Το μεταβαλλόμενο τοπίο της διεθνούς πολιτικής, το οποίο επηρεάζεται σημαντικά από τις πολιτικές του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, αναγκάζει την Ευρωπαϊκή Ένωση να χαράξει μια πιο διεκδικητική διεθνή πολιτική, με την επικεφαλής της ΕΚΤ να τάσσεται υπέρ ενός «μεγαλύτερου διεθνούς ρόλου» για το ευρώ.
Αυτό αποτελεί μια απόκλιση από την άνετη προστασία που παρείχε η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ από τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ένα πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση ήταν το πρόγραμμα «ReArmEU», γνωστό πλέον ως «Readiness 2030», το οποίο επεκτείνει την οικονομική βοήθεια στα κράτη μέλη για την αύξηση των εξοπλιστικών τους δαπανών.
Ενώ η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής αμυντικής δύναμης ήταν μια λογική εξέλιξη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υιοθετώντας μια προσεκτική προσέγγιση που θυμίζει τη γένεση της νομισματικής ένωσης, απέφυγε να την προτείνει επίσημα. Ακριβώς όπως το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) – ένας συντονισμός των εθνικών νομισμάτων – προηγήθηκε της έγκρισης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) στο Μάαστριχτ, η τρέχουσα στρατηγική φαίνεται να ευνοεί τα σταδιακά βήματα.
Ο διεθνής ρόλος του ευρώ και η ΕΕ
Τώρα, η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τάχθηκε υπέρ ενός «μεγαλύτερου διεθνούς ρόλου» για το ευρώ, και συγκεκριμένα υπέρ της ενεργού λειτουργίας του ως διεθνούς αποθεματικού νομίσματος. Η πρόταση αυτή, που διατυπώθηκε σε πρόσφατο συνέδριο στο Βερολίνο, θεωρείται ζωτικής σημασίας για την προώθηση μεγαλύτερης αυτονομίας στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική.
Η Λαγκάρντ παρουσίασε αρκετά πειστικά επιχειρήματα για να δικαιολογήσει αυτό τον νέο προσανατολισμό της ευρωπαϊκής νομισματικής πολιτικής. Το ευρώ είναι σήμερα το δεύτερο μεγαλύτερο διεθνές αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο, κατέχοντας μερίδιο 20% των παγκόσμιων αποθεματικών, σε αντίθεση με το 58% του δολαρίου ΗΠΑ.
Άλλα σημαντικά νομίσματα, όπως το κινεζικό ρενμίνμπι, το ιαπωνικό γεν και η βρετανική λίρα, κατέχουν σημαντικά μικρότερα μερίδια. Ένα ακόμη επιχείρημα υπέρ του ευρώ είναι οι εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που περιλαμβάνει 72 χώρες και αντιπροσωπεύει το 40% του παγκόσμιου εμπορίου – υπερδιπλάσιο των συναλλαγματικών αποθεμάτων της.
Η ιστορική εξέλιξη της διεθνούς νομισματικής τάξης
Η πρόεδρος της ΕΚΤ πλαισίωσε επίσης την πρότασή της σκιαγραφώντας την ιστορική εξέλιξη της διεθνούς νομισματικής τάξης. Αναφέρθηκε στην εποχή του χρυσού κανόνα του 19ου αιώνα, η οποία επικεντρώθηκε στη στερλίνα και δεν είχε θεσμικό συντονισμό. Αυτή η νομισματική τάξη κατέρρευσε με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς τα εμπόλεμα έθνη υιοθέτησαν πολιτικές προστατευτισμού.
Η μεταπολεμική περίοδος είδε την ανοικοδόμησή της, με τις ΗΠΑ να αναδεικνύονται σε κυρίαρχη οικονομία. Μετά τη σοβαρή οικονομική κρίση του 1929, ο πρόεδρος Ρούσβελτ κήρυξε το δολάριο μη μετατρέψιμο σε χρυσό το 1933. Στη συνέχεια, η Συμφωνία του Bretton Woods το 1944 καθιέρωσε μια σταθερή ισοτιμία μεταξύ του δολαρίου και του χρυσού, ορίζοντάς το στα 35 δολάρια ανά ουγγιά (μια έντονη αντίθεση με τη σημερινή αξία που ξεπερνά τα 3.500 δολάρια). Το 1971, ο πρόεδρος Νίξον κήρυξε και πάλι το δολάριο μη μετατρέψιμο σε χρυσό, εγκαινιάζοντας την εποχή των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Το έθνος που εξασφαλίζει το μονοπώλιο του διεθνούς νομίσματος αποκτά σημαντικά πλεονεκτήματα, τα οποία ονομάστηκαν «υπέρογκα προνόμια» από τον Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν, τότε υπουργό Οικονομικών της Γαλλίας υπό τον στρατηγό Ντε Γκωλ. Ενώ οι χώρες με μη κυρίαρχα νομίσματα αναγκάζονται να περιορίζουν τις εισαγωγές όταν τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώνονται, ο ίδιος περιορισμός δεν ισχύει για το έθνος που κατέχει το αποθεματικό νόμισμα.
Ήρθε η ώρα για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης;
Επιπλέον, σε περιόδους διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, τα κεφάλαια τείνουν να εισρέουν στην ισχυρότερη και σταθερότερη οικονομία, η οποία θεωρείται ασφαλές καταφύγιο. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια πληθωριστική διαδικασία εντός του διεθνούς νομισματικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος, μια διαδικασία που ορισμένοι οικονομολόγοι, όπως ο Jacques de Larosière, έχουν καταγγείλει ως επικίνδυνη και χωρίς σαφή όρια.
Η Λαγκάρντ τόνισε ότι η χώρα με αποθεματικό νόμισμα επωφελείται από έναν ενάρετο κύκλο που ευνοεί τη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη. Σημείωσε ότι «με κάθε αύξηση της κεφαλαιοποίησης της αγοράς κατά μία ποσοστιαία μονάδα αποδίδει 0,5 ποσοστιαίες μονάδες μεγαλύτερη ανάπτυξη». Επιπλέον, υπενθύμισε ότι «από το 1970, έχουν υπάρξει 34 περιπτώσεις ταυτόχρονης κρίσης δημόσιου χρέους και χρηματοπιστωτικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά οι ΗΠΑ παρέμειναν απρόσβλητες από τέτοιες «δίδυμες κρίσεις».
Ωστόσο, υποστήριξε ότι η κατάσταση αυτή έχει αρχίσει να αλλάζει. Κατά τη διάρκεια της κρίσης που προκλήθηκε από την απειλή υψηλών δασμολογικών φραγμών από τον Αμερικανό πρόεδρο, «το δολάριο ΗΠΑ και τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα βίωσαν ξεπούλημα, ακόμη και όταν οι μετοχές έπεφταν. Τις ίδιες αμφιβολίες επικαλούνται και οι επενδυτές που στρέφονται στον χρυσό: τα δύο πέμπτα λένε ότι το κάνουν ως αντιστάθμισμα έναντι των αυξανόμενων γεωπολιτικών κινδύνων». Αντίθετα, κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης κρίσης, το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του δολαρίου.
Το ευρώ και η διεθνής νομισματική τάξη
Η πρόταση της προέδρου της ΕΚΤ να ενισχυθεί ο διεθνής ρόλος του ευρώ θεωρείται θετικό βήμα, εξηγεί ο Ιταλός καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας Guido Montani, με ανάλυσή του στο Social Europe, δεδομένου ότι μπορεί να καταστεί ένα από τα κορυφαία διεθνή αποθεματικά νομίσματα.
Ωστόσο, οι επικριτές σημειώνουν ότι η Λαγκάρντ παραμένει κάπως ασαφής σχετικά με τη μελλοντική διεθνή νομισματική τάξη, που θα μπορούσε να προκύψει από αυτή την ευρωπαϊκή πολιτική. Σε αυτό το πλαίσιο, η ίδια αναφέρθηκε σε μια παρατήρηση του οικονομολόγου Robert Triffin, εξέχοντος θεωρητικού της διεθνούς νομισματικής τάξης και αρχιτέκτονα της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). Ο Triffin αναφέρεται ότι υποστήριξε πως «η εμπιστοσύνη των εθνών στο διεθνές νομισματικό σύστημα εξαρτάται από την αξιοπιστία του αποθεματικού νομίσματος, η οποία, σύμφωνα με τα λόγια του, «εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις αποφάσεις των μεμονωμένων χωρών».
Η ιστορία της διεθνούς νομισματικής τάξης
Αναλογιζόμενοι τη μακραίωνη εξέλιξή της, η ιστορία της διεθνούς νομισματικής τάξης μπορεί να συνοψιστεί σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση, η λίρα καθιερώθηκε ως το αποθεματικό μέσο κατά την πρώτη βιομηχανική επανάσταση. Στη δεύτερη φάση, το δολάριο αναδείχθηκε σε αποθεματικό νόμισμα κατά τη διάρκεια της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης. Η τρίτη φάση, στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης, θέτει το ερώτημα ποιο εθνικό νόμισμα θα επικρατήσει.
Ο Triffin προειδοποιούσε σταθερά για τις παγίδες που κρύβει η θεμελίωση μιας διεθνούς νομισματικής τάξης σε ένα μόνο εθνικό νόμισμα. Η προειδοποίηση αυτή έχει αντίκτυπο σήμερα: αν το ευρώ εδραιώσει τη θέση του ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα, όχι μόνο θα πυροδοτήσει ένα δυνητικά επικίνδυνο ανταγωνισμό μεταξύ του ευρώ και του δολαρίου, αλλά και θα αποκλείσει ουσιαστικά μεγάλες οικονομίες όπως η Κίνα, η οποία προωθεί ενεργά το ρενμίνμπι (γουάν) ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα, η Ινδία και η Βραζιλία, όλες μέλη της ομάδας BRICS.
Αυτά τα έθνη αναπτύσσουν ήδη ανεξάρτητα μέσα για διεθνείς πληρωμές, παρακάμπτοντας τόσο το δολάριο όσο και το ευρώ. Τελικά, ο πολλαπλασιασμός των ανταγωνιστικών διεθνών αποθεματικών νομισμάτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα σενάριο παρόμοιο με αυτό της δεκαετίας του 1930, που χαρακτηριζόταν από αποσταθεροποιητικές κινήσεις κεφαλαίων, οι οποίες επιδείνωναν τις επικίνδυνες εντάσεις μεταξύ των κρατών.
Μια ευρωπαϊκή ομοσπονδιακή κυβέρνηση για μια ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική
Η πρόταση του προέδρου της ΕΚΤ μπορεί να θεωρηθεί καλύτερα ως μια κατάλληλη απάντηση στις δυνητικά αποδιοργανωτικές πολιτικές που προέρχονται από τις ΗΠΑ. Επιπλέον, υπογραμμίζει τον αυξανόμενο και επείγοντα χαρακτήρα, αλλά και την έκταση των μεταρρυθμίσεων που περιγράφονται στις εκθέσεις Λέτα και Ντράγκι.
Γενικότερα, είναι προφανές ότι οι μεταπολεμικοί διεθνείς θεσμοί χρειάζονται μεταρρύθμιση. Για παράδειγμα, το διαρκές δικαίωμα βέτο που κατέχουν πέντε χώρες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εμποδίζει συστηματικά τις προσπάθειες για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, παρά τις συνεχιζόμενες ανθρωπιστικές κρίσεις, όπως η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η εκτεταμένη βία σε ολόκληρη την Αφρική.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί απλώς να θρηνεί για τις τραγωδίες της ανθρωπότητας – πρέπει να προτείνει εποικοδομητικές μεταρρυθμίσεις. Η Κομσιόν εμφανίζεται συχνά να περιορίζεται από τα αναζωπυρωμένα κυριαρχικά αισθήματα που επικρατούν σε πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, τα οποία εκδηλώνονται στο Συμβούλιο Υπουργών και απειλούν τη συνοχή της Ένωσης.
Ένα ευρωπαϊκό νόμισμα και μια ισχυρή ευρωπαϊκή άμυνα – «το πορτοφόλι και το σπαθί» – αντιπροσωπεύουν τις θεμελιώδεις εξουσίες όλων των σύγχρονων κρατών. Ήρθε η ώρα για τις ισχυρές φωνές εντός της Ευρώπης να αναζωπυρώσουν το όραμα της Διακήρυξης Σούμαν: η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα ως το θεμελιώδες βήμα προς την ευρωπαϊκή ομοσπονδία και την παγκόσμια ειρήνη. Η επιτακτική ανάγκη τώρα είναι να δημιουργηθεί ένα υπερεθνικό πολιτικό κίνημα, ή ένας συνασπισμός πολιτικών κομμάτων, αφιερωμένος στη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης.
Πηγή: In.gr
Διαβάστε επίσης: H G7 υπέκυψε στον Τραμπ για τον παγκόσμιο ελάχιστο εταιρικό φόρο