικογένεια Άσαντ. Ο Χαβέζ Αλ Άσαντ ανέλαβε την ηγεσία της Συρίας το 1971 σε µια περίοδο που η χώρα είχε τραυµατιστεί από τους δύο αραβο-ισραηλινούς πολέµους (1948, 1967) στους οποίους και πρωτοστάτησε, στα τέλη της δεκαετίας του 1960 έφτασε σε επίπεδο υφυπουργού ο Ισραηλινός πράκτορας Έλι Κόεν εξαπατώντας όλο το σύστηµα και δίνοντας τεράστιες πληροφορίες στο Ισραήλ και η οικονοµική κατάσταση της χώρας φτωχοποίησε τα µεσαία στρώµατα. Ως εκ τούτου ο Χαβέζ Αλ Άσαντ εµφανίστηκε ως η ελπίδα και παρέµεινε στην εξουσία µέχρι το 2000.
Ο Χαβέζ Αλ Άσαντ ανήκε στο Μπάαθ που µπορεί να ξεκίνησε στη Συρία, όµως ουσιαστικά εφαρµόστηκε στο Ιράκ και κυρίως επί Σαντάµ Χουσεΐν. Το Μπάαθ στο Ιράκ στηρίχθηκε στην ιδεολογία του παν-αραβισµού οπότε και ενέταξε στις τάξεις του σουνίτες, σιίτες, χριστιανούς Ιρακινούς. Τότε το Ιράν δηµιουργώντας τη δεκαετία του 1950 το ένοπλο κίνηµα του Αλ Ντάουα (Islamic Dawa Party) στο βόρειο Ιράκ οδήγησε τους σιίτες σε ένοπλο αγώνα κατά του Σαντάµ Χουσεΐν και µετέπειτα το 2003 µε την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ η πτώση του Σαντάµ Χουσεΐν έφερε και το τέλος του παν-αραβισµού. Γι’ αυτό και σήµερα στη Συρία οι διαδηλωτές διαδηλώνουν µε φωτογραφίες του Σαντάµ Χουσεΐν, τον θεωρούν ως τον τελευταίο ηγέτη µε παν- αραβική συνείδηση και σίγουρα όχι τον Μπασάρ Αλ Άσαντ.
Σε τι διαφέρει ο Άσαντ από τον Σαντάμ Χουσεΐν;
Καταρχάς οι αλαουίτες µουσουλµάνοι πρόσκεινται στο Σιίτικο Ισλάµ από το 1974, όταν ο Musa as-Sadr, ιδρυτής του Κινήµατος Αµάλ της µετέπειτα Χεζµπολάχ, εξέδωσε µια κανονιστική διάταξη (fatwa) ότι οι αλαουίτες ανήκουν στην κοινότητα των σιιτών µουσουλµάνων. Οι αλαουίτες στη Συρία είναι το 10% του όλου πληθυσµού και µετά την άνοδο Άσαντ το 1971 έχουν τις κύριες ανώτατες θέσεις σε στρατό, κράτος και δηµόσιο τοµέα. Η πολιτική Άσαντ δεν ήταν ίδια προς όλους αλλά διαχώριζε τον συριακό λαό σύµφωνα µε τα συµφέροντα του Ιράν.
Οπότε η άνοδος των ισλαμιστών στη Συρία θα οδηγήσει σε ένα άλλο νέο µέτωπο στην περιοχή;
∆εν είναι τυχαίο ότι οι ισλαµιστές ανέβηκαν στην εξουσία µετά την εκεχειρία Ισραήλ και Χεζµπολάχ. Πράγµα που σηµαίνει ότι η εµφάνιση των ισλαµιστών σηµατοδοτεί δύο πράγµατα, αφενός θα είναι η µεταβατική κυβέρνηση στη Συρία που θα τερµατίσει την ιρανική επιρροή και έχει στοιχεία αραβικού εθνικισµού και αφετέρου θα είναι η δύναµη που θα επιτεθεί στη Χεζµπολάχ για να εξοντώσει την οργάνωση του Λιβάνου, ώστε το Ισραήλ να µην αναλώνεται και να έχει τον χώρο να φέρει την πτώση του καθεστώτος στην Τεχεράνη.
Μπορεί η διεθνής κοινότητα να εμπιστευθεί µια ισλαμική διακυβέρνηση στη Συρία;
Οι ισλαµιστές είναι το κοµµάτι εκείνο που µπορεί να πολεµήσει το Ιράν και να το θεωρήσει υπεύθυνο για τον εσωτερικό κατασπαραγµό των Αράβων, οπότε η κυβέρνηση αυτή δεν θα πράξει τις θηριωδίες των προηγούµενων ετών και θα παραµείνει για όσο καιρό χρειαστεί, ώστε να τερµατιστεί η διασύνδεση του Ιράν µε τη Μεσόγειο µέσω Ιράκ, Συρίας και Λιβάνου. Μετέπειτα θα καταλήξουν σε ένα αστικό κόµµα στο κοινοβούλιο µιας νέας Συρίας.
Θυµηθείτε πως το κύριο ζητούµενο είναι να αλλάξει η όλη ροή της πολιτικής κατάστασης και να αναγνωρίσει ο Λίβανος το Ισραήλ και ο µόνος τρόπος είναι ο τερµατισµός της πολιτικής και οικονοµικής επιρροής του Ιράν στον Λίβανο. Μόνο το 2022, οι εξαγωγές του Ιράν στον Λίβανο ήταν 103 εκατοµµύρια δολάρια σε προϊόντα όπως οι ράβδοι ακατέργαστου σιδήρου (53 εκατοµµύρια δολάρια), ξηροί καρποί (11,1 εκατοµµύρια δολάρια) και οι ράβδοι σιδήρου θερµής έλασης (5,28 εκατοµµύρια δολάρια). Τα τελευταία 5 χρόνια οι εξαγωγές του Ιράν προς τον Λίβανο αυξήθηκαν µε ετήσιο ρυθµό 7%, από 73,6 εκατοµµύρια δολάρια το 2017 σε 103 εκατοµµύρια δολάρια το 2022, ενώ το Ιράν βρίσκεται σε κυρώσεις µε περιορισµένες εξαγωγές.
Τι αναμένετε από τη διακυβέρνηση Τραμπ στην περιοχή;
Ο κ. Τραµπ θα επιχειρήσει να λύσει την όλη διένεξη ξεκινώντας από την απελευθέρωση των περίπου 100 Ισραηλινών οµήρων από τη Χαµάς. Η οµηρία αυτή ίσως να οδηγήσει στη µεγαλύτερη οµηρία στην ιστορία που διήρκησε 444 µέρες και ήταν η οµηρία 52 Αµερικανών διπλωµατών στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη το 1979 από οπαδούς του Χοµεϊνί. Το ζήτηµα είναι πώς αντιλαµβάνονται οι ΗΠΑ το τέλος της διένεξης αυτής. Ήδη ο ειδικός απεσταλµένος για τη Μέση Ανατολή που είναι ο συµπέθερος του κ. Τραµπ ο κ. Μπούλος µε καταγωγή από τον Λίβανο, χριστιανός µεγαλοεπιχειρηµατίας συνθέτει το παζλ της οµαλοποίησης των σχέσεων Ισραήλ- Σαουδικής Αραβίας.
Αυτό όµως που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι πως το Ισραήλ δεν είναι έτοιµο να δεχθεί τη σύσταση ενός παλαιστινιακού κράτους και θεωρώ πως το όραµα της συνύπαρξης επί του παρόντος και στο άµεσο µέλλον δεν µπορεί να εφαρµοστεί.
Η Κύπρος πώς εμπλέκεται στη Μέση Ανατολή;
Και ο κ. Μπάιντεν και ο κ. Τραµπ έδειξαν µεγάλο ενδιαφέρον για τη θέση της Κύπρου, η οποία και επιτελεί ανθρωπιστικό έργο. Πρέπει να είµαστε αρκετά προσεκτικοί στα όσα αναφέρουµε µιας και το Ισραήλ δεν επιθυµεί τη διζωνική λύση του Κυπριακού, ώστε να µην υφίσταται τουρκική επιρροή στον ζωτικό του χώρο.
Είναι δυνατόν το Ισραήλ να επιθυμεί άλλη λύση από ό,τι η ΚΔ;
Επειδή τα σύνορα, οι κυβερνήσεις και η στάση των µεγάλων δυνάµεων αλλάζουν στην περιοχή µε έντονη ταχύτητα, δεν µπορεί η Κ∆ να επιµένει σε µια λύση που προτάθηκε πριν µισό αιώνα και πλέον δεν λαµβάνει υπόψιν το δηµογραφικό, την ισχύ των χωρών και τις διεθνείς ανακατατάξεις. Ήδη, θεωρώ, ότι αν η Ελλάδα ακολουθήσει την ίδια στάση στα Ελληνοτουρκικά προµοντάροντας τη σχέση της µε την Τουρκία, ενδέχεται να υπάρξει διπλωµατική σύγκρουση Ελλάδας- Ισραήλ το οποίο και δεν επιθυµεί µια ισχυρή Τουρκία που θα διαταράζει την εξωτερική του πολιτική. Επίσης πρέπει να τεθεί και το πλαίσιο ότι το Η.Β. έχει εξασθενήσει στη διεθνή σκηνή και πλέον οι ΗΠΑ θα εµπλακούν στην περιοχή και δη µε τη δηµιουργία αµερικανικής βάσης.
Μια αμερικανική βάση σε τι θα εξυπηρετούσε στην περιοχή;
Υπάρχει η άµεση αναγκαιότητα αλλά και η µακροχρόνια αναγκαιότητα µιας αµερικανικής βάσης. Σε άµεσο επίπεδο ώστε να καθοριστεί το πλαίσιο της ελευθερίας διακίνησης ανθρώπων και προϊόντων στην Ερυθρά Θάλασσα που έχει επηρεαστεί από τους Χούθι. Οπότε πια θα επιχειρηθεί µέσω του ΙΜΟ (∆ιεθνής Οργανισµός Ναυσιπλοΐας) η αλλαγή της νοµικής ρύθµισης των Στενών του Άντεν, των ∆αρδανελίων, του Χορµούς και του Σουέζ, ώστε να περάσουν σε ένα διεθνές όργανο για να διατηρείται η µόνιµη ασφάλεια. Φανταστείτε ότι η Αίγυπτος ανέφερε στον ΙΜΟ ότι από την αρχή των επιθέσεων των Χούθι και τη µη διακίνηση πλοίων στο Σουέζ έχει απώλειες 6 δισεκατοµµυρίων δολαρίων.
Η µακροχρόνια χρήση της αµερικανικής βάσης θα είναι στο να αντιµετωπιστεί η επέκταση της Κίνας στη ∆ύση. Τον Μάρτιο του 2021 η Κίνα και το Ιράν υπέγραψαν τη συµφωνία του αιώνα, αξίας 440 δισεκατοµµυρίων δολαρίων, ώστε το Ιράν να γίνει ο εγγυητής διακίνησης των κινέζικων προϊόντων από την Κεντρική Ασία στη ∆ύση, θέτοντας το λιµάνι της Βηρυτού ως το σηµείο εξαγωγής στη ∆ύση. Η καταστροφή του λιµανιού τον Αύγουστο του 2020 και οι σηµερινές εξελίξεις µε την πτώση Άσαντ και περαιτέρω η ενδεχόµενη πτώση του Ιράν καταδεικνύουν πως ο οικονοµικός στόχος είναι η Κίνα. Οι ΗΠΑ θέλουν να περιορίσουν την Κίνα οικονοµικά και πολιτικά.
Επισκεφθήκατε την Κίνα και είχατε αρθρογραφήσει σχετικώς, πιστεύετε υπάρχει περίπτωση σύγκρουσης Κίνας και ΗΠΑ;
Η άποψή µου είναι πως η Κίνα δεν είναι έτοιµη να ανταγωνιστεί τη ∆ύση, η Κίνα ακόµη τώρα δηµιουργείται και ο κορωνοϊός οδήγησε τη χώρα σε µια εσωστρέφεια, µε αποτέλεσµα να επηρεαστεί η οικονοµία της αλλά και η κοινωνική δοµή. Τον Αύγουστο του 2024 όταν ήµουν στην Κίνα µάς ανέφεραν ότι τα παιδιά 8-15 ετών ένεκα του γεγονότος ότι η χώρα ήταν κλειστή για 3 χρόνια, λόγω της επιδηµίας, δεν είχαν δει στη ζωή τους προηγουµένως µη κινέζο. Ο αποκλεισµός αυτός από τον υπόλοιπο κόσµο λειτούργησε και ως µια προειδοποίηση για την Κίνα και οικονοµικά και πολιτικά για τη στάση της απέναντι στην Ταϊβάν. Η εξάπλωση του COVID-19 είχε εµποδίσει τις κινεζικές εξαγωγές και εισαγωγές. Έτσι µε την πανδηµία, τόσο οι εξαγωγές όσο και οι εισαγωγές µειώθηκαν, µε τις πρώτες να υποχωρούν έως και 17,5% και οι εισαγωγές κατά 4%. Τα χρηµατιστήρια, συµπεριλαµβανοµένου του SSECI, υποχώρησαν έως και 36 µονάδες λόγω των ανησυχιών για την πανδηµία COVID-19. Επίσης οι πολιτικές κοινωνικού διαχωρισµού και αποµόνωσης προκάλεσαν µειώσεις στις εµπορικές δραστηριότητες της χώρας.
Τι πρέπει να αναμένουµε το 2025 στην περιοχή µας και παγκοσμίως;
Στην περιοχή θα έχουµε αλλαγές συνόρων και καθεστώτων µε κύρια την πτώση του Ιράν και σε διεθνές επίπεδο πλέον οι ΗΠΑ θα προσεγγίσουν τη Ρωσία, ώστε να διαλυθεί ο άξονας συνεργασίας µε την Κίνα. Μέχρι σήµερα ο άξονας Ιράν- Ρωσίας- Κίνας είχε αποκτήσει καίριο έρεισµα στην Ευρασία και σε αυτό ευθυνόταν και η ολιγωρία των ∆ηµοκρατικών των ΗΠΑ, µε αποτέλεσµα η ∆ύση να βρίσκεται σε παρακολουθηµατικό στάδιο σχετικά µε τις κινήσεις αποδολαριοποίησης των BRICS και δηµιουργίας συµµαχιών των χωρών του τρίτου κόσµου. Επίσης, δεν θεωρώ ότι θα έχουµε οποιαδήποτε γενικευµένη σύρραξη στην περιοχή, αλλά απεναντίας δροµολογείται η αναγνώριση του Ισραήλ από τον Λίβανο.
Διαβάστε επίσης: Πιο κοντά η πλήρης απαγόρευση των κινεζικών αυτοκινήτων από τις ΗΠΑ