Επιμέλεια: Ξένιος Μεσαρίτης
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει προβεί σε δημοσίευση της Έκθεσής του για την κυπριακή οικονομία με την οποία τονίζει την ανάγκη συνέχισης στήριξης της τοπικής οικονομίας ενώ αναφέρεται στο υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, τα κόκκινα δάνεια, το ΓεΣΥ και την μεγάλη εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από τον τουρισμό.
Ρυθμός ανάπτυξης 3% το 2021
Η ανάπτυξη αναμένεται να ανακάμψει στο 3% το 2021 από -5,1% πέρυσι, αναφέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ωστόσο, οι υψηλές αβεβαιότητες επισκιάζουν τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές, συμπεριλαμβανομένου του ρυθμού διάθεσης εμβολίων και της πιθανότητας νέων κυμάτων μόλυνσης. Οι πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις θα εξαρτηθούν από την εξέλιξη των κρίσεων στον τομέα της υγείας και της οικονομίας.
Η πανδημία του κορωνοϊού σταμάτησε την έντονη δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης της Κυπριακής Οικονομίας των τελευταίων ετών. Παρά την εξάρτηση της οικονομίας από τον τουρισμό και τα υψηλά επίπεδα ιδιωτικού και δημόσιου χρέους, έχουν αποφευχθεί σε μεγάλο βαθμό οι χρεοκοπίες και η υψηλή ανεργία, χάρη εν μέρει στην έγκαιρη δημοσιονομική πολιτικής και στα δημοσιονομικά αποθέματα.
Οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές δείχνουν μια σταδιακή αλλά άνιση ανάκαμψη. Ένα αποτελεσματικό εμβόλιο θεωρείται ότι διανέμεται ευρέως από τα μέσα του 2021, ενώ ο διεθνής τουρισμός αναμένεται να ανακάμψει αργά στο περίπου 30% του επιπέδου πριν από την κρίση το 2021. Βραχυπρόθεσμα, οι πολιτικές θα πρέπει να επικεντρωθούν στον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων της κρίσης στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που πλήττονται περισσότερο, διασφαλίζοντας παράλληλα επαρκείς πόρους για την αντιμετώπιση της κρίσης στην υγεία. Η απόσυρση των μέτρων στήριξης θα πρέπει επομένως να είναι σταδιακή και να εξαρτάται από την διαδικασία και ταχύτητα της ανάκαμψης.
Επιπλέον, αναφέρει η Έκθεση ότι είναι ζωτικής σημασίας να μην αντιστραφεί η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην αντιμετώπιση των προ-πανδημικών μακροοικονομικών τρωτών σημείων. Οι συνεχείς μεταρρυθμιστικές προσπάθειες είναι κρίσιμες για τον μετριασμό των κινδύνων και τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης.
Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα και ΓεΣΥ επιβραδύνουν την ανάκαμψη
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναφέρει ότι μια μεγαλύτερη από την αναμενόμενη πτώση των εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων λόγω του τερματισμού του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος θα μπορούσε να επιβραδύνει περαιτέρω την ανάκαμψη ενώ το υψηλότερο από το αναμενόμενο κόστος του Γενικού Σχεδίου Υγείας (NHS) θα μπορούσε επίσης να αποδυναμώσει τις δημοσιονομικές δυνατότητες του κράτους και να αυξήσει τους οικονομικούς κινδύνους.
Οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι από το ΓεΣΥ πρέπει να περιοριστούν καθώς ξεκινά το πρώτο έτος της πλήρους εφαρμογής της μεταρρύθμισης του «NHS». Ως εκ τούτου «οι προοπτικές παραμένουν εξαιρετικά αβέβαιες με σοβαρούς κινδύνους να ελλοχεύουν».
Κόκκινα δάνεια
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας αντιμετώπισε καλά την κρίση, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Οι ισολογισμοί των τραπεζών έχουν ενισχυθεί από την σημαντική εκφόρτωση παλαιότερων ΜΕΔ. Το τραπεζικό σύστημα είναι πολύ ρευστό και κεφαλαιοποιείται. Πρόσθετες προβλέψεις για απομείωση δανείου έχουν μειώσει την κερδοφορία, σταθμίζοντας τις υπάρχουσες διαρθρωτικές προκλήσεις από το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων και υψηλό λειτουργικό κόστος. Όσον αφορά το μέλλον, οι κίνδυνοι ευρύτερων πτωχεύσεων και δυσκολιών αποπληρωμής δανείων είναι υψηλοί εάν αποσυρθεί πρόωρα η πολιτική στήριξη ή εάν η οικονομική ανάκαμψη, ιδίως στον τομέα του τουρισμού, καθυστερήσει. Η αποτελεσματική επίλυση της κληρονομιάς και των πιθανών νέων ΜΕΔ από τις τράπεζες, και ολοένα και περισσότερο από τις εταιρείες απόκτησης πιστώσεων, θα είναι καθοριστικής σημασίας για τη στήριξη νέων δανειοδοτήσεων και της οικονομικής ανάκαμψης.
«Ευπρόσδεκτη η νέα αναστολή δόσεων και οι κρατικές εγγυήσεις»
Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρει η Έκθεση του ΔΝΤ, απαιτείται στοχοθετημένη επέκταση των μέτρων πιστωτικής στήριξης. Η επέκταση της αναστολής αποπληρωμής του χρέους που απευθύνεται σε ιδιώτες και επιχειρηματικούς τομείς που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο είναι ευπρόσδεκτη. Τα καθεστώτα επιδότησης επιτοκίου που στοχεύουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) που είναι πιο ευάλωτα θα πρέπει να συνεχιστούν, ενώ νέα μέτρα όπως οι εγγυήσεις δανείων θα ενθάρρυναν τις τράπεζες να παρέχουν πίστωση, παρέχοντας την απαραίτητη ρευστότητα. Τα μέτρα στήριξης πρέπει να επιδιώκουν να διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των εταιρειών, αξιοποιώντας πλήρως τις εκτιμήσεις των τραπεζών σχετικά με την πιστοληπτική ικανότητα των δανειστών.
Το «Σχέδιο Εστία» κατώτερο των προσδοκιών
Το ποσοστό απορρόφησης του καθεστώτος επιδότησης της Εστίας για μη εξυπηρετούμενα δάνεια που αφορούν πρώτη κατοικία ήταν κατώτερο των προσδοκιών, αντικατοπτρίζοντας εν μέρει τις στρατηγικές αθετήσεις αποπληρωμής χρέους από συγκεκριμένους δανειολήπτες. Οι τράπεζες θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να εντείνουν τον αποκλεισμό αυτών των ΜΕΔ, ενώ για τους αιτούντες που θεωρούνται μη βιώσιμοι, οι αρχές θα πρέπει να διασφαλίσουν περαιτέρω κατανομή των βαρών ή να εξετάσουν στοχοθετημένα μέτρα στήριξης για την προστασία των συνθηκών διαβίωσης των ευάλωτων δανειστών. Οποιοδήποτε σχέδιο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το φορολογικό και το κόστος εφαρμογής, καθώς και τις επιπτώσεις στον ηθικό κίνδυνο.
Να ενισχυθούν οι εταιρείες που αγόρασαν κόκκινα δάνεια και “Bad Bank”
Η εποπτεία των εταιρειών απόκτησης πιστώσεων (CAC) πρέπει να συνεχίσει να ενισχύεται, δεδομένου ότι κατέχουν σχεδόν τα δύο τρίτα των εθνικών ΜΕΔ. Περαιτέρω βελτιώσεις στο περιβάλλον εργασίας για CAC, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασής τους στη βάση δεδομένων κτηματολογίου, είναι ζωτικής σημασίας για αποτελεσματικές διαχειρίσεις των NPL.
Το ΔΝΤ αναφέρει ότι ενώπιον της ενδεχόμενης έγκρισης της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, οι αρχές εξετάζουν επί του παρόντος την επέκταση της δημόσιας εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Οι αρχές θα πρέπει να εκτιμήσουν προσεκτικά το κόστος και τα οφέλη μιας τέτοιας κίνησης, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων και ενδεχόμενων φορολογικών δαπανών, καθώς και επιπτώσεις στη συμπεριφορά αποπληρωμής. Θα είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν διασφαλίσεις για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση σκόπιμων αθετήσεων υποχρεώσεων και μη συνεργαζόμενων δανειοληπτών ως μέρος του νομικού πλαισίου επιβολής.
Δημόσιο Χρέος και Δημοσιονομική Πολιτική
Ο προϋπολογισμός του 2021 προβλέπει μια σταδιακή βελτίωση του δημοσιονομικού ισοζυγίου, που υποστηρίζεται από την οικονομική ανάκαμψη και τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων που σχετίζονται με την κρίση, επιτρέποντας την σταδιακή μείωση του Δείκτη του Δημόσιου Χρέους. Λαμβάνοντας υπόψη τις υψηλές οικονομικές αβεβαιότητες, πρέπει να αποφευχθεί η πρόωρη απόσυρση της στήριξης για να διασφαλιστεί ότι διατηρείται η ανάκαμψη και να μετριαστούν οι κίνδυνοι των οικονομικών επιπτώσεων. Παρά το αυξημένο επίπεδο χρέους – 118 τοις εκατό του ΑΕΠ στα τέλη του 2020– ένα αρκετά μεγάλο ταμειακό απόθεμα και το εξαιρετικά χαμηλό κόστος χρηματοδότησης αναμένεται να παρέχουν ένα «μαξιλάρι» για τη βιωσιμότητα του χρέους για κάποιο χρονικό διάστημα. Η μείωση του ελλείμματος μεσοπρόθεσμα για την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος περίπου 2,0% του ΑΕΠ έως το 2024 από το πρωτογενές έλλειμμα 2,7% το 2020 θα θέσει τις βάσεις για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου.
Στοχοθετημένα μέτρα και επενδυτικά σχέδια
Οι βραχυπρόθεσμες πολιτικές θα πρέπει να συνεχίσουν να καταπολεμούν την κρίση στην υγεία και να ανακουφίζουν τις δυσμενείς οικονομικές της επιπτώσεις μέσω καλά στοχοθετημένων και χρονικά δεσμευμένων μέτρων. Η αναπροσαρμογή μέτρων δημοσιονομικής στήριξης για τη στόχευση βιώσιμων αλλά ευάλωτων επιχειρήσεων (όπως στον τομέα του τουρισμού) θα βοηθούσε στην αποφυγή περιττών χρεοκοπιών. Τα μέτρα που ενθαρρύνουν την αύξηση των ιδίων κεφαλαίων, συμπεριλαμβανομένης της παροχής φορολογικών πιστώσεων, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων φερεγγυότητας. Είναι ευπρόσδεκτες οι προσπάθειες για την προετοιμασία ώριμων δημόσιων επενδυτικών σχεδίων και την προώθηση ιδιωτικών επενδύσεων μέσω της αξιοποίησης του RRF της ΕΕ. Η παροχή διαφάνειας και υπευθυνότητας σχετικά με τη χρήση των δαπανών που σχετίζονται με το COVID-19 θα είναι σημαντική για τη δημιουργία δημόσιας υποστήριξης.
Δικαστική Μεταρρύθμιση
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τονίζει επίσης ότι απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες δικαστικής μεταρρύθμισης για την καλύτερη υποστήριξη της εφαρμογής των εμπορικών αξιώσεων και της αποτελεσματικής λειτουργίας του καθεστώτος αφερεγγυότητας. Η πρόσληψη πρόσθετων δικαστών είναι ένα ευπρόσδεκτο βήμα και πρέπει να συνοδεύεται από την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων των κανόνων για τις αστικές διαδικασίες, την πρόοδο στην εκκαθάριση των καθυστερημένων υποθέσεων και την έναρξη του συστήματος ηλεκτρονικής δικαιοσύνης. Η συνεχής πρόοδος στην ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου για την υπηρεσία αφερεγγυότητας και τους επαγγελματίες είναι επίσης σημαντική. Η πρόοδος εδώ είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η ομαλή ροή κεφαλαίων σε νέες και πιο παραγωγικές εταιρείες και να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες που προσφέρονται στις πράσινες και ψηφιακές οικονομίες.