Της Εβελίνας Κοσμά
Το ότι υπάρχει ταλέντο ανάμεσα στον πληθυσμό της Γηραιάς Ηπείρου είναι δεδομένο, ωστόσο το ταλέντο πρέπει να καλλιεργηθεί, καθώς η Ε.Ε. διανύει σημαντική δημογραφική μετάβαση. Αυτό είναι ακόμη πιο αναγκαίο στις περιφέρειες που πλήττονται από συρρικνούμενο εργατικό δυναμικό και χαμηλό ποσοστό αποφοίτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, καθώς και σε περιφέρειες που πλήττονται από τη φυγή των νέων.
Η δημογραφική μετάβαση, εάν δεν αντιμετωπιστεί, θα προκαλέσει νέες και αυξανόμενες εδαφικές ανισότητες, καθώς οι περιφέρειες «γερνούν» και υστερούν ως προς τον αριθμό και τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού τους. Μπορεί να αλλάξει τα δημογραφικά τοπία της Ευρώπης πλήττοντας την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε.. Η διασφάλιση ότι οι περιφέρειες που είναι αντιμέτωπες με μια τελμάτωση Ανάπτυξης Ταλέντων θα γίνουν πιο ανθεκτικές και ελκυστικές είναι ζωτικής σημασίας για τη δέσμευση της Ε.Ε. να μη μείνει κανένα άτομο και κανένας τόπος στο περιθώριο.
Προς αυτή την κατεύθυνση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινιάζει τον Μηχανισμό Ενίσχυσης Ταλέντων. Η σύσταση τού εν λόγω Μηχανισμού θα στηρίξει τις περιφέρειες της Ε.Ε. που πλήττονται από την ταχεία μείωση του πληθυσμού σε εργασιακή ηλικία όσον αφορά την κατάρτιση, τη διατήρηση και την προσέλκυση των ατόμων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των δημογραφικών εξελίξεων.
Ο Μηχανισμός Ενίσχυσης Ταλέντων αποτελεί την πρώτη βασική πρωτοβουλία του 2023 που συμβάλει στο Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων, το οποίο έχει ως στόχο να δώσει νέα ώθηση στην απόκτηση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων. Σύμφωνα με τα όσα έχει ανακοινώσει τις προηγούμενες βδομάδες η Κομισιόν με τον νέο Μηχανισμό προσφέρονται εξατομικευμένες, τοποκεντρικές και πολυδιάστατες λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των υφιστάμενων κονδυλίων και πρωτοβουλιών της Ε.Ε. για τη στήριξη των περιφερειών που πλήττονται περισσότερο από τη συνεχιζόμενη δημογραφική μετάβαση και τις παράπλευρες επιπτώσεις της, καθώς και για την πρόληψη της εμφάνισης νέων και αυξημένων εδαφικών ανισοτήτων στην Ε.Ε..
Η Δημογραφία ορίζει τις πολιτικές της Ευρώπης
Η αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής είναι το κλειδί για την οικοδόμηση μιας δικαιότερης και ανθεκτικότερης κοινωνίας. Δεδομένου ότι η συνεχιζόμενη δημογραφική μετάβαση επηρεάζει διάφορους τομείς πολιτικής, απαιτεί από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να συμμετέχουν σε πολύπλοκο συντονισμό με τη συμμετοχή όλων των σχετικών φορέων σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Μολονότι οι περισσότεροι από τους μοχλούς πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων παραμένουν σε εθνικό επίπεδο, η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη, στις προτάσεις πολιτικής της, τις επιπτώσεις και τον αντίκτυπο της δημογραφικής αλλαγής.
Ως εκ τούτου, η Δημογραφία βρίσκεται στη βάση όλων σχεδόν των πολιτικών, κάτι που συνεπάγεται την ανάγκη συνεργασίας και συντονισμού των υπευθύνων χάραξης πολιτικής σε όλα τα επίπεδα, ώστε να ενημερώνονται τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη και να ενθαρρύνεται η συμμετοχή τους. Αυτός ακριβώς ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της Δημογραφίας δίνει στην Ε.Ε. την ευκαιρία να πρωτοστατήσει στον συγκεκριμένο τομέα.
Η Δημογραφική Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023 παρουσιάζει τους κύριους παράγοντες της δημογραφικής αλλαγής και τις σχετικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, επικαιροποιώντας και εξελίσσοντας τη Δημογραφική Έκθεση που εκδόθηκε το 2020. Εξετάζει τόσο τις εδραιωμένες μακροπρόθεσμες τάσεις όσο και τις πιο πρόσφατες εξελίξεις που προκλήθηκαν από αιφνίδιες κρίσεις όπως αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., η πανδημία COVID-19 και η επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Οι τελευταίες δημογραφικές μεταβολές
1. Λόγω της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. σημειώθηκε αύξηση του αριθμού των πολιτών της Ε.Ε. που εγκαταλείπουν το Ηνωμένο Βασίλειο για να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους, ιδίως στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
2. Η νόσος COVID-19 προκάλεσε αισθητή μείωση του προσδόκιμου ζωής και των ποσοστών γονιμότητας στην Ε.Ε., αλλά φαίνεται ότι έκτοτε οι συγκεκριμένοι τομείς έχουν επανέλθει στις παρελθούσες τάσεις. Η πανδημία COVID-19 είχε επίσης ως αποτέλεσμα μεγάλη μείωση των μεταναστευτικών ροών, αν και έκτοτε η τάση αυτή έχει αντιστραφεί.
3. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η μεγάλη ροή προσφύγων ενδέχεται επίσης να έχουν σημαντικές συνέπειες για τη δημογραφία τόσο της Ε.Ε. όσο και της Ουκρανίας.
4. Τα τελευταία χρόνια σε αρκετές χώρες έχουν επίσης εκδηλωθεί τάσεις «αποαστικοποίησης», καθώς περισσότεροι άνθρωποι μετεγκαθίστανται σε αγροτικές περιοχές με καλές συγκοινωνίες και κοινωνικές υπηρεσίες. Η τάση αυτή έχει επιταχυνθεί ενδεχομένως από την πανδημία, αλλά μένει να διαπιστωθεί αν θα συνεχιστεί στο μέλλον.
Το Τέλμα Ανάπτυξης Ταλέντων που μαστίζει το 30% του ευρωπαϊκού πληθυσμού
Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. αντιμετωπίζουν απότομη μείωση του πληθυσμού τους σε ηλικία εργασίας. Ο πληθυσμός αυτός μειώθηκε κατά 3,5 εκατ. άτομα από το 2015 έως το 2020 και αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω κατά 35 εκατ. άτομα έως το 2050. Το «Τέλμα Ανάπτυξης Ταλέντων» παρατηρείται σε περιφέρειες στις οποίες οι ειδικευμένοι εργαζόμενοι και οι απόφοιτοι Πανεπιστημίου και Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης δεν επαρκούν για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας που οφείλεται στη μείωση και τη γήρανση του γενικού πληθυσμού.
Για την αντιμετώπιση της συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας απαιτείται υψηλότερη παραγωγικότητα και περισσότερη καινοτομία και κατ’ επέκταση, ειδικευμένοι εργαζόμενοι. Η έλλειψη οικονομικού δυναμισμού και καινοτομίας, η οποία συνεπάγεται χαμηλή ζήτηση δεξιοτήτων, θα μπορούσε να υπονομεύσει σε μεγάλο βαθμό την ανταγωνιστικότητα και το αναπτυξιακό δυναμικό των περιφερειών.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες περιφερειών που επηρεάζονται από αυτόν τον κίνδυνο, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 30 % του πληθυσμού της Ε.Ε.:
• Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει 46 περιφέρειες οι οποίες βρίσκονται ήδη σε «Τέλμα Ανάπτυξης Ταλέντων». Στις περιφέρειες αυτές ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας μειώνεται με αυξανόμενους ρυθμούς και το ποσοστό ατόμων με πτυχίο Πανεπιστημίου ή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι χαμηλό. Τα στοιχεία αφορούν την περίοδο μεταξύ 2015 και 2020. Η συνεπακόλουθη ανεπαρκής ανάπτυξη δεξιοτήτων δυσχεραίνει την καινοτομία και τη βελτίωση της παραγωγικότητά τους. Οι περιφέρειες αυτές αντιπροσωπεύουν το 16 % του πληθυσμού της Ε.Ε.. Στην πλειονότητά τους υστερούν σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε. από άποψη οικονομικής ανάπτυξης, με κατά κεφαλήν ΑΕΠ το οποίο αντιστοιχεί στο 64 % περίπου του μέσου όρου της Ε.Ε.. Το 31 % του πληθυσμού τους ζει σε αγροτικές περιοχές, έναντι 21 % κατά μέσο όρο στην Ε.Ε..
• Μια δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει 36 περιφέρειες που κινδυνεύουν να πέσουν σε «Τέλμα Ανάπτυξης Ταλέντων» στο μέλλον. Αυτές πλήττονται σοβαρά από την έξοδο του πληθυσμού τους στην ηλικιακή κατηγορία 15-39 ετών. Κατά συνέπεια, κινδυνεύουν να στερηθούν τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη διασφάλιση της οικονομικής και κοινωνικής τους ανάπτυξης. Η ομάδα αυτή αντιπροσωπεύει το 13 % του πληθυσμού της Ε.Ε..
Οι οκτώ πυλώνες του Μηχανισμού της Κομισιόν
Η Κομισιόν για να αντιμετωπίσει το Τέλμα στην Ανάπτυξη Ταλέντων θα αναπτύξει τον Μηχανισμό Ανάπτυξης Ταλέντων βάσει των ακόλουθων 8 βασικών πυλώνων:
1. Με νέο πιλοτικό έργο που θα δρομολογηθεί το 2023 για να βοηθήσει τις περιφέρειες που αντιμετωπίζουν τελμάτωση Ανάπτυξης Ταλέντων να εκπονήσουν, να εδραιώσουν, να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν εξατομικευμένες και ολοκληρωμένες στρατηγικές και να προσδιορίσουν σχετικά έργα για την κατάρτιση, την προσέλκυση και τη διατήρηση ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Θα παρασχεθεί στήριξη σε περιφέρειες που θα επιλεγούν για την πιλοτική εφαρμογή βάσει ανοικτής πρόσκλησης.
2. Μια νέα πρωτοβουλία με τίτλο «Έξυπνη προσαρμογή των περιφερειών στη δημογραφική μετάβαση» θα ξεκινήσει το 2023 για να βοηθήσει τις περιφέρειες με υψηλότερα ποσοστά εξόδου των νέων να προσαρμοστούν στη δημογραφική μετάβαση και να επενδύσουν στην Ανάπτυξη Ταλέντων μέσω εξατομικευμένων τοποκεντρικών πολιτικών. Οι επωφελούμενες περιφέρειες θα επιλεγούν βάσει ανοικτής πρόσκλησης.
3. Το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης (TSI) θα στηρίξει τα κράτη μέλη, κατόπιν αιτήματος στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων του TSI 2023, με μεταρρυθμίσεις σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, οι οποίες είναι αναγκαίες για την αντιμετώπιση της συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, της έλλειψης δεξιοτήτων και για την ανταπόκριση στις ανάγκες της τοπικής αγοράς.
4. Τα προγράμματα πολιτικής συνοχής και οι διαπεριφερειακές επενδύσεις στην Καινοτομία θα προωθήσουν την Καινοτομία και τις ευκαιρίες για θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης και ως εκ τούτου, θα συμβάλουν στη βελτίωση των δυνατοτήτων διατήρησης και προσέλκυσης ταλαντούχων ατόμων στις περιφέρειες αυτές.
5. Μια νέα πρόσκληση για καινοτόμες δράσεις θα δρομολογηθεί στο πλαίσιο της «Ευρωπαϊκής Αστικής Πρωτοβουλίας» με στόχο τη δοκιμή τοποκεντρικών λύσεων που προτείνονται από πόλεις σε κατάσταση συρρίκνωσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ανάπτυξης, διατήρησης ή προσέλκυσης ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
6. Οι πρωτοβουλίες της Ε.Ε. που στηρίζουν την Ανάπτυξη Ταλέντων θα παρατίθενται σε ειδική ιστοσελίδα. Αυτό θα διευκολύνει την πρόσβαση των ενδιαφερόμενων περιφερειών σε πληροφορίες σχετικά με τις ενωσιακές πολιτικές σε τομείς όπως η Έρευνα και η Καινοτομία, η Κατάρτιση, η Εκπαίδευση και η Κινητικότητα των νέων.
7. Ανταλλαγή εμπειριών και διάδοση ορθών πρακτικών: οι περιφέρειες θα έχουν τη δυνατότητα να συγκροτήσουν θεματικές και περιφερειακές ομάδες εργασίας για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων επαγγελματικών ή εδαφικών προκλήσεων.
8. Οι αναλυτικές γνώσεις που απαιτούνται για την υποστήριξη και τη διευκόλυνση τεκμηριωμένων πολιτικών για την περιφερειακή ανάπτυξη και τη μετανάστευση θα αναπτυχθούν περαιτέρω.
Αξιοποίηση Ταλέντων μέσω υφιστάμενων κονδυλίων και πρωτοβουλιών της Ε.Ε.
Τα υφιστάμενα μέσα και οι πολιτικές της Ε.Ε. μπορούν να στηρίξουν την οικονομική αναζωογόνηση και την ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων για την προσέλκυση δραστηριοτήτων υψηλού δυναμικού στις πληγείσες περιφέρειες, μεταξύ άλλων μέσω της καθοδήγησης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Μεταξύ αυτών είναι το νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο Καινοτομίας που περιλαμβάνει την πρωτοβουλία για Ταλέντα στον τομέα της υπερπροηγμένης τεχνολογίας, μια συγκεκριμένη εμβληματική πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση του χάσματος Ταλέντων στους τομείς υπερπροηγμένης τεχνολογίας με την ενσωμάτωση όλων των περιφερειών της Ευρώπης.
Επίσης, η πολιτική συνοχής βοηθά τις εν λόγω περιφέρειες να διαφοροποιήσουν την οικονομία τους, να αναβαθμίσουν την προσβασιμότητα στις υπηρεσίες, να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και να διασφαλίσουν τη συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών μέσω ειδικών τοποκεντρικών στρατηγικών.
Γενικότερα, η Κομισιόν παρέχει πολλά παραδείγματα εθνικών και περιφερειακών πρωτοβουλιών και βέλτιστων πρακτικών που αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις διαρθρωτικές προκλήσεις σε τοπικό πλαίσιο, ενισχύοντας την ελκυστικότητα των περιφερειών για τα ταλαντούχα άτομα. Για τη διευκόλυνση της αμοιβαίας μάθησης, η Επιτροπή εξακολουθεί να συνεργάζεται με τις εθνικές αρχές για τη χαρτογράφηση των σοβαρότερων δημογραφικών προκλήσεων που αυτές έχουν εντοπίσει, καθώς και παραδείγματα πολιτικών και έργων που αποσκοπούν στη διαχείριση των επιπτώσεων της δημογραφικής αλλαγής.
Ντούμπραβκα ΣούIτσα Αντιπρόεδρος της Κομισιόν για θέματα Δημοκρατίας και Δημογραφίας
Η ελεύθερη κυκλοφορία είναι ένα από τα πολυτιμότερα επιτεύγματα της Ε.Ε.. Για να συμπληρωθεί, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι περιφέρειες που αντιμετωπίζουν συρρίκνωση του πληθυσμού τους και ως εκ τούτου, μια τελμάτωση Ανάπτυξης Ταλέντων, διαθέτουν τα μέσα για να προσελκύσουν και να αξιοποιήσουν τους καρπούς των επενδύσεών τους. Η δημογραφική αλλαγή μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε όλα τα εδάφη της Ε.Ε..
Ελίζα Φερέιρα Ευρωπαία Επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων
Το Τέλμα Ανάπτυξης Ταλέντων είναι από τα πιο ανησυχητικά αναπτυξιακά τέλματα, καθώς στερεί από τις περιφέρειές μας το καλύτερο και λαμπρότερο εργατικό δυναμικό τους. Η πολιτική συνοχής με την τοποκεντρική της προσέγγιση μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για να βοηθήσει τις περιφέρειες να διατηρήσουν, να αναπτύξουν και να προσελκύσουν ταλέντα. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για την αποφυγή αυξημένων εδαφικών ανισοτήτων σε ολόκληρη την Ε.Ε..
Διαβάστε επίσης: Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού: Από τη Βιομηχανική Επανάσταση στην Τηλεργασία