Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Η κυπριακή αγορά εργασίας βρίσκεται σήμερα στο παράδοξο της επιτυχίας: η ανεργία έχει περιοριστεί σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, ωστόσο οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να δυσκολεύονται να βρουν κατάλληλο προσωπικό. Το φαινόμενο της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων —το χάσμα ανάμεσα σε ό,τι ζητά η οικονομία και σε ό,τι μπορεί να προσφέρει το ανθρώπινο δυναμικό— καθορίζει πλέον το νέο εργασιακό τοπίο.
Ο Γενικός Διευθυντής της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ), Γιάννης Μουρουζίδης, μιλά στο Economy Today για τις βαθύτερες αιτίες αυτού του φαινομένου, τις στρατηγικές που αναπτύσσει η ΑνΑΔ για να το αντιμετωπίσει, αλλά και για το μεγάλο στοίχημα της επόμενης δεκαετίας: να εδραιωθεί η διά βίου μάθηση ως κουλτούρα και εργαλείο προόδου για επιχειρήσεις και εργαζόμενους.
Η κυπριακή αγορά εργασίας βρίσκεται σήμερα σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης και οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν προσωπικό. Πώς ερμηνεύετε αυτό το φαινόμενο και ποιες είναι, κατά την ΑνΑΔ, οι βαθύτερες αιτίες αυτής της αναντιστοιχίας;
Πράγματι, εξαιτίας των θετικών επιδόσεων της οικονομίας μας, η αγορά εργασίας βρίσκεται σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης με το ποσοστό απασχόλησης να ανέρχεται στο 80% και το ποσοστό ανεργίας να βρίσκεται γύρω στο 4,5%. Το φαινόμενο αυτό είναι θετικό για τη χώρα μας αλλά δημιουργεί προβλήματα σε πολλές επιχειρήσεις, οι οποίες δυσκολεύονται να βρουν προσωπικό. Η αναντιστοιχία δεξιοτήτων μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης εργασίας είναι τόσο αριθμητική, δηλαδή δεν υπάρχουν τα άτομα που ενδιαφέρονται να απασχοληθούν σε κάποια επαγγέλματα, όσο και ποιοτική, δηλαδή τα άτομα δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες.
Η αναντιστοιχία δεξιοτήτων χαρακτηρίζει την αγορά εργασίας μας εδώ και πολλά χρόνια και οι σημαντικότερες αιτίες της είναι:
- Η γήρανση του πληθυσμού, η μείωση των γεννήσεων και η περιορισμένη επιστροφή νέων που σπούδασαν στο εξωτερικό δημιουργούν ένα δημογραφικό κενό. Επιπλέον, αρκετοί νέοι εργαζόμενοι αναζητούν καλύτερες συνθήκες εργασίας στο εξωτερικό, γεγονός που ενισχύει τη διαρροή ταλέντου. Έτσι, οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να καλύψουν κενές θέσεις με εργατικό δυναμικό εκτός Κύπρου, ιδιαίτερα σε χαμηλής ειδίκευσης επαγγέλματα.
- Στην Κύπρο επικράτησε για χρόνια η αντίληψη ότι η επαγγελματική επιτυχία περνά αποκλειστικά μέσα από την πανεπιστημιακή φοίτηση. Η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση θεωρήθηκε λιγότερο ελκυστική, με αποτέλεσμα την έλλειψη επαγγελματιών σε σημαντικά επαγγέλματα στους τομείς της μεταποίησης, των κατασκευών, του τουρισμού αλλά και της υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Την ίδια στιγμή έχουμε υπερπροσφορά πτυχιούχων σε κλάδους σπουδών, όπου η απορρόφηση είναι περιορισμένη αλλά και ελλείψεις σε επαγγέλματα STEM, δηλαδή επιστήμης, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών. Αυτή η διαχρονική προτίμηση, παρόλο που αλλάζει κάπως τα τελευταία χρόνια, οδηγεί στην παραδοξότητα να υπάρχουν άνεργοι πτυχιούχοι και ταυτόχρονα κενές θέσεις εργασίας.
- Η κυπριακή οικονομία έχει στραφεί σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης, όπως οι Ψηφιακές Τεχνολογίες, η Πράσινη Ενέργεια, η Υγεία και οι Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες. Οι τομείς αυτοί απαιτούν ανθρώπινο δυναμικό με υψηλό επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων, οι οποίες δεν είναι εύκολα διαθέσιμες.
- Τομείς όπως ο Τουρισμός, η Γεωργία, οι Κατασκευές, τα Ξενοδοχεία και τα Εστιατόρια χαρακτηρίζονται από εποχικότητα, ακανόνιστα ωράρια και σε κάποιες περιπτώσεις, χαμηλότερες απολαβές. Αυτό καθιστά τα επαγγέλματα λιγότερο ελκυστικά για τους Κύπριους, οι οποίοι επιδιώκουν σταθερότητα, συνθήκες και ωράριο γραφείου.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η αναντιστοιχία δεξιοτήτων, δηλαδή να καλυφθεί η απόσταση ανάμεσα στις δεξιότητες που ζητούν οι εργοδότες και σε αυτές που διαθέτουν οι εργαζόμενοι;
Η λύση βρίσκεται στην καλύτερη διασύνδεση της εκπαίδευσης με τις ανάγκες των επιχειρήσεων και στη συνεχή αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού μας, μέσα από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες της διά βίου μάθησης. Συγκεκριμένες δράσεις, που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, είναι:
- Συνεχής αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού: Η αγορά εργασίας εξελίσσεται συνεχώς λόγω της ψηφιοποίησης και της ανάδειξης νέων τομέων και επαγγελμάτων. Για να ανταποκριθούν οι εργαζόμενοι στις μεταβαλλόμενες ανάγκες, πρέπει να αποκτήσουν νέες γνώσεις και δεξιότητες για μετάβαση σε διαφορετικά επαγγέλματα ή/και τομείς και να βελτιώσουν τις υφιστάμενες γνώσεις και δεξιότητές τους για μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Η αύξηση της συμμετοχής των εργαζόμενων σε δραστηριότητες κατάρτισης θα ενισχύσει την επαγγελματική ασφάλειά τους, ενώ θα προσφέρει και στις επιχειρήσεις καταρτισμένο προσωπικό υψηλής ποιότητας, οδηγώντας σε αύξηση της παραγωγικότητας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους.
- Καλύτερη διασύνδεση της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς: Οι συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της οικονομίας που οδηγούν σε νέες απαιτήσεις για το ανθρώπινο δυναμικό των επιχειρήσεων πρέπει έγκαιρα να αντικατοπτρίζονται σε αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Πρέπει να αξιοποιούνται όλες οι πληροφορίες και τα στοιχεία, αναφορικά με τις εξελίξεις στα επαγγέλματα και τους τομείς, αλλά και να ενισχυθεί η συνεργασία της εκπαίδευσης με τις επιχειρήσεις μέσω πρακτικής άσκησης και μαθητείας, ώστε οι νέοι να αποκτούν πραγματικές εμπειρίες εργασίας και τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες.
- Προώθηση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης: Η κοινωνική αντίληψη συχνά υποτιμά τα τεχνικά επαγγέλματα, με αποτέλεσμα την έλλειψη εργατικού δυναμικού σε τομείς υψηλής ζήτησης. Πρέπει να ενισχύσουμε την ελκυστικότητα της τεχνικής εκπαίδευσης προσφέροντας προγράμματα σπουδών σε τομείς όπως Μηχανολογία, Ενέργεια, Πληροφορική, Τουρισμός και Υγεία, όπου η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά.
- Ενίσχυση του επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων: Η επιλογή κλάδου σπουδών συχνά βασίζεται σε κοινωνικό κύρος ή στερεότυπα, χωρίς ενημέρωση για τις πραγματικές προοπτικές της αγοράς εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η περαιτέρω ενίσχυση του επαγγελματικού προσανατολισμού σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθώς και η παροχή πληροφοριών για τις μελλοντικές προοπτικές επαγγελμάτων και τις πραγματικές συνθήκες και όρους εργασίας.
Όλες οι πιο πάνω παρεμβάσεις πρέπει να διέπονται από τις αρχές της συνέργειας και της συμπληρωματικότητας, με την εμπλοκή των αρμόδιων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, των κοινωνικών εταίρων καθώς και των επιχειρήσεων. Παράλληλα, μέσω των κατάλληλων δράσεων προβολής και δημοσιότητας, τα άτομα και οι επιχειρήσεις πρέπει να ενημερώνονται για τα διαθέσιμα προγράμματα που προσφέρονται.
Ποιος είναι ο ρόλος των προγραμμάτων κατάρτισης της ΑνΑΔ στη σημερινή συγκυρία; Υπάρχει στροφή προς πιο στοχευμένα ή εξειδικευμένα προγράμματα για συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας;
Θεωρώ ότι οι δραστηριότητες της ΑνΑΔ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην απάμβλυνση του προβλήματος της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων, αφού βοηθούν το ανθρώπινο δυναμικό του τόπου να αποκτά γνώσεις και δεξιότητες, οι οποίες να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό βελτιώνουν την παραγωγικότητα και ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και προωθούν την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας μας.
Η ΑνΑΔ, ως ο αρμόδιος φορέας για την προώθηση της επαγγελματικής κατάρτισης στην Κύπρο, έχει αναπτύξει ένα σύγχρονο και ευέλικτο σύστημα κατάρτισης, το οποίο εύκολα προσαρμόζεται στις ραγδαίες εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, λειτουργεί ένα σημαντικό φάσμα δραστηριοτήτων που προσφέρουν τη δυνατότητα στα άτομα να αποκτήσουν νέες και να αναβαθμίσουν υφιστάμενες γνώσεις και δεξιότητες σε μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων, αλλά και να πιστοποιήσουν τα επαγγελματικά προσόντα τους. Τα διάφορα Σχέδια της ΑνΑΔ καλύπτουν όλες τις διεργασίες των επιχειρήσεων, όλα τα επαγγέλματα και όλους τους τομείς της οικονομίας μας.
Η ΑνΑΔ, αξιοποιώντας τα αποτελέσματα των μελετών της, ανταποκρίνεται στις νέες προκλήσεις της Ψηφιακής Μετάβασης, στήριξης της Πράσινης και Γαλάζιας Οικονομίας και της Επιχειρηματικότητας, ενισχύοντας τις δεξιότητες των εργαζόμενων και των ανέργων με σύγχρονα, εξειδικευμένα προγράμματα κατάρτισης, τα οποία περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας 2021-2026 (ΣΑΑ) με χρηματοδότηση από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – NextGenerationEU.
Σημειώνεται ωστόσο ότι, οι αναγκαίες γνώσεις και δεξιότητες επεκτείνονται και σε σημαντικές οριζόντιες δεξιότητες όπως είναι η ευελιξία, προσαρμοστικότητα, επικοινωνία, κριτική σκέψη, επίλυση σύνθετων προβλημάτων, οι ψηφιακές δεξιότητες, η ικανότητα μάθησης, ομαδικότητα, δημιουργικότητα, ανάληψη πρωτοβουλίας και διαχείριση χρόνου. Οι δεξιότητες αυτές έχουν ενταχθεί τα τελευταία χρόνια στα προγράμματα κατάρτισης που εγκρίνει η ΑνΑΔ.
Για τον καθορισμό των θεματικών προτεραιοτήτων, η ΑνΑΔ ετοιμάζει το έγγραφο «Θεματολόγια Σχεδίων», το οποίο περιλαμβάνει τους θεματικούς τομείς για τους οποίους μπορούν να υποβληθούν αιτήσεις για έγκριση προγραμμάτων κατάρτισης. Τα Θεματολόγια προσδιορίζονται μέσα από το γενικότερο πλαίσιο των στρατηγικών επιδιώξεων και στόχων της ΑνΑΔ και αφού γίνει σχετική διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα εργαλεία που δρομολογούνται είναι οι Ατομικοί Λογαριασμοί Μάθησης (Individual Learning Accounts). Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι, πώς θα λειτουργούν και τι σημαίνουν πρακτικά για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις;
Οι Ατομικοί Λογαριασμοί Μάθησης (ΑΛΜ) παρέχουν πιστώσεις σε επιλέξιμες ομάδες απασχολουμένων και ανέργων, οι οποίες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, για την παρακολούθηση προγραμμάτων κατάρτισης για την απόκτηση νέων ή/και την αναβάθμιση υφιστάμενων γνώσεων και δεξιοτήτων. Στοχεύουν στην προώθηση της διά βίου μάθησης, παρέχοντας ευκαιρίες σε κατόχους ΑΛΜ να αναβαθμίσουν τις γνώσεις και δεξιότητές τους.
Το έργο αυτό, το οποίο είναι πιλοτικό, βρίσκεται σε λειτουργία από την 1η Ιουλίου 2024 και έχει ως στόχο την παροχή ΑΛΜ σε 1.800 φυσικά πρόσωπα με προϋπολογισμό €5.000.000. Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ+) κατά 60% και από την ΑνΑΔ κατά 40%.
Δικαιούχοι για συμμετοχή είναι φυσικά πρόσωπα (απασχολούμενοι στον ιδιωτικό και ευρύτερο δημόσιο τομέα με επίπεδο εκπαίδευσης μέχρι ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και μακροχρόνια άνεργοι), τα οποία πιστώνονται με το ποσό των €2.400. Το ποσό αυτό είναι διαθέσιμο για μία τριετία και οι δικαιούχοι μπορούν να συμμετάσχουν σε προγράμματα κατάρτισης, τα οποία υλοποιούνται στο πλαίσιο του Σχεδίου της ΑνΑΔ «Πολυεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης – Συνήθη».
Για τους εργαζόμενους, οι ΑΛΜ αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο ατομικής επιλογής και αυτοδιάθεσης στη διά βίου μάθηση. Παρέχουν τη δυνατότητα σε κάθε άτομο να σχεδιάσει και να διαχειριστεί την επαγγελματική του εξέλιξη, βάσει των προσωπικών του αναγκών και προτεραιοτήτων, χωρίς να εξαρτάται αποκλειστικά από τις επιλογές του εργοδότη του.
Για τις επιχειρήσεις, οι ΑΛΜ λειτουργούν ως ένα ευέλικτο μέσο ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας μας, δημιουργώντας καταρτισμένο προσωπικό που θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις κενές θέσεις. Οι ΑΛΜ μπορούν να συμβάλουν στην κάλυψη εξειδικευμένων αναγκών σε δεξιότητες, στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας και στην εδραίωση της κουλτούρας της διά βίου μάθησης εντός της επιχείρησης.
Ένα σημαντικό ποσοστό της απασχόλησης στην Κύπρο αφορά αυτοτελώς εργαζόμενους, οι οποίοι μέχρι πρότινος δεν είχαν πρόσβαση στα προγράμματα της ΑνΑΔ. Πώς προχωρά η προσπάθεια ενσωμάτωσής τους στο σύστημα κατάρτισης;
Η μη συμπερίληψη των αυτοτελώς εργαζόμενων στη σφαίρα αρμοδιοτήτων της ΑνΑΔ αναγνωρίστηκε ως αδυναμία του συστήματος κατάρτισης, αφού έχει ως συνέπεια να μην επιχορηγείται η συμμετοχή τους σε εγκεκριμένες από την ΑνΑΔ δραστηριότητες ανάπτυξης και κατάρτισης. Η σημασία αυτής της κατηγορίας των απασχολουμένων είναι μεγάλη, όχι μόνο λόγω του σημαντικού αριθμού ατόμων, γύρω στις 32.000 άτομα, αλλά και επειδή ανάμεσά τους βρίσκεται ένας σημαντικός αριθμός από ιδιοκτήτες/ διευθυντές που αποτελούν το κλειδί για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και κατά συνέπεια της οικονομίας της Κύπρου.
Η ΑνΑΔ, με τη στήριξη και άμεση εμπλοκή του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, προωθεί, όλες τις απαραίτητες ενέργειες με στόχο την ένταξή τους στη σφαίρα αρμοδιοτήτων της από τον Ιανουάριο του 2026.
Σημειώνεται ωστόσο ότι, οι αυτοτελώς εργαζόμενοι έχουν ήδη τη δυνατότητα δωρεάν συμμετοχής σε προγράμματα κατάρτισης τα οποία υλοποιούνται στο πλαίσιο των έργων της ΑνΑΔ, τα οποία περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας 2021-2026. Συγκεκριμένα στα προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων και στα προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την Πράσινη και τη Γαλάζια Οικονομία.
Η Τεχνολογία, η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Πράσινη Μετάβαση μεταμορφώνουν τα επαγγέλματα και δημιουργούν νέες ανάγκες. Πόσο έτοιμη είναι η Κύπρος να ανταποκριθεί σε αυτό το νέο εργασιακό τοπίο;
Οι σημαντικές και ραγδαίες αλλαγές στο περιεχόμενο των επαγγελμάτων, οι οποίες κυρίως προέρχονται από την Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση της οικονομίας καθώς και τις νέες μορφές εργασίας, δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις στην αγορά εργασίας και καθιστούν αδήριτη ανάγκη τη συνεχή αναβάθμιση των γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων των ατόμων μέσα από συμμετοχή σε δραστηριότητες διά βίου μάθηση. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, τα 2/3 περίπου των παιδιών που εισέρχονται στην εκπαίδευση, δηλαδή που είναι τώρα έξι χρονών, θα εργάζονται σε επαγγέλματα που σήμερα δεν υπάρχουν, το 1/3 των βασικών δεξιοτήτων θα αλλάξουν τα επόμενα λίγα χρόνια, ενώ τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους άλλαξαν πρόσφατα τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούν στον εργασιακό χώρο. Είναι σίγουρο ότι οι γνώσεις και δεξιότητες που αποκτούν τα άτομα μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα δεν επαρκούν για ολόκληρο τον εργασιακό τους βίο. Τα άτομα πρέπει να αποκτούν, σε συνεχή βάση, όλες εκείνες τις γνώσεις και δεξιότητες που χρειάζονται οι επιχειρήσεις, ώστε να παραμείνουν στην απασχόληση. Η Κύπρος βρίσκεται στη φάση της διττής μετάβασης. Η οικονομία έχει αρχίσει να ενσωματώνει τεχνολογικές καινοτομίες και να επενδύει σε πράσινη ανάπτυξη, αλλά η προσαρμογή των εργαζόμενων στις νέες απαιτήσεις δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω αναβάθμιση των δεξιοτήτων, ειδικά των Ψηφιακών, όπως είναι η Ρομποτική, η Τεχνητή Νοημοσύνη, η ανάλυση μεγάλων δεδομένων, η Κυβερνοασφάλεια, αλλά και αυτών που σχετίζονται με την Πράσινη Οικονομία, όπως είναι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειες, η Κυκλική Οικονομία και η Διαχείριση Πόρων και Αποβλήτων.
Θεωρώ ότι η Κύπρος διαθέτει ένα ικανό ανθρώπινο δυναμικό το οποίο, προσφέροντάς του τα κατάλληλα εφόδια, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις συνεχώς μεταβαλλόμενες προκλήσεις στην οικονομία.
Κλείνοντας, ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο στοίχημα για την κυπριακή αγορά εργασίας τα επόμενα χρόνια — και ποιο το μήνυμά σας προς τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους που αναζητούν λύσεις μέσα από την κατάρτιση και την αναβάθμιση δεξιοτήτων;
Το μεγαλύτερο στοίχημα για την κυπριακή αγορά εργασίας είναι η ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές και η υιοθέτηση της κουλτούρας στη διά βίου μάθηση. Ζούμε σε μια περίοδο όπου οι τεχνολογικές εξελίξεις και η Πράσινη Μετάβαση επανακαθορίζουν τους ρόλους, τα επαγγέλματα και τις απαιτούμενες δεξιότητες. Όσα γνωρίζαμε για την εργασία αλλάζουν με ταχύτητα. Άρα, το πραγματικό στοίχημα είναι να ενσωματώσουμε τη διά βίου μάθηση ως κουλτούρα, όχι ως ανάγκη της στιγμής. Οι επιχειρήσεις πρέπει να βλέπουν την κατάρτιση ως επένδυση στην ανταγωνιστικότητά τους. Η ΑνΑΔ είναι εδώ για να στηρίξει αυτή την προσπάθεια με προγράμματα προσαρμοσμένα στις πραγματικές ανάγκες κάθε κλάδου. Για τους εργαζόμενους, το μέλλον τους εξασφαλίζεται με τη διαρκή εξέλιξη και την απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων.
Το μήνυμα είναι απλό αλλά ουσιαστικό: Όσοι επενδύουν σήμερα στις δεξιότητές τους, θα διαμορφώσουν την αγορά εργασίας του αύριο.
- Διαβάστε επίσης: Η σημασία του τομέα των ακινήτων για την ανάπτυξη της οικονομίας