του Γιώργου Γεωργίου *
Ο Σύνδεσμος Συμμετεχόντων στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΣΣΑΑΗ) ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2018 και λειτουργεί κάτω από την αιγίδα της ΟΕΒ. Στόχος του Συνδέσμου είναι να αναδείξει τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού και να διασφαλίσει την αποτελεσματική λειτουργία μιας πραγματικά απελευθερωμένης ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού (ΑΑΗ).
Σημεία αναφοράς της υφιστάμενης κατάστασης αποτελούν:
• Το γεγονός ότι η χώρα μας έχει μια από τις υψηλότερες τιμές ρεύματος στην ΕΕ, κάτι που πλήττει το κόστος ζωής κάθε νοικοκυριού και την ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας.
• Το μεγάλο κόστος των ρύπων, παρά την καλή διείσδυση των ΑΠΕ στην αγορά ενέργειας.
• Η προώθηση του έργου κοινού ενδιαφέροντος EuroAsia Interconnector. Η ηλεκτρική διασύνδεση προγραμματίζεται να ξεκινήσει τη λειτουργία της το 2025, με τη διαδικασία αδειοδότησης του έργου στην Κύπρο να βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο.
• Η ψήφιση του Περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμου του 2021, που προνοεί μεταξύ άλλων ότι ο αρμόδιος λειτουργός αγοράς, ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου, καθίσταται πλέον ένα πλήρως ανεξάρτητο και αυτόνομο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, ενώ ενδυναμώνεται η θέση και ο ρόλος των τελικών πελατών, το δικαίωμα αλλαγής προμηθευτή, η συμμετοχή των τελικών καταναλωτών στην αγορά ηλεκτρισμού και η πρόσβαση των πολιτών σε εργαλεία σύγκρισης προσφορών.
• Η ανάγκη για αποθήκευση ενέργειας θεωρείται επιτακτική για την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ και την κάλυψη των εθνικών στόχων που είναι 23% διείσδυση των ΑΠΕ μέχρι το 2030.
Μετά από πολλούς μήνες εντατικής προετοιμασίας για την υπερκάλυψη καθυστερήσεων, υιοθετείται το νέο μοντέλο λειτουργίας της αγοράς ενέργειας.
Οι βασικές ανάγκες και προκλήσεις της αγοράς έχουν να κάνουν με τη διασφάλιση μιας πραγματικά ανταγωνιστικής αγοράς, τον ρόλο της ΑΗΚ και της ΡΑΕΚ, την αποθήκευση ενέργειας, τη σύνδεσή της με τους εθνικούς στόχους και την ψηφιοποίηση του συστήματος.
Αποτελεί επιτακτική ανάγκη η πολιτεία να καθορίσει τον ρόλο που θα διαδραματίσει ο συμμετέχων με δεσπόζουσα θέση στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Είναι απαραίτητη η ρύθμιση του ρόλου του και πρέπει να αποσυνδεθεί από τις οποιεσδήποτε αναπτύξεις που σχετίζονται με έργα ηλεκτροπαραγωγής.
Θα πρέπει να καθοριστεί από τη ΡΑΕΚ ο οδικός χάρτης πορείας εξόδου της ΑΗΚ από τη δεσπόζουσα θέση και να τεθούν χρονοδιάγραμμα και όρια μεριδίου της αγοράς σε όγκο και ποσοστά. Ιδιαίτερης σημασίας είναι επίσης η τιμολογιακή πολιτική που εφαρμόζεται στην ανάπτυξη του δικτύου μεταφοράς και διανομής. Θα πρέπει να δημοσιοποιείται, να είναι ξεκάθαρη και να καταγράφεται στο δεκαετές πλάνο ανά κόστος μονάδας (χρεώσεις καταναλωτών και ηλεκτροπαραγωγών). Σημαντικός επίσης είναι ο καθορισμός του τρόπου υλοποίησης του δεκαετούς προγράμματος ανάπτυξης του μείγματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.
Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στοχεύει στη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς, προκειμένου να αυξηθεί η οικονομική απόδοση και να μειωθεί το κόστος ενέργειας στον τελικό καταναλωτή. Ο ανταγωνισμός και η περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου πρέπει να είναι ρυθμιζόμενα, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις αντοχές και τις δυνατότητες του συστήματος σε συνδυασμό με τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου για το 2030.
Προκειμένου να επιτευχθούν τα υψηλά επίπεδα διείσδυσης ΑΠΕ, όπως προβλέπεται στην επίσημη πρόβλεψη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, προκύπτουν εν γένει ανάγκες σε αποθήκευση ενέργειας. Είναι σημαντική η δημιουργία κατάλληλων υποδομών και η προώθηση της αποθήκευσης ενέργειας, έτσι ώστε το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου να αφομοιώσει τη νέα διείσδυση των ΑΠΕ. Η αποθήκευση ενέργειας πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα στον σχεδιασμό της Αναθεωρημένης Χωροθετικής Πολιτικής με τις αναγνωρισμένες τεχνολογίες αποθήκευσης που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν στην Κύπρο (αντλησιοταμίευση, μπαταρίες, υβριδικά συστήματα, υδρογόνο κ.ά.).
Η προώθηση της έρευνας και καινοτομίας αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την περίοδο 2021-2030, ενισχύοντας σημαντικά τεχνολογίες οι οποίες θα συμβάλουν στην επίτευξη του συνόλου των ενεργειακών στόχων. Η μετάβαση του σημερινού ενεργειακού συστήματος σε ένα πλήρως ψηφιοποιημένο σύστημα είναι εκ των ων ουκ άνευ, μεριμνώντας παράλληλα για ασφαλή διαχείριση των δεδομένων των καταναλωτών. Η εφαρμογή ενός ψηφιοποιημένου συστήματος αναμένεται να είναι άκρως ευεργετική.
Υπάρχει επίσης ανάγκη δημιουργίας του One Stop Shop, η οποία θα επισπεύσει τις διαδικασίες αδειοδότησης και σύνδεσης έργων ΑΠΕ στο ηλεκτρικό δίκτυο. Η αδυναμία καθορισμού ημερομηνίας σύνδεσης αποτελεί εμπόδιο στη χρηματοδότηση έργων από τραπεζικά ιδρύματα.
Ο ΣΣΑΑΗ χαιρετίζει την προσπάθεια για ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου μέσω του EuroAsia Interconnector, όπου τα πλεονεκτήματα ενδεχομένως να είναι πολλά και αναγκαία, αλλά παράλληλα τονίζει την ανάγκη για άμεση ενημέρωση των συμμετεχόντων στην αγορά. Μια σειρά από ερωτήματα σχετικά με το EuroAsia Interconnector τίθενται προς τους αρμόδιους φορείς, όπως:
• Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου και ποια θα είναι η ημερομηνία τελικής παράδοσης;
• Το συνολικό κόστος κατασκευής και λειτουργίας του έργου.
• Ο χρόνος απόσβεσης, ο εσωτερικός βαθμός απόδοσης της επένδυσης και η καθαρή παρούσα αξία.
• Το ύψος της δαπάνης που καλείται να καταβάλει η Κυπριακή Δημοκρατία και ως εκ τούτου ο Κύπριος καταναλωτής.
• Κατά πόσον θα υπάρχει όριο στην εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του καλωδίου αυτού και, αν ναι, ποιο είναι αυτό το όριο.
• Θα ενεργεί ανταγωνιστικά προς την εγχώρια παραγωγή ενέργειας και θα έχει σταθερή θέση στην ημερήσια παραγωγή με ελάχιστη και μέγιστη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας; Οι ποσότητες αυτές θα ενταχθούν στην προθεσμιακή αγορά ή και στην προημερήσια;
Ο Σύνδεσμος Συμμετεχόντων στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΣΣΑΑΗ) θα επιμείνει στην πιστή εφαρμογή των σχεδιασμών για απελευθερωμένη αγορά το συντομότερο και αντιτίθεται σε οποιεσδήποτε διεπιδοτήσεις ή εξαιρέσεις ή σχεδιασμούς που θα επιβραδύνουν ή θα ανακόψουν την πορεία αυτή.
Οι εταιρείες-μέλη του Συνδέσμου Συμμετεχόντων στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΣΣΑΑΗ) θα υλοποιήσουν τις μεγαλύτερες ενεργειακές επενδύσεις στη χώρα των τελευταίων χρόνων και θα συμβάλουν ενεργά στη διαμόρφωση μιας πραγματικά απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που θα λειτουργεί προς όφελος των τελικών καταναλωτών. Αυτές οι επενδύσεις ξεπερνούν τα 800 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η γρήγορη διαβούλευση και εφαρμογή ενός ξεκάθαρου νομοθετικού ενεργειακού πλαισίου αποθήκευσης ενέργειας θα επιτρέψει να διπλασιαστούν ή ακόμα και να τριπλασιαστούν αυτές οι επενδύσεις σε μια περίοδο τόσο σημαντική για την κυπριακή οικονομία.
Η επιθυμητή μετατροπή της Κύπρου σε ενεργειακό κέντρο ξεκινά από ένα σωστό πλαίσιο και από τη διασφάλιση μιας πραγματικά ανταγωνιστικής αγοράς, χωρίς εμπόδια και αγκυλώσεις και με αποδοτικές εφαρμογές και διαδικασίες. Το στοίχημα μιας καθ’ όλα αποδοτικής ενεργειακής πολιτικής αποτελεί πρόκληση για το σύνολο της κυπριακής οικονομίας.
*Προέδρου του ΣΣΑΑΗ και CEO του Green Energy Group