Στο προσκήνιο επανέρχονται γνωστές υποθέσεις όπως του εργοστασίου “Astrasol”, καθώς και άλλα κακώς - περιβαλλοντικά - έχοντα της κυπριακής πραγματικότητας, μετά από την απόφαση - σταθμό του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά της Ελβετίας. Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε προ ημερών την Ελβετία για την αποτυχία της να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, κρίνοντας πως συνιστά παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Πρόκειται για την πρώτη τέτοια απόφαση εναντίον κράτους, η οποία θέτει ένα σημαντικό δικαστικό προηγούμενο και αναμένεται να δημιουργήσει ντόμινο εξελίξεων σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσά τους και η Κύπρος. Ο δικηγόρος Αχιλλέας Δημητριάδης και ο Καθηγητής Περιβαλλοντικής Υγείας στο Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου του ΤΕΠΑΚ, Κωνσταντίνος Μακρής βρέθηκαν χθες στο ΣΙΓΜΑ και την εκπομπή Μεσημέρι και Κάτι, όπου αναλύοντας τον αντίκτυπο της εν λόγω υπόθεσης έκαναν λόγο για πρωτοφανή απόφαση που ανοίγει πλέον τον δρόμο σε Κύπριους πολίτες και οργανώσεις να αναζητήσουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο δικαίωση για περιβαλλοντικά ζητήματα που επηρεάζουν τη δημόσια υγεία.
Η απόφαση, όπως εξήγησε ο κ. Δημητριάδης, επηρεάζει την Κύπρο δεδομένου πως είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και ως εκ τούτου, οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου είναι καθοδηγητικές για τις χώρες - μέλη που δεν αποτελούν μέρος της απόφασης, ενώ είναι δεσμευτικές, για τις άμεσα εμπλεκόμενες. Εξέφρασε επίσης, τη βεβαιότητα πως σε κάθε περίπτωση δημιουργείται ένα καινούργιο περιβάλλον.
Πολίτες vs Ελβετία σημειώσατε 1
Περιγράφοντας, αρχικά, το ιστορικό της απόφασης, ο Αχιλλέας Δημητριάδης χαρακτήρισε την υπόθεση ως “πάρα πολύ ενδιαφέρουσα”, εξηγώντας πως τέσσερις γυναίκες, άνω των 60 ετών, και ένας Μη Κυβερνητικός Οργανισμός οδήγησαν την Ελβετία ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, με την κατηγορία ότι δεν έκανε αρκετά για να αποτρέψει την κλιματική αλλαγή με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία τους.
Το θέμα, όπως είπε, εξετάστηκε σε δύο επίπεδα: Στο διαδικαστικό και το επίπεδο ουσίας. Αφού στάθηκε στη σημασία που είχαν τα δύο αυτά σκέλη, ο κ. Δημητριάδης επικεντρώθηκε στο πώς το Δικαστήριο με την απόφασή του διεύρυνε στην ουσία την έννοια της κατοικίας, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 8 της Σύμβασης (Δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής).
“Η έννοια της κατοικίας, το άρθρο 8 είναι πιο πλατιά από τη στενή έννοια των λέξεων που είχε η Σύμβαση όταν έγινε το 1950”, σημείωσε, προσθέτοντας πως το Δικαστήριο ερμήνευσε τη Σύμβαση με ένα τρόπο πιο διασταλτικό, ούτως ώστε η ποιότητα ζωής, η μη προστασία από την κλιματική αλλαγή, τα θέματα περιβάλλοντος και ούτω καθεξής να εντάσσονται στο άρθρο 8. Εξέφρασε δε, την άποψη πως η απόφαση αυτή ανοίγει πλέον τον δρόμο για να ελέγχονται τα κράτη από οργανισμούς οι οποίοι εκπροσωπούν αυτά τα δικαιώματα. Το κύριο θέμα, όπως επεσήμανε, ήταν να διαπιστώσει το Δικαστήριο πρώτον εάν διαδικαστικά μπορούσαν να ακουστούν οι καταγγέλλοντες και δεύτερον ότι επί της ουσίας το δικαίωμα στην κατοικία ήταν πιο “πλατύ” από αυτό που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Πλέον ανθρώπινο δικαίωμα και προσωπικό συμφέρον
Σε σχόλιο για το ότι η έννοια της περιβαλλοντικής ρύπανσης φεύγει πλέον από την αμιγώς ακτιβιστική ατζέντα και περνά στο ανθρώπινο δικαίωμα και το προσωπικό συμφέρον, ο κ. Δημητριάδης συμφώνησε, προσθέτοντας πως το προσωπικό συμφέρον είναι μία διευρυμένη έννοια της κατοικίας, η οποία κατοικία περιλαμβάνει και το περιβάλλον και μέσα σε αυτή είναι η ζωή, η υγεία, το ευ ζην και μια καλή ποιότητα ζωής, την οποία τα κράτη έχουν θετική υποχρέωση να διατηρούν προς όφελος των πολιτών τους οι οποίοι θα μπορούν να ζουν καλά. “Το να ζεις καλά σε μια χώρα είναι δικαίωμα το οποίο η χώρα έχει υποχρέωση να διασφαλίζει”, συμπλήρωσε.
Στον χορό και η Κύπρος
Ερωτηθείς για το κατά πόσο εκτιμά πως τέτοιες υποθέσεις θα αρχίσουν να εκκινούν και στην Κύπρο, ο κ. Δημητριάδης απάντησε πως η έννοια του νομικού ακτιβισμού είναι πάρα πολύ σημαντική διότι με αυτό τον τρόπο “οι κυρίες από την Ελβετία έχουν ανοίξει τον δρόμο για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος”, κάτι το οποίο έχει γίνει στο επίπεδο του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Όπως επεσήμανε, στην Κύπρο δεν έχουμε συνταγματικό δικαίωμα για το περιβάλλον, ωστόσο, με βάση τις διεθνείς συνθήκες, όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έχει αυξημένη ισχύ έναντι του εσωτερικού δικαίου, καθότι υπερτερεί της εγχώριας νομοθεσίας. Προειδοποίησε ακόμη, πως αυτές οι πρωτοβουλίες χρειάζονται χρόνο και διαδικασίες, ενώ αναφερόμενος σε περιπτώσεις όπως του εργοστασίου Astrasol, του Βασιλικού και των ασφαλτικών, είπε πως συνιστούν παραδείγματα “που στο τέλος της ημέρας αν δεν δικαιωθούν οι πολίτες στα εσωτερικά δικαστήρια της Κύπρου, θα καταλήξουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο”. “Το βλέπω να γίνεται”, τόνισε, υπογραμμίζοντας πως “θα έχουν ακόμη ένα όπλο, αυτό της προστασίας της κατοικίας με την ευρεία έννοια που περιλαμβάνει το περιβάλλον”.
Case study οι ρύποι της ΑΗΚ
Ο κ. Δημητριάδης εστίασε στο θέμα των ρύπων της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, χαρακτηρίζοντάς το ως ένα πρόβλημα, το οποίο είναι εκει. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά “το ξεπερνούμε ή καλύτερα το ξεπλένουμε με περίπου 1 εκατ. ευρώ την ημέρα, ως ένα τέλος για αυτή τη ρύπανση”. Συμπλήρωσε πως αυτή είναι η μια πλευρά του νομίσματος, εξηγώντας ότι παρόλο που πληρώνουμε 1 εκατ. την ημέρα, τους ρύπους τους αναπνέουμε. “Άρα αυτή η εισροή των ρύπων σίγουρα δεν βοηθά την υγεια μας”, αφήνοντας να νοηθεί πως πρόκειται για μία ξεκάθαρη υπόθεση περιβαλλοντικού ζητήματος με επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Καλό το timing για Astrasol
Σχολιάζοντας από την πλευρά του την εξέλιξη με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Μακρής ανέφερε πως πρόκειται περί μίας “πρωτοφανούς δικαστικής απόφασης”, αφού για πρώτη φορά “συνερμηνεύεται”, όπως είπε, η κλιματική κρίση ως μία κρίση για τα θέματα ανθρώπινης υγείας, της προστασίας της δημόσιας υγείας και γενικότερα, του ευ ζην και της ποιότητας ζωής.
Όπως ανέφερε, είχαμε μία ευάλωτη υπο-πληθυσμιακή ομάδα (τις κυρίες άνω των 60 ετών), που κατάφεραν να θέσουν το ζήτημα ενώπιον του ανώτατου δικαστικού οργάνου της ΕΕ, κάτι το οποίο έκανε πρόσφατα και η Κύπρος με το θέμα του Astrasol και την επίδραση που η λειτουργία του μπορεί να είχε στην ανθρώπινη υγεία.
Υπενθυμίζεται πως το 2017 το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας είχε δικαιώσει τις 22 οικογένειες που προσέφυγαν σε αυτό και οι οποίες είχαν χάσει οικείους τους λόγω καρκίνου ή είχαν νοσήσει. Τότε το δικαστήριο είχε επιδικάσει €50,000 ως αποζημίωση σε κάθε οικογένεια νεκρού ή ασθενή από καρκίνο, τα οποία δεν καταβλήθηκαν εν αναμονή εξέτασης της έφεσης από το Ανώτατο Δικαστήριο. Πέντε χρόνια μετά, το 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε, μετά από έφεση που κατέθεσαν οι δικηγόροι υπεράσπισης του ιδιοκτήτη του εργοστασίου, ότι δεν υπήρχε η απαιτούμενη μαρτυρία ότι περίοικοι νόσησαν με καρκίνο εξ΄υπαιτιότητας της λειτουργίας του εργοστασίου, με τους παραπονούμενους να προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
“Είναι μία νέα αρχή”, επισήμανε ο κ. Μακρής, προσθέτοντας ότι “από τη στιγμή που υπάρχει ένα νομικό πλαίσιο θα βοηθήσει καλύτερα και τα αρμόδια κράτη και τις αρχές να επικαιροποιήσουν τα όποια προγράμματα και νομοθεσίες, άπτονται της κλιματικής κρίσης, θέματα υγείας και θέματα περιβάλλοντος”. Δίνοντας έμφαση στο σημείο αυτό, ο κ. Μακρής τόνισε πως δεν θα πρέπει να αποσυνδέσουμε τα θέματα περιβάλλοντος από τα θέματα υγείας, γιατί είναι αλληλένδετα και μόνο αν τα δούμε ολιστικά θα μπορέσουμε να πείσουμε καλύτερα τους πολίτες, αλλά και να είναι πιο αποτελεσματική η εφαρμογή των όποιων προτεινόμενων μέτρων ελέγχου.
Υπ. Γεωργίας: Η υπόθεση μελετάται από την Νομική Υπηρεσία
Σε παρέμβασή της, η Υπουργός Γεωργίας, Μαρία Παναγιώτου, ανέφερε πως εκτός από δικαστικό προηγούμενο, για την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου υπάρχει και πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον. Αποκάλυψε ακόμη πως η συγκεκριμένη περίπτωση μελετάται και από τη Νομική Υπηρεσία.
“Γενικότερα όμως η όλη προσπάθεια στο να ζούμε σε ένα υγιές περιβάλλον, ξεκινά πρώτα από όλα από το ότι αυτό πλέον είναι αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε πολίτη”, σημείωσε, διαβεβαιώνοντας πως όλα αυτά τα προβλήματα, οι εκκρεμότητες και οι προσπάθειες που πρέπει να γίνονται για να ζούμε σε ένα υγιές περιβάλλον έχουν ήδη εντοπιστεί και καταγραφεί στο πρόγραμμα διακυβέρνησης.
Η υγεία μας το μεγαλύτερο κίνητρο
“Ο λόγος που το λέω αυτό είναι γιατί χρειάζεται να τονίσουμε την πολιτική βούληση που υπάρχει και στο να αλλάξουμε και να βελτιώσουμε τις υποδομές μας, στο βαθμό που αυτό μπορεί να γίνει σε ένα νησιωτικό κράτος με τις ιδιαιτερότητές του και να αλλάξουμε φυσικά και συνήθειες και τρόπο σκέψης για το πώς αντιμετωπίζουμε την καθημερινότητά μας”, επεσήμανε, σημειώνοντας πως υπάρχει πάρα πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει από πάνω προς τα κάτω και από πάνω προς τα κάτω. “Δεν είναι δουλεια που αφορά τον ένα ή την πολιτική βούληση”, πρόσθεσε, τονίζοντας πως “μεγαλύτερο κίνητρο από την υγεία μας δεν υπάρχει” και ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε πάντα το να μας δώσει κάποιος ένα ισχυρό οικονομικό κίνητρο.
“Η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της είναι καθημερινό φαινόμενο”, ανέφερε, παραθέτοντας παραδείγματα όπως η περιορισμένη βροχόπτωση, οι πυρκαγιές και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ διαμήνυσε πως δεν χρειάζεται κανένας να μας πείσει. “Αυτό το οποίο είναι σημαντικό είναι να δίνουμε τα εργαλεία, να κάνουμε αυτές τις αλλαγές και τις υποδομές που χρειάζεται για να είμαστε πιο έτοιμοι και πιο προσαρμοσμένοι σε αυτές τις αλλαγές”, κατέληξε.
Δείτε το βίντεο εδώ:
Διαβάστε επίσης: Πετρέλαιο: Ο λόγος που η σύγκρουση Ιράν - Ισραήλ μείωσε τις τιμές αντί να τις αυξήσει