Του Χαράλαμπου Φιλίππου
Από τις αρχές του 2023, με εξαίρεση τα πειράματα με τους δασμούς του κ. Ντόναλντ Τραμπ, βλέπουμε μια συνεχόμενη ανοδική πορεία των αγορών οι οποίες κατακτούν ξανά και ξανά υψηλότερες αξίες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σαν ο μεγάλος οδηγός του τρένου της παγκόσμιας αγοράς, επηρεάζουν σχεδόν τα πάντα – από τις ευρωπαϊκές αγορές μέχρι την Ασία. Αν η Wall Street πάει καλά, τότε συνήθως ακολουθεί και η παγκόσμια αγορά και το αντίθετο. Άλλωστε, αξίζει να σημειώσουμε ότι σχεδόν ο μισός επενδυτικός πλούτος όλου του πλανήτη είναι επενδυμένος μόνο στις ΗΠΑ. Γι’ αυτό βλέπουμε τα μεγαλύτερα ονόματα εταιρειών άλλων χωρών να βρίσκονται στα αμερικανικά χρηματιστήρια αλλά δεν βλέπουμε συχνά το αντίθετο, δηλαδή, μεγάλες αμερικανικές εταιρείες να βρίσκονται στα χρηματιστήρια άλλων χωρών.
Μετά την πανδημία, η επάνοδος των αγορών
Ας προσπαθήσουμε να δούμε πραγματικά και αντικειμενικά ενδεχόμενα που μπορεί κανείς να δει σήμερα και τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τις αγορές. Θα το κάνουμε βήμα-βήμα, με παραδείγματα από πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν πρόσφατα, για να δούμε πώς αυτά επηρεάζουν στην πράξη τις πραγματικές αγορές και ως συνέπεια την πραγματική οικονομία και τον κόσμο.
Μερικά θέματα που θα αγγίξουμε θα είναι για τον πληθωρισμό, τα επιτόκια, την οικονομική ανάπτυξη, γεωπολιτικά ζητήματα και την τεχνολογία που τα τελευταία χρόνια σχεδόν μονοπωλεί. Θέματα που κάθε επενδυτής θα ήταν ωφέλιμο να λαμβάνει υπόψη καθώς επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία των επενδύσεων παγκοσμίως τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα και την ίδια ώρα είναι αξιοποιήσιμα ως τροχιοδεικτικά για την πορεία των αγορών.
Πληθωρισμός και επιτόκια: το θερμόμετρο της οικονομίας
Ξεκινώντας με τον πληθωρισμό, που είναι σαν το θερμόμετρο της οικονομίας και που μας δείχνει αν οι τιμές των αγαθών βρίσκονται σε ισορροπία ή όχι. Ο πληθωρισμός μετρά πόσο αυξάνονται οι τιμές σε αγαθά και υπηρεσίες, από το γάλα στο σούπερ μάρκετ, τις τιμές των καυσίμων, μέχρι την τιμή ενός ακινήτου.
Πρόσφατα, έχουμε δει πώς λειτουργεί αυτό στην πράξη. Το 2024, ο παγκόσμιος πληθωρισμός έπεσε από υψηλά επίπεδα μετά την πανδημία, χάρη στην καλύτερη διαχείριση των εφοδιαστικών αλυσίδων και πτώση των τιμών ενέργειας, αλλά υπήρξαν και στιγμές έντασης, όπως η αύξηση λόγω γεωπολιτικών προβλημάτων στη Μέση Ανατολή. Αν ο πληθωρισμός αυξηθεί ξαφνικά τους επόμενους μήνες, για παράδειγμα λόγω νέων διαταραχών σε προμήθειες πετρελαίου από εντάσεις στη Μέση Ανατολή ή αύξηση δασμών που ανεβάζουν τις εισαγόμενες τιμές, τότε οι κεντρικές τράπεζες όπως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) θα πρέπει να αντιδράσουν. Θα σταματήσουν τις μειώσεις επιτοκίων ή ακόμα και να τα αυξήσουν για να περιορίσουν τη ρευστότητα στην οικονομία, κάνοντας τα δάνεια πιο ακριβά. Αυτό θα σημαίνει λιγότερες δαπάνες από νοικοκυριά και εταιρείες, γιατί τα χρήματα θα κοστίζουν περισσότερο και έτσι τα κέρδη των επιχειρήσεων θα μειωθούν. Αυτό θα έχει ως λογικό επακόλουθο την πτώση των τιμών των αγορών, ξεκινώντας από τις ΗΠΑ όπου η οικονομία είναι πιο ευαίσθητη σε αυτά και θα εξαπλωθεί παγκοσμίως, καθώς λιγότερα αμερικανικά χρήματα θα ρέουν σε ξένες αγορές.
Ένα πραγματικό πρόσφατο παράδειγμα ήταν στα μέσα του 2024, όταν ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ έμεινε κολλημένος λίγο πάνω από τον στόχο του 2%, η Fed καθυστέρησε τις μειώσεις επιτοκίων και είδαμε μια μικρή διόρθωση στις αγορές γύρω στο 5-7% μέσα σε εβδομάδες, με δείκτες όπως ο S&P 500 να χάνουν έδαφος. Αν κάτι παρόμοιο συμβεί ή ακόμα περισσότερο, αν ο πληθωρισμός αρχίσει να αυξάνεται, τότε η Fed μπορεί όχι μόνο να παγώσει τις μειώσεις επιτοκίων δανεισμού αλλά να αναγκαστεί να τις αυξήσει, μειώνοντας έτσι την κινητικότητα του χρήματος στην αγορά. Αυτό θα είχε ως λογικό και πιθανό ενδεχόμενο την αναταραχή στις αγορές και τη μείωση των αξιών τους έστω προσωρινά, μέχρι να ισορροπήσει ξανά ο πληθωρισμός και τα επιτόκια δανεισμού.
Αν από την άλλη ο πληθωρισμός συνεχίσει να μειώνεται, τότε οι επενδυτές θα αναμένουν τις τράπεζες να μειώσουν επιτόκια δανεισμού, κάνοντας τα δάνεια φθηνότερα και φέρνοντας περισσότερη ρευστότητα – δηλαδή περισσότερα χρήματα που κυκλοφορούν ελεύθερα στην οικονομία. Οι εταιρείες θα επενδύσουν σε νέα projects, οι καταναλωτές θα ξοδεύουν πιο άνετα, τα κέρδη θα ανέβουν και οι μετοχές θα ακολουθήσουν την ανοδική πορεία των κερδών των εταιρειών. Είναι σαν ντόμινο: χαμηλός πληθωρισμός οδηγεί σε χαμηλά επιτόκια, που οδηγούν σε περισσότερη δραστηριότητα, που οδηγεί σε υψηλότερα κέρδη, που οδηγεί σε άνοδο αγορών.
Πραγματικό παράδειγμα ήταν τα τέλη του 2023, όπου αφού ο πληθωρισμός άρχισε να πέφτει γρήγορα, οι τράπεζες σε όλο τον κόσμο άρχισαν να μειώνουν τα επιτόκια δανεισμού. Αυτό οδήγησε τις αγορές σε γρήγορη άνοδο πάνω από 20% μέσα σε λίγους μήνες, δείχνοντας πώς η τάση για επαναφορά του πληθωρισμού σε επιθυμητά σημεία οδηγεί σε ανάπτυξη της εμπιστοσύνης στις αγορές. Αν η μείωση του πληθωρισμού και των επιτοκίων δανεισμού συνεχιστεί μέχρι το 2026, θα δούμε μια πιο ομαλή πορεία, με λιγότερα σκαμπανεβάσματα και περισσότερη αισιοδοξία στις αγορές.
Αντίθετα, αν τα επιτόκια μείνουν ψηλά ή ανεβούν λόγω επίμονου πληθωρισμού, για παράδειγμα αν οι τιμές ενέργειας εκτοξευτούν μέχρι την άνοιξη του 2026 λόγω π.χ. γεωπολιτικών παραγόντων, τότε τα επιτόκια θα παραμείνουν υψηλά διατηρώντας τα δάνεια ακριβά, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να μειώνουν τις επενδύσεις τους, η κατανάλωση να πέφτει και οι αγορές να έχουν αναταραχή και πιθανή πτώση. Με πολύ απλά λόγια, είναι σαν φρένο σε αυτοκίνητο: ψηλά επιτόκια σημαίνουν λιγότερη ταχύτητα, λιγότερα κέρδη, πτώση. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι τα μέσα του 2024, όταν η Fed αναφέρθηκε σε καθυστέρηση μειώσεων, και οι αγορές έπεσαν 4%, με τις ασιατικές αγορές να χάνουν ακόμα περισσότερο λόγω εξάρτησης από αμερικανικές εισαγωγές.
Ανάπτυξη: το καύσιμο της αγοράς
Η οικονομική ανάπτυξη είναι ο επόμενος μεγάλος παράγοντας, μετρημένη από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) και την ανεργία. Αν η ανάπτυξη επιταχυνθεί, λόγω ισχυρής καταναλωτικής δαπάνης όπως είδαμε στο πρώτο μισό του 2025 όπου η οικονομία ξεπέρασε τις προσδοκίες χάρη σε χαμηλότερα επιτόκια και καλύτερο εμπόριο, τότε οι εταιρείες θα δουν τα κέρδη τους να εκτοξεύονται, οι μετοχές θα ανέβουν και οι παγκόσμιες αγορές θα λάβουν ώθηση. Οι ΗΠΑ θα παρασύρουν την Ευρώπη και την Ασία με τα χρηματιστήρια τους να ακολουθούν. Πραγματικό πρόσφατο παράδειγμα ήταν το πρώτο εξάμηνο του 2025 στις ΗΠΑ, όπου ενώ από πολλούς αναμενόταν μείωση στην ανάπτυξη λόγω των δασμών, επέδειξε ανθεκτικότητα και οδήγησε σε αναθεώρηση των προβλέψεων προς τα πάνω και οι αγορές ακολούθησαν τα θετικά νέα, με τον τεχνολογικό τομέα να πρωταγωνιστεί.
Αν όμως για οποιονδήποτε λόγο, η ανάπτυξη κολλούσε ή μειωνόταν, λόγω π.χ. υψηλών δασμών από περαιτέρω σύγκρουση ΗΠΑ και ΚΙΝΑΣ ή/και άλλων χωρών, τότε θα προκαλούσε μείωση της ζήτησης, πιθανή αύξηση της ανεργίας, μείωση των δαπανών, τα κέρδη θα μειωθούν και οι αγορές θα ταραχθούν οδηγώντας πιθανόν σε μία διόρθωση. Διόρθωση δηλαδή της προσδοκώμενης ανάπτυξης από τους επενδυτές και έτσι μείωση της αξίας των αγορών, των εταιρειών και των μετοχών τους. Οι διεθνείς αγορές θα ένιωθαν το κτύπημα, με λιγότερες αμερικανικές εισαγωγές να σημαίνουν λιγότερα έσοδα για εξαγωγικές χώρες όπως η Κίνα ή η Γερμανία. Είναι όλα συνδεδεμένα σαν μία αλυσίδα και ό,τι συμβαίνει σε ένα κρίκο, αλυσιδωτά μεταφέρονται οι θετικοί ή αρνητικοί κραδασμοί στους άλλους κρίκους.
Γεωπολιτική: η αβεβαιότητα που κοστίζει ακριβά
Άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας που πάντα μπορεί να επηρεάσει τις αγορές είναι οι γεωπολιτικές εξελίξεις που κάποιες φορές λειτουργούν σαν ξαφνικές καταιγίδες που ταράζουν τα νερά των αγορών όλου του κόσμου. Πραγματικό, έντονο και πολύ επώδυνο για τις αγορές παράδειγμα, ήταν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία όπου προκλήθηκε ραγδαία, τεράστια αναταραχή στην παγκόσμια αγορά. Αυτό συνέβη γιατί ταράχτηκε σε εξαιρετικό βαθμό η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα σε αγαθά και υπήρξε ραγδαία αύξηση των τιμών των καυσίμων, με αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών σε όλα τα αγαθά παγκοσμίως, άρα και ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθά του όπως αναφέραμε νωρίτερα. Σήμερα παραμένουν σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό ανησυχίες από τις τρέχουσες ή/και πρόσφατες συγκρούσεις όπως Ρωσίας-Ουκρανίας, Ισραήλ-Ιράν και εμπορικούς πολέμους ΗΠΑ-Κίνας.
Αν μια κρίση σαν αυτές αναζωπυρωθεί ή μία νέα ξεσπάσει κάπου αλλού, όπως νέες κυρώσεις ή διακοπές προμηθειών, τότε θα ήταν εξαιρετικά πιθανόν να δούμε τις τιμές ενέργειας να ανεβαίνουν, τον πληθωρισμό να φουντώνει, οι επενδυτές να γεμίζουν ανασφάλεια προσπαθώντας να μειώσουν το ρίσκο τους και ως φυσικό επακόλουθο, οι αγορές να πέφτουν. Πιθανόν οι ΗΠΑ να έβλεπαν το δολάριο να ενισχύεται ως ασφαλές καταφύγιο όπως συμβαίνει συνήθως σε περιόδους κρίσεων, αλλά σε κάθε περίπτωση τόσο η αγορά των ΗΠΑ όσο και οι παγκόσμιες αγορές θα υποφέρουν από μειωμένο εμπόριο και αβεβαιότητα.
Αντίθετα, αν υπάρξει ηρεμία και συμφωνίες, όπως βελτίωση σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας, επίλυση του Ρωσο-Ουκρανικού, τότε η εμπιστοσύνη επιστρέφει, το εμπόριο ρέει, οι επενδύσεις αυξάνονται και οι αγορές ανεβαίνουν. Οι αμερικανικές εταιρείες ως συνήθως θα επωφεληθούν πρώτες, τραβώντας και τις υπόλοιπες αγορές. Τα βήματα θα ήταν η ηρεμία που φέρνει εμπιστοσύνη, η εμπιστοσύνη που φέρνει αύξηση σε επενδύσεις και αυτές με τη σειρά τους άνοδο. Πρόσφατο πραγματικό παράδειγμα ήταν οι συμφωνίες ή έστω προσωρινοί συμβιβασμοί στον «πόλεμο» των δασμών που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ με Ε.Ε., Κίνα και πολλές άλλες χώρες του κόσμου. Γεγονός, που οδήγησε τον σημαντικότερο δείκτη των ΗΠΑ S&P 500 σε «ελεύθερη πτώση» με έως μείον 20% σε μόνο ενάμιση μήνα. Η σχετική σταθεροποίηση μετά από τις διαπραγματεύσεις οδήγησε σε αισιοδοξία και εμπιστοσύνη των επενδυτών και αυτά με τη σειρά τους σε άνοδο της παγκόσμιας αγοράς, όχι μόνο στα σημεία που βρισκόντουσαν πριν τη σύγκρουση αλλά ξεπερνώντας τα κατά πολύ.
Τεχνολογία και AI: ο νέος κινητήρας του πλούτου
Τέλος, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στην τεχνολογία, το διαμάντι των αγορών εδώ και αρκετό καιρό. Ειδικά στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) και τη Ρομποτική, που είναι σαν κινητήρας που υπόσχεται να επιταχύνει τα πάντα. Οι επενδύσεις από τις παγκόσμιες αγορές σε αυτούς τους 2 τομείς είναι τεράστιες και προς το παρόν τουλάχιστον, όλα δείχνουν πως θα συνεχίσουν να ρέουν και μάλιστα με αυξανόμενο ρυθμό.
Πολλοί πιστεύουν πως όλα θα συνεχίσουν να κινούνται με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή το AI και η Ρομποτική να βελτιώνουν την παραγωγή στις βιομηχανίες και μειώνοντας την ίδια ώρα το κόστος. Σε αυτό το ενδεχόμενο θα βλέπαμε τα κέρδη των εταιρειών να συνεχίσουν να κάνουν ό,τι έκαναν τα τελευταία 2-3 χρόνια. Δηλαδή τα κέρδη τους να εκτοξεύονται, οι τεχνολογικές μετοχές να καλπάζουν και οι αγορές να παίρνουν ώθηση συνολικά. Οι ΗΠΑ σε αυτούς του τομείς, οδηγούν την παγκόσμια αγορά με εταιρείες όπως η Nvidia. Τη μεγαλύτερη πλέον εταιρεία στον πλανήτη με πρόσφατη αποτίμηση τα 4,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Από την άλλη, γίνεται λόγος για μία επερχόμενη κρίση, τη λεγόμενη «φούσκα» της τεχνολογίας που είναι έτοιμη να «σκάσει», αναδύοντας μνήμες από το παρελθόν της τεράστιας και παρατεταμένης κρίσης του 2000, του «.com» όπως ονομάστηκε. Κρίση που πιθανόν να προκληθεί από υπερβολικές αποτιμήσεις σε αξίες, κυρίως εταιρειών τεχνολογίας και την πιθανή απογοήτευση αν δεν υπάρξει η ανάλογη ανταπόδοση από αυτές. Τότε οι αγορές θα μπουν σε κρίση, οι επενδυτές θα απομακρυνθούν και οι μετοχές θα πέσουν.
Το ενδεχόμενο αυτής της κρίσης της τεχνολογίας, θα είναι σαν ένας αγώνας δρόμου με τη σημαντική διαφορά πως λίγες εταιρείες θα φτάσουν στο τέρμα. Οι περισσότερες αφήνοντας τούς επενδυτές τους με τεράστιες επενδυτικές ζημιές, δεν θα φτάσουν ποτέ στον τερματισμό ή θα εξαγοραστούν σε χαμηλότερη αξία και θα αφομοιωθούν από τους γίγαντες της τεχνολογίας που θα πρωτοπορούν. Άλλωστε, όπως λέει και ένα σλόγκαν στον κόσμο των επενδύσεων, οι πρωτοπόροι τείνουν να παραμένουν πρωτοπόροι ενώ αυτοί που μένουν πίσω, τείνουν να παραμείνουν πίσω.
Η μεγάλη εικόνα: τι μας λένε οι αγορές για την πρόοδο της ανθρωπότητας
Συνοψίζοντας, η αγορά είναι ουσιαστικά ένας δείκτης της συνολικής παραγωγής της ανθρωπότητας. Όταν βλέπουμε άνοδο στις μετοχές, όπως συνέβη με την έκρηξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, αυτό δεν είναι μαγεία – είναι το αποτέλεσμα πραγματικής αξίας που δημιουργούμε μέσω συνεργασιών και καινοτομιών τόσο μεταξύ εταιρειών όσο και μεταξύ χωρών.
Για παράδειγμα, οι αξίες των εταιρειών σαν την Tesla ή την OpenAI δεν ανεβαίνουν τυχαία. Αντανακλούν πώς η συνεργασία μεταξύ επιστημόνων, μηχανικών και επενδυτών παράγει νέο πλούτο, από ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέχρι έξυπνα συστήματα. Όσο συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε, με νέες εφευρέσεις που λύνουν προβλήματα και ανοίγουν αγορές, τόσο οι δείκτες θα ακολουθούν ανοδικά, δείχνοντας αυτή την αύξηση και η ανθρώπινη επιχειρηματική πρόοδος θα μεταφράζεται σε οικονομική ανάπτυξη για τις αγορές και τους επενδυτές σε αυτές.
Διαβάστε επίσης: Αμερικανικός κολοσσός 1$ τρισ. επενδύει στην Πάφο – Deal υπό την έγκριση της ΕΠΑ