Συνέντευξη στην Ευδοκία Παπαδοπούλου
«Η καινοτομία δεν είναι μόνο ένα εργαλείο για οικονομική ανάπτυξη, αλλά και ένας τρόπος για να διασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη αυτή είναι βιώσιμη, μακροπρόθεσμη και προσανατολισμένη στο μέλλον», τονίζει στο Economy Today ο δρ Νικόδημος Δαμιανού. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Υφυπουργός Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής καθιστά σαφές πως «βλέπει» την καινοτομία και τη νεοφυή επιχειρηματικότητα ως τα απαραίτητα συστατικά για τον μετασχηματισμό του παραγωγικού ιστού της χώρας. Που δίνουν λύσεις σε καίριες προκλήσεις, που αποτελούν «κλειδί», στην καταπολέμηση του brain drain και που θα πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο της αναπτυξιακής πορείας της Κύπρου. Αναγνωρίζοντας πως πρόκειται για ένα «πολύπλοκο και δύσκολο εγχείρημα», διαμηνύει πως η Κυβέρνηση έχει σχέδιο. Για να δώσει «ζωή» σε περισσότερες start-ups, ώθηση σε scale-ups και να εξοπλίσει με καινοτόμα μυαλά και πρακτικές τις εγχώριες επιχειρήσεις.
Προς αυτή την κατεύθυνση αναλύει τους πυλώνες της νέας Στρατηγικής του κράτους -ενός οδικού χάρτη που θα ισχυροποιήσει το εθνικό μας οικοσύστημα- και αναφέρεται στις προκλήσεις και τους πολλαπλούς άξονες στους οποίους κινούνται οι λύσεις. Χαρακτηρίζοντας ως «εντυπωσιακή» τη δυναμική που παρουσιάζει η χώρα μας, ο Υφυπουργός εστιάζει στις προοπτικές, θέτει όμως, παράλληλα στο κάδρο και τις αδυναμίες, υποδεικνύοντας ποιο είναι το «μεγάλο στοίχημα». Μιλά ακόμη για τις διακρατικές συνεργασίες, την πολυπόθητη «εξωστρέφεια», καθώς και για το «Cyprus Start-up Visa», αποκαλύπτοντας πως έρχεται σύντομα μια πιο «ελκυστική» εκδοχή του.
Πώς η καινοτομία μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός πιο βιώσιμου και παραγωγικού οικονομικού μοντέλου για την κυπριακή οικονομία;
Η καινοτομία αποτελεί σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για κάθε χώρα, καθώς λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της οικονομίας και του επιχειρείν, με θετικό και ουσιαστικό κοινωνικό αντίκτυπο. Οδηγεί σε αυξημένη παραγωγικότητα, προωθεί την τεχνολογική ανάπτυξη και δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, ιδίως θέσεις υψηλής εξειδίκευσης. Παράλληλα, μπορεί να αποτελέσει πηγή λύσεων σε καίριες κοινωνικο-οικονομικές αλλά και περιβαλλοντικές προκλήσεις, με άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των πολιτών. Υποστηρίζει επίσης μία βασική αναπτυξιακή προσέγγιση της Κυβέρνησης για εμπλουτισμό του παραγωγικού, οικονομικού μοντέλου της χώρας, μειώνοντας την εξάρτηση σε συγκεκριμένους τομείς δραστηριότητας, δημιουργώντας νέες πηγές εισοδήματος, και ενισχύοντας την ανθεκτικότητα της οικονομίας σε εξωτερικές κρίσεις και εξελίξεις. Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, αντιλαμβανόμαστε ότι η καινοτομία δεν είναι μόνο ένα εργαλείο για οικονομική ανάπτυξη, αλλά και ένας τρόπος για να διασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη αυτή είναι βιώσιμη, μακροπρόθεσμη και προσανατολισμένη στο μέλλον.
Μην ξεχνούμε ότι οι νέοι μας σήμερα, ψάχνουν για προκλήσεις. Η προσήλωσή μας στην ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων, της καινοτομίας γενικότερα, μπορεί να δημιουργήσει αυτές τις προκλήσεις, επιτρέποντάς μας να κρατήσουμε στη χώρα μας τα νέα μυαλά αυτού του τόπου, αλλά και να πείσουμε όσους έχουν ήδη φύγει να επιστρέψουν και να συμβάλουν στη διατήρηση της χώρας μας σε τροχιά ανάπτυξης. Στρέφουμε, λοιπόν, την οικονομία προς τη γνώση και την επιχειρηματικότητα, καταπολεμούμε το brain drain, αναγνωρίζουμε προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες και επιχειρούμε να τοποθετήσουμε την έρευνα και την καινοτομία στο επίκεντρο της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΕ 4 ΠΥΛΩΝΕΣ
Ως Υφυπουργείο έχετε προχωρήσει στην κατάρτιση Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας και Καινοτομίας για τα έτη 2024-2026. Πού επικεντρώνεται και ποιοι οι βασικότεροι στόχοι και πυλώνες της;
Η νέα Στρατηγική Έρευνας και Καινοτομίας (2024-2026) αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός ισχυρού, ενιαίου και καλά διασυνδεδεμένου εθνικού οικοσυστήματος, το οποίο να μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας.
Αγγίζει τέσσερις βασικούς πυλώνες: α) τη δημιουργία ερευνητικών Οργανισμών και υποδομών παγκόσμιας κλάσης, β) τη διασύνδεση της έρευνας με την καινοτόμο επιχειρηματικότητα, γ) την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας ως κινητήριου μοχλού καινοτομίας και δ) την ανάδειξη της Κύπρου ως κόμβου έρευνας, καινοτομίας και τεχνολογίας στην περιοχή.
Εστιάζει σε τομείς που έχουν αναδειχθεί μέσω της εθνικής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης ως περιοχές προτεραιότητας με ισχυρή προοπτική και οι οποίοι περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τις ψηφιακές τεχνολογίες, την υγεία, την αγροδιατροφή, τη ναυτιλία και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Το μεγάλο μας στοίχημα είναι να πετύχουμε την αποτελεσματικότερη διασύνδεση της έρευνας με την παραγωγική βάση της οικονομίας και να διασφαλίσουμε πως η ομολογουμένως υψηλής ποιότητας γνώση που παράγεται από τον ερευνητικό χώρο, τα καινοτόμα μυαλά και τις επιχειρήσεις της χώρας μας, αξιοποιείται εμπορικά και μεταφράζεται σε όφελος για τον πολίτη και για την οικονομία.
ΑΠΟ FOLLOWER, STRONG INNOVATOR
Πώς αξιολογείτε το υφιστάμενο οικοσύστημα της Κύπρου και πώς συγκρίνονται οι επιδόσεις της χώρας μας στους τομείς της καινοτομίας και της νεοφυούς επιχειρηματικότητας με άλλα ευρωπαϊκά κράτη;
Η Κύπρος φιλοξενεί σήμερα ένα δυναμικό οικοσύστημα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας που βρίσκεται σε σταθερή ανοδική πορεία. Ένα οικοσύστημα που έχει μεγαλώσει και σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στα αποτελέσματα ευρωπαϊκών και διεθνών δεικτών. Δέκα χρόνια πριν βρισκόμασταν στους Innovation Followers της Ευρώπης σύμφωνα με το European Innovation Scoreboard, ενώ σήμερα συγκαταλεγόμαστε στους Strong Innovators για τρίτη συνεχή χρονιά, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη αύξηση πανευρωπαϊκά από το 2017. Η Κύπρος χαρακτηρίζεται ως Top Performer στην κατηγορία «διασυνδέσεις» («Linkages»), ως προς τις συνεργασίες καινοτόμων επιχειρήσεων μεταξύ τους ή και με άλλους φορείς, τις δημοσιεύσεις ως αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και την κινητικότητα ανθρώπινων πόρων στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Η χώρα μας κατατάσσεται επίσης ψηλά όσον αφορά τις αιτήσεις για σήματα (patents), εμπορικά ή βιομηχανικά, την καινοτομία στις επιχειρήσεις -είτε αυτή αφορά προϊόντα είτε επιχειρησιακές διαδικασίες- αλλά και την απασχόληση σε καινοτόμες επιχειρήσεις. Όσον αφορά τις αιτήσεις για σήματα συγκεκριμένα, η Κύπρος έχει μάλιστα σημειώσει άνοδο 23,3% σύμφωνα με τον σχετικό ευρωπαϊκό δείκτη Patent Index για το 2023 και κατατάσσεται 49η παγκοσμίως. Η χώρα διαθέτει ένα προνομιακό καθεστώς IP box, το οποίο μειώνει τον φορολογικό συντελεστή σε εισοδήματα που παράγονται από περιουσιακά στοιχεία πνευματικής ιδιοκτησίας σε μόλις 2.5%.
3.500 ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Η χώρα μας φιλοξενεί σήμερα πέραν των 3.000 επιχειρήσεων που ασχολούνται με την καινοτομία και 500 start-ups και scale-ups, καθώς και πέραν των 3.500 ερευνητών. Έχει, μάλιστα, μόλις πρόσφατα συγκαταλεχθεί ανάμεσα στις 50 κορυφαίες χώρες στον κόσμο όσον αφορά το οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων (Global Start-up Ecosystem Index 2024), ανεβαίνοντας 9 θέσεις και σημειώνοντας το μεγαλύτερο άλμα ανάμεσα στις πρώτες 60 χώρες παγκοσμίως. Δεδομένου του μεγέθους της χώρας μας, πρόκειται για εντυπωσιακή δυναμική, στην οποία κτίζουμε για να δημιουργήσουμε ακόμη πιο ευνοϊκές συνθήκες και ευκαιρίες για τους επιστήμονες και τους επιχειρηματίες της χώρας μας να καινοτομήσουν.
Άρρηκτα συνυφασμένη με την καινοτομία είναι βεβαίως και η τεχνολογική ανάπτυξη, και κυρίως η ενσωμάτωση τεχνολογιών αιχμής. Η Κύπρος κατατάσσεται 30ή από 174 χώρες στον δείκτη AI Preparedness Index 2023 του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF) ως προς την ετοιμότητα της χώρας μας να ενσωματώσει την τεχνητή νοημοσύνη στην κοινωνικο-οικονομική της δραστηριότητα, ενώ σύμφωνα με την Έκθεση για την Ψηφιακή Δεκαετία της Ευρώπης, καταγράφει ποσοστά άνω του ευρωπαϊκού μέσου όρου ως προς τη χρήση υπηρεσιών cloud από επιχειρήσεις.
Προκλήσεις βεβαίως υπάρχουν και μάλιστα σημαντικές. Η πρόοδος, εντούτοις, είναι εμφανής, η προοπτική είναι εκεί και ήδη λαμβάνουμε σειρά μέτρων για αντιμετώπιση των αδυναμιών που εντοπίζονται όπως η ανάγκη αύξησης της επένδυσης σε έρευνα και ανάπτυξη (R&D), η διαθεσιμότητα εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού και η προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων. Στόχος μας να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό, ενιαίο και πιο διασυνδεδεμένο οικοσύστημα, που μέσω της δικής του εξέλιξης και ενδυνάμωσης, να μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην τροχιά προόδου και ανάπτυξης της χώρας.
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ
Ποιες θα λέγατε πως είναι οι κυριότερες προκλήσεις αφενός για την υιοθέτηση καινοτομίας από πλευράς των εγχώριων φορέων και επιχειρήσεων και αφετέρου για την Πολιτεία ως προς την προώθησή της;
Η καινοτομία είναι ένα πολύπλοκο και δύσκολο εγχείρημα. Απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε χρόνο, οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, ενώ συνδέεται άμεσα με την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων και τη δυνατότητα κλιμάκωσης των δραστηριοτήτων τους και πρόσβασης σε νέες αγορές. Χρειάζεται εξειδίκευση και τεχνογνωσία, καθώς και μία κουλτούρα που να ενθαρρύνει την περιέργεια και τη δημιουργικότητα.
Και εδώ είναι που καλείται το Κράτος να δώσει λύσεις, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες που θα διευκολύνουν και θα ενθαρρύνουν την καινοτομία. Ως Κυβέρνηση, φιλοδοξούμε τα επόμενα χρόνια να δούμε όλο και περισσότερες start-ups να αναπτύσσονται, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις να ασχολούνται ενεργά με έρευνα και ανάπτυξη. Περισσότερες συνεργασίες μεταξύ της ερευνητικής και της επιχειρηματικής κοινότητας και τα ερευνητικά μας ιδρύματα να μεταφράζουν τη γνώση που παράγουν σε πατέντες και να εισέρχονται στην αγορά με τελικά προϊόντα.
ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΙ ΚΙΝΗΤΡΑ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ
Σίγουρα αυτό θα ήταν ιδανικό. Πώς όμως θα επιτευχθεί;
Για να το πετύχουμε, εστιάζουμε παράλληλα σε πολλαπλούς άξονες: Για την κάλυψη των χρηματοδοτικών κενών αλλά και τη μείωση του ρίσκου της ιδίας επένδυσης από πλευράς επιχειρήσεων, το κράτος στηρίζει οικονομικά τα ερευνητικά ινστιτούτα και τα εφτά Κέντρα Αριστείας που φιλοξενεί η χώρα μας, ενώ μέσω των ανταγωνιστικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας, παρέχει πρόσβαση σε ευρεία γκάμα χρηματοδοτικών εργαλείων και υποστηρικτικών υπηρεσιών καινοτομίας και μεταφοράς γνώσης. Η συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή στα ανταγωνιστικά προγράμματα του ΙδΕΚ είναι μάλιστα ενδεικτική της εξέλιξης και της ενεργοποίησης του οικοσυστήματος.
Παράλληλα, φορολογικά κίνητρα, όπως φοροαπαλλαγή ύψους 50% για επένδυση σε πιστοποιημένες καινοτόμες επιχειρήσεις, φορολογική έκπτωση 120% για δαπάνες που αφορούν έρευνα και ανάπτυξη και ένα ευνοϊκό IP Box, ενθαρρύνουν σημαντικά τις δαπάνες και τις επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία, ενώ δημιουργούν τις προϋποθέσεις για προσέλκυση επενδύσεων από κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου (Venture Capitals). Επιπρόσθετα, η λειτουργία του Κυπριακού Ταμείου Χρηματοδότησης Κεφαλαίου (Equity Fund) ύψους €37,5 εκατομμυρίων -με τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων- προσφέρει εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης στις μικρομεσαίες και τις νεοφυείς επιχειρήσεις της χώρας μας, ενισχύοντας την πρόσβαση σε χρηματοδότηση μετοχικού χαρακτήρα.
Σημαντικές διαστάσεις για την καινοτομία είναι επίσης, όπως έχουμε πει, η διαθεσιμότητα εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού αλλά και η ενσωμάτωση και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις. Μέτρα για αντιμετώπιση των βασικών αυτών προκλήσεων περιλαμβάνουν κίνητρα για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, όπως το Σχέδιο Ψηφιακής Αναβάθμισης Επιχειρήσεων που προσφέρεται από το Υπουργείο Εμπορίου, πρωτοβουλίες κατάρτισης και προγράμματα αναβάθμισης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού της χώρας, αλλά και τα διάφορα μέτρα διευκόλυνσης της μετεγκατάστασης και απασχόλησης εξειδικευμένου προσωπικού στην Κύπρο, όπως η Μπλε Κάρτα και το σχέδιο Start-up Visa, που βρίσκεται υπό αναθεώρηση.
ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ Η.. ΥΦΗΛΙΟΣ
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται επίσης στη διεθνή και περιφερειακή συνεργασία -μέσω διακρατικών συμφωνιών αλλά και της συμμετοχής της Κύπρου σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς Οργανισμούς, καθώς και στην προώθηση της εξωστρέφειας του οικοσυστήματος. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται πρόσβαση στις τελευταίες εξελίξεις, επικαιροποιημένες γνώσεις και επιστημονικά ταλέντα παγκοσμίως, δίνεται η δυνατότητα διαμόρφωσης συνεργασιών για διεκδίκηση ακόμη περισσότερων πόρων από ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα, ενώ διανοίγονται επιχειρηματικές ευκαιρίες σε νέες και αναδυόμενες αγορές. Τις επόμενες μέρες, μάλιστα, θα βρίσκομαι στην Ιαπωνία για επαφές με κρατικούς αξιωματούχους, επιχειρηματικούς και ακαδημαϊκούς παράγοντες, όπου θα υπογράψουμε και μνημόνιο με το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κυβέρνησης της Ιαπωνίας, για διεύρυνση της διμερούς μας συνεργασίας στους τομείς της τεχνολογίας και της καινοτομίας.
ΣΥΝΤΟΜΑ ΝΕΟ «CYPRUS START-UP VISA»
Αναφερθήκατε στο Σχέδιο «Cyprus Start-up Visa», το οποίο βρισκόταν σε εφαρμογή μέχρι και τον Μάιο του 2024. Τι ακριβώς αφορούσε και ποια τα αποτελέσματά του; Θα υπάρξει συνέχεια;
Το «Cyprus Start-up Visa» αφορά ταλαντούχους επιχειρηματίες από τρίτες χώρες, οι οποίοι μπορούν, λαμβάνοντας βίζα, να εισέλθουν, να διαμένουν και να εργαστούν στην Κύπρο με σκοπό την ίδρυση και λειτουργία μιας Start-up με υψηλές προοπτικές ανάπτυξης. Πέραν της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας ως προορισμού για νεοφυείς επιχειρήσεις, μέσω του προγράμματος φέρνουμε στην Κύπρο άτομα με φρέσκιες ιδέες, εξειδικευμένες ικανότητες και διάθεση για ρίσκο.
Το Σχέδιο έχει ήδη προκηρυχθεί 3 φορές μέχρι σήμερα, ενώ από το 2017 μέχρι και σήμερα έχουν εγκριθεί 24 αιτήσεις (σε ατομική ή ομαδική βάση), που αντιστοιχούν σε άδειες διαμονής για 32 άτομα. Σύντομα, το Σχέδιο θα προκηρυχθεί για 4η φορά, με νέες πρόνοιες που αναμένεται να ενισχύσουν σημαντικά την ελκυστικότητά του. Από μόνο του, το Start-up Visa αποτελεί ακόμη ένα κίνητρο για προσέλκυση επενδύσεων αλλά και εξειδικευμένου ταλέντου στη χώρα. Σε συνδυασμό με όλα τα υπόλοιπα μέτρα, εργαλεία και κίνητρα που έχουμε προαναφέρει, αποτελεί μέρος ενός ολοκληρωμένου πακέτου που διανοίγει νέους δρόμους για την ενίσχυση της καινοτομίας στη χώρα μας και τη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου που μπορεί να έχει στην οικονομία και την κοινωνία του τόπου.
Διαβάστε επίσης: Έκλεισε deal στο Ντουμπάι ο Υφ. Καινοτομίας για αναβάθμιση ψηφιακών υποδομών