Συνέντευξη στην Έμιλυ Μιντή
«Η συνεχής αναβάθμιση γνώσεων και δεξιοτήτων και η διά βίου μάθηση είναι πλέον αδήριτη ανάγκη», υπογραμμίζει σε συνέντευξή του, στο περιοδικό Economy Today, ο γενικός διευθυντής της ΑνΑΔ Γιάννης Μουρουζίδης, ο οποίος μάς παρουσιάζει ενδιαφέροντα στοιχεία για τις τάσεις απασχόλησης στην οικονομική δραστηριότητα τη δεκαετία 2022-2032.
Παράλληλα ο κ. Μουρουζίδης καλεί τις επιχειρήσεις να επενδύσουν στο ανθρώπινο δυναμικό και να αξιοποιήσουν τα σχέδια της ΑνΑΔ. Όπως υπογραμμίζει, «η Κύπρος διαθέτει ένα ικανό ανθρώπινο δυναμικό το οποίο, προσφέροντάς του τα κατάλληλα εφόδια, όπως είναι η διά βίου μάθηση, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις συνεχώς μεταβαλλόμενες προκλήσεις στην οικονομία».
Η αγορά εργασίας μεταβάλλεται με ταχύτατους ρυθμούς. Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η μελλοντική εικόνα στην αγορά εργασίας της Κύπρου και ποιες ανάγκες θα προκύπτουν;
Η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ) παρακολουθεί σε συστηματική βάση τις διαχρονικές τάσεις απασχόλησης και προβαίνει σε προβλέψεις για τη μελλοντική κατάσταση στην κυπριακή αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, ολοκλήρωσε, τον Δεκέμβριο 2022, τη μελέτη «Προβλέψεις ζήτησης και προσφοράς εργατικού δυναμικού στην κυπριακή οικονομία 2022-2032», η οποία, για πρώτη φορά, περιλαμβάνει προβλέψεις και για την προσφορά εργατικού δυναμικού.
Η μελέτη προβλέπει ότι η συνολική απασχόληση, κατά την περίοδο 2022-2032, θα εμφανίσει ανοδική τάση. Μέσα στη δεκαετία αυτή, οι απασχολούμενοι θα σημειώσουν αριθμητική αύξηση 52.577 ατόμων και ποσοστιαία αύξηση 12,1%.
Η ετήσια συνολική ζήτηση εργατικού δυναμικού την περίοδο 2022-2032, θα ανέλθει στις 11.666 άτομα με τον ετήσιο ρυθμό να φτάνει στο 2,5%. Οι αναπτυξιακές ανάγκες απασχόλησης, δηλαδή οι νέες θέσεις εργασίας, προβλέπεται ότι θα ανέρχονται στις 5.258 άτομα ή 1,1% τον χρόνο και θα είναι χαμηλότερες από τις ανάγκες απασχόλησης λόγω αποχωρήσεων οι οποίες θα ανέρχονται στις 6.408 άτομα ή 1,4% τον χρόνο. Αναφορικά με τις προβλέψεις προσφοράς εργατικού δυναμικού, ο συνολικός οικονομικά ενεργός πληθυσμός 15-64 χρονών, την περίοδο 2022-2032, θα παρουσιάσει αυξητική τάση.
Μέσα στη δεκαετία αυτή, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός 15-64 χρονών θα σημειώσει αριθμητική αύξηση 41.489 ατόμων και ποσοστιαία αύξηση 9,1%. Η πλειονότητα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού 15+ χρονών εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να κατέχει τριτοβάθμια εκπαίδευση, σημειώνοντας παράλληλα μεγάλη αύξηση την περίοδο 2022-2032. Ως αποτέλεσμα, το 2032, περίπου 6 στους 10 θα κατέχουν τριτοβάθμια εκπαίδευση, 1 στους 3 θα έχει μέχρι μεταλυκειακή μη τριτοβάθμια εκπαίδευση και 1 στους 10 θα έχει μέχρι κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Ποιες είναι οι προβλεπόμενες τάσεις στους τομείς οικονομικής δραστηριότητας και τα επαγγέλματα στην αγορά εργασίας της Κύπρου;
Η συντριπτική πλειονότητα των απασχολουμένων θα εξακολουθήσει να συγκεντρώνεται στον τριτογενή τομέα, εμφανίζοντας μεγάλη αύξηση. Ως αποτέλεσμα, 8 στους 10 απασχολουμένους θα απασχολούνται στον τριτογενή τομέα, αυξάνοντας έτσι την εξάρτηση της κυπριακής οικονομίας από τις υπηρεσίες.
Οι 10 τομείς οικονομικής δραστηριότητας που προβλέπεται να παρουσιάσουν τις μεγαλύτερες συνολικές ανάγκες απασχόλησης την περίοδο 2022-2032, είναι:
• Λιανικό εμπόριο (1.175 άτομα ή 2,5% τον χρόνο)
• Εκπαίδευση (1.108 άτομα ή 3,0% τον χρόνο)
• Υγεία και κοινωνική μέριμνα (1.038 άτομα ή 4,0% τον χρόνο)
• Κατασκευές (854 άτομα ή 2,1% τον χρόνο)
• Δημόσια διοίκηση και άμυνα (782 άτομα ή 1,9% τον χρόνο)
• Εστιατόρια (710 άτομα ή 3,8% τον χρόνο)
• Χονδρικό εμπόριο (565 άτομα ή 2,4% τον χρόνο)
• Ξενοδοχεία (466 άτομα ή 3,6% τον χρόνο)
• Νομικές και λογιστικές δραστηριότητες (456 άτομα ή 2,2% τον χρόνο)
• Πληροφορική (371 άτομα ή 4,0% τον χρόνο)
Οι μισοί περίπου απασχολούμενοι θα εργάζονται σε επαγγέλματα μέσου επιπέδου (επαγγέλματα που χρειάζονται δευτεροβάθμια εκπαίδευση), ενώ 4 στους 10 απασχολουμένους θα εργάζονται σε επαγγέλματα ανώτερου επιπέδου (επαγγέλματα που απαιτούν τριτοβάθμια εκπαίδευση).
Σημειώνω ότι η ΑνΑΔ έχει αναπτύξει διαδικτυακό εργαλείο, μέσω του οποίου παρέχονται, για κάθε ένα επάγγελμα ξεχωριστά, η περιγραφή του καθώς και οι γνώσεις και δεξιότητες που απαιτεί το συγκεκριμένο επάγγελμα, οι προβλέψεις για την απασχόληση και τις ανάγκες απασχόλησης, ενώ παρουσιάζονται και ιστορικά στοιχεία για την εγγεγραμμένη ανεργία του επαγγέλματος την περίοδο 2017-2022.
Από τον Σεπτέμβριο πολλοί νέοι φοιτητές/τριες θα περάσουν το κατώφλι του πανεπιστημίου. Πόσο σημαντικό εφόδιο είναι οι σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για την αγορά εργασίας και ποιος ο ρόλος των δεξιοτήτων;
Οι σημαντικές και ραγδαίες αλλαγές στο περιεχόμενο των επαγγελμάτων, οι οποίες κυρίως προέρχονται από την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της οικονομίας, την αυξανόμενη χρήση των νέων τεχνολογιών, η οποία οδηγεί σε αυτοματοποίηση εργασιών, καθώς και τις νέες μορφές εργασίας δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις στην αγορά εργασίας και καθιστούν αδήριτη ανάγκη τη συνεχή αναβάθμιση των γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων των ατόμων μέσα από δραστηριότητες διά βίου μάθησης.
Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, τα 2/3 περίπου των παιδιών που εισέρχονται στην εκπαίδευση, δηλαδή που είναι τώρα έξι χρονών, θα εργάζονται σε επαγγέλματα που σήμερα δεν υπάρχουν, το 1/3 των βασικών δεξιοτήτων θα αλλάξουν τα επόμενα λίγα χρόνια, ενώ 4 στους 10 εργαζομένους άλλαξαν πρόσφατα τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούν στον εργασιακό χώρο.
Η ολοκλήρωση των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί σημαντικό εφόδιο για ένταξη των αποφοίτων στην αγορά εργασίας, αλλά είναι σίγουρο ότι οι γνώσεις και δεξιότητες που αποκτούν τα άτομα αυτά μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα δεν επαρκούν για ολόκληρο τον εργασιακό τους βίο. Τα άτομα πρέπει να αποκτούν, σε συνεχή βάση, όλες εκείνες τις γνώσεις και δεξιότητες που χρειάζονται οι επιχειρήσεις ώστε να παραμείνουν στην απασχόληση.
Σημειώνεται ωστόσο ότι, οι αναγκαίες γνώσεις και δεξιότητες δεν αφορούν αποκλειστικά σε αυτές που απαιτεί το κάθε επάγγελμα, αλλά και σε σημαντικές οριζόντιες δεξιότητες όπως είναι η ευελιξία, προσαρμοστικότητα, επικοινωνία, κριτική σκέψη, επίλυση σύνθετων προβλημάτων, οι ψηφιακές δεξιότητες, η ικανότητα μάθησης, ομαδικότητα, δημιουργικότητα, ανάληψη πρωτοβουλίας και διαχείριση χρόνου.
Ποια η σημασία της διά βίου μάθησης για εργαζόμενους και μη; Με ποιο τρόπο η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου ενισχύει τη διά βίου μάθηση;
Βρισκόμαστε σε μια εποχή έντονου ανταγωνισμού και ραγδαίων εξελίξεων στην οικονομία και την αγορά εργασίας λόγω της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, του ψηφιακού μετασχηματισμού, των δημογραφικών αλλαγών με τη γήρανση του πληθυσμού, των περιβαλλοντικών προκλήσεων, των γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων από τον συνεχιζόμενο πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας καθώς και των πληθωριστικών πιέσεων και υψηλών επιτοκίων. Ιδιαίτερα για τους ανέργους, η προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς εργασίας είναι απαραίτητη για την αποφυγή μακροχρόνιας παραμονής στην ανεργία ή στην αδράνεια και για την παραγωγική ενσωμάτωσή τους στον κόσμο της εργασίας.
Ως εκ τούτου, η απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων μέσα από δραστηριότητες διά βίου μάθησης, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα επιτυχίας για την επαγγελματική και προσωπική ανέλιξη του ανθρώπινου δυναμικού, ενσωματώνοντας, μεταξύ άλλων, στοιχεία όπως η πρακτική άσκηση και η απόκτηση εργασιακής πείρας. Πρόσθετα, η συμμετοχή του ανθρώπινου δυναμικού σε δραστηριότητες διά βίου μάθησης συμβάλλει στη βελτίωση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων μας.
Η ΑνΑΔ, ως ο αρμόδιος φορέας για την προώθηση της επαγγελματικής κατάρτισης στην Κύπρο, έχει αναπτύξει ένα σύγχρονο και ευέλικτο σύστημα κατάρτισης, το οποίο προσαρμόζεται στις ραγδαίες εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, λειτουργεί ένα σημαντικό φάσμα δραστηριοτήτων που προσφέρουν τη δυνατότητα τόσο στους εργοδοτουμένους όσο και στους ανέργους να αποκτήσουν νέες γνώσεις και δεξιότητες και να αναβαθμίσουν υφιστάμενες γνώσεις και δεξιότητες σε μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων, αλλά και να πιστοποιήσουν τα επαγγελματικά προσόντα τους.
Οι επιχειρήσεις και οι Οργανισμοί της Κύπρου οφείλουν να επενδύσουν στη συνεχή αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού τους, αξιοποιώντας τις υπηρεσίες της ΑνΑΔ. Πρόσθετα, τα ίδια τα άτομα πρέπει να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης συνειδητοποιώντας την ανάγκη για διά βίου μάθηση, ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικά στην αγορά εργασίας και κατά συνέπεια να συνεχίσουν να απασχολούνται.
Θέλω επίσης να αναφέρω ότι, με σκοπό την περαιτέρω τόνωση της διά βίου μάθησης και αντιμετώπιση της έλλειψης δεξιοτήτων στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Ένωση όρισε τους δώδεκα μήνες από την 9η Μαΐου 2023 μέχρι την 8η Μαΐου 2024 ως το «Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων». Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων προχώρησε στην ετοιμασία Σχεδίου Δράσης με τίτλο «Σύγχρονη Επαγγελματική Ανάπτυξη για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση», το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 31 Μαΐου 2023.
Το Σχέδιο Δράσης επικεντρώνεται στην προώθηση του πράσινου, ψηφιακού, ποιοτικού και ασφαλούς επαγγελματισμού και βασίζεται σε τρείς πυλώνες: (α) Ανάπτυξη σύγχρονης επαγγελματικής κουλτούρας, (β) Παροχή κοινωνικά στοχευμένης επαγγελματικής μάθησης και (γ) Προώθηση της επαγγελματικής εξειδίκευσης και πιστοποίησης.
Ως ΑνΑΔ ποια προγράμματα έχετε σόμενο διάστημα;ε εξέλιξη για το τρέχον έτος και ποια νέα σχέδια προγραμματίζετε μέσα στο επόμενο διάστημα;
ΑΝΕΡΓΟΙ-ΑΔΡΑΝΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ:
Με στόχο την ένταξη των ανέργων και αδρανών στην απασχόληση, η ΑνΑΔ εφαρμόζει τις ακόλουθες δράσεις:
• Σχέδιο Στελέχωσης Επιχειρήσεων με αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
• Σχέδιο Κατάρτισης μακροχρόνια ανέργων σε Επιχειρήσεις/Οργανισμούς
• Προγράμματα Κατάρτισης ανέργων
• Πολυεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης – Συνήθη: Συμμετοχή ανέργων
ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ:
Τα Σχέδια της ΑνΑΔ, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν από απασχολουμένους με την έγκριση των εργοδοτών τους, είναι τα ακόλουθα:
• Μονοεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης στην Κύπρο
• Μονοεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης στο Εξωτερικό
• Πολυεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης – Συνήθη
• Πολυεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης – Ζωτικής Σημασίας
Πρόσθετα, η ΑνΑΔ λειτουργεί το Σύστημα Επαγγελματικών Προσόντων (ΣΕΠ), μέσω του οποίου παρέχεται η δυνατότητα σε όσα άτομα το επιθυμούν να αξιολογήσουν τις γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητές τους στη βάση ενός Προτύπου, ανεξάρτητα του τρόπου απόκτησής τους, σε πραγματικές συνθήκες εργασίας ή/και συνθήκες προσομοίωσης, με σκοπό την πιστοποίηση των επαγγελματικών τους προσόντων. Το ΣΕΠ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (CyQF) της Κύπρου, το οποίο έχει συσχετιστεί με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (EQF).
Επισημαίνεται ότι, η πλειονότητα των Σχεδίων της ΑνΑΔ λήγουν τέλος του 2023 και βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο αξιολόγησης και επανασχεδιασμού τους, ώστε να εμπλουτιστούν και να βελτιωθούν. Για τον σκοπό αυτό, έχει διεξαχθεί και δημόσια διαβούλευση, με στόχο να δοθεί ευκαιρία σε κάθε ενδιαφερόμενο να διατυπώσει σχόλια ή/και εισηγήσεις για βελτίωση των Σχεδίων και των Οδηγών Πολιτικής και Διαδικασιών.
ΤΕΣΣΕΡΑ ΝΕΑ ΕΡΓΑ
Παράλληλα, η ΑνΑΔ προωθεί την υλοποίηση των ακόλουθων τεσσάρων νέων έργων, τα οποία έχουν περιληφθεί στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας 2021-2026 (ΣΑΑ) με χρηματοδότηση από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – NextGenerationEU:
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων (για απασχολουμένους και ανέργους)
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την πράσινη οικονομία (για απασχολουμένους και ανέργους)
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη γαλάζια οικονομία (για απασχολουμένους και ανέργους)
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων επιχειρηματικότητας (για ανέργους)
Πρόσθετα, προωθείται ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των ακόλουθων δύο νέων έργων, τα οποία έχουν περιληφθεί στο Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «ΘΑλΕΙΑ» 2021-2027, με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ και την ΑνΑΔ:
• Ατομικοί Λογαριασμοί Μάθησης (ΑΛΜ)
• Προγράμματα κατάρτισης για νέους ηλικίας 15-29 ετών που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΝΕΕΤs) για απόκτηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων
ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Ο στόχος για Βιώσιμη Ανάπτυξη, η εφαρμογή των κριτηρίων ESG, η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση έχουν δημιουργήσει νέες ανάγκες στην αγορά εργασίας. Θεωρείτε ότι υπάρχει το ανάλογο ανθρώπινο δυναμικό, με τις ανάλογες γνώσεις και δεξιότητες ώστε οι επιχειρήσεις για παράδειγμα, να ανταποκρίνονται επαρκώς σε αυτές τις νέες ανάγκες;
Αναντίλεκτα, η στροφή της κυπριακής οικονομίας προς την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, καθώς και η σημαντική απήχηση που έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια στις επιχειρήσεις του τόπου η έννοια της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης (Environmental, Social and Governance – ESG) δημιουργούν συνεχώς ανάγκες τόσο σε νέες θέσεις εργασίας όσο και σε νέες δεξιότητες.
Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί τον σημαντικότερο πόρο της οικονομίας μας. Η όσον το δυνατό καλύτερη και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, από τις επιχειρήσεις και τους Οργανισμούς στην Κύπρο, οδηγεί σε αύξηση της παραγωγικότητας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητάς τους και ενδυναμώνει τις προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας.
Θεωρώ ότι η Κύπρος διαθέτει ένα ικανό ανθρώπινο δυναμικό το οποίο, προσφέροντάς του τα κατάλληλα εφόδια, όπως είναι η διά βίου μάθηση, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις συνεχώς μεταβαλλόμενες προκλήσεις στην οικονομία. Να σημειώσω εδώ ότι περίπου το 70% των αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο συνεχίζει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα, η συμμετοχή του ανθρώπινου δυναμικού σε δραστηριότητες διά βίου μάθησης, η οποία έχει καθοριστικό ρόλο στην αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων του, παρουσιάζει διαχρονικά ανοδική τάση.
Επί του προκειμένου, θα ήθελα να επισημάνω ότι, ένας από τους τρεις εθνικούς στόχους που αφορά στο Σχέδιο Δράσης της Ε.Ε. για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, είναι όπως μέχρι το 2030, τουλάχιστον το 61% όλων των ενηλίκων ηλικίας 25-64 χρονών στην Κύπρο να συμμετέχουν σε δραστηριότητες μάθησης κάθε χρόνο.
Διαβάστε επίσης: Οι νέες τάσεις στον τουρισμό και οι προκλήσεις της Κύπρου