Με μία έκθεση - χείμαρρο που συνοδεύεται με γραφικά και πολλές λεπτομέρειες, η Ελεγκτική Υπηρεσία αποκαλύπτει πως η ετοιμασία του εθνικού ψηφιακού πορτοφολιού (eWallet) αποτέλεσε πεδίο για παρατυπίες, αυθαίρετες αποφάσεις και σύγκρουσης συμφέροντος. Εξέφρασε μάλιστα την πρόθεσή της να διαβιβάσει τα ευρήματα του ελέγχου της στην Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς για εξέταση του ενδεχόμενου κατάχρησης εξουσίας από διάφορα εμπλεκόμενα άτομα.
Αρχικά να σημειωθεί πως η Ελεγκτική Υπηρεσία αποφάσισε να προχωρήσει σε αυτεπάγγελτη έρευνα για το εν λόγω θέμα, μετά από δηλώσεις του τέως Υφυπουργού Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής στην εκπομπή του ΣΙΓΜΑ «Πρωτοσελίδο» τον Ιούνιο του 2023, όπου ανέφερε ότι το Υφυπουργείο το έτος 2022 είχε προφορικά αναθέσει σε κοινοπραξία, την οποία αποτελούσαν το Πανεπιστήμιο Κύπρου και δύο κυπριακές ιδιωτικές εταιρείες, («η Ομάδα») την ετοιμασία του εθνικού ψηφιακού πορτοφολιού (eWallet).
Επισημαίνεται πως ο έλεγχος καλύπτει την περίοδο 2022 – 2024, με την Ελεγκτική να διευκρινίζει πως έχουν πραγματοποιηθεί αλλαγές στη διοίκηση του Υφυπουργείου. Συγκεκριμένα, ο Υφυπουργός έχει αλλάξει δύο φορές, όπως και ο ΓΔ του Υφυπουργείου. Οι πρώτοι Υφυπουργός και ΓΔ υπηρέτησαν μέχρι τις 28.2.2023 και 1.7.2023 αντίστοιχα, και ο καθένας αναφέρεται στο κείμενο ως πρώην. Οι επόμενοι Υφυπουργός και ΓΔ υπηρέτησαν μέχρι τις 5.1.2024 και 17.6.2024 αντίστοιχα, και ο καθένας αναφέρεται στο κείμενο ως τέως. Σημειώνεται ότι στις 8.1.2024 διορίστηκε ο νυν Υφυπουργός, ενώ από τις 17.6.2024, η θέση του ΓΔ του Υφυπουργείου έχει κενωθεί και έχει οριστεί νέος Αναπληρωτής ΓΔ.
Γνωστοποιεί επίσης ότι η συλλογή στοιχείων αποδείχτηκε επίπονη διαδικασία λόγω της ατελούς φύσης των πληροφοριών και της έλλειψης συνοχής σε αυτές, προσθέτοντας ότι μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου τον Μάιο 2024, ο τέως Γενικός Διευθυντής του Υφυπουργείου γνωστοποίησε την ύπαρξη εμπιστευτικών φακέλων, προτείνοντας τη μελέτη τους στο πλαίσιο οριστικοποίησης της Έκθεσης.
Αξιοπιστία σε κρίση
Από τον έλεγχό της, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε καταρχάς ότι το Υφυπουργείο ενήργησε κατά παράβαση των νόμων και κανονισμών περί δημοσίων συμβάσεων σε ένα σημαντικό έργο που αποτελούσε, όπως αναφέρει, μέρος του ψηφιακού ανασχηματισμού της Κύπρου. Πραγματοποίησε, χωρίς τις δέουσες διαδικασίες, τρεις απευθείας αναθέσεις, αφήνοντας, ως εκ του αποτελέσματος, το Δημόσιο εκτεθειμένο και θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο την αξιοπιστία του κράτους τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κίνδυνος για νομικό.. φέσωμα
Μάλιστα η Ελεγκτική Υπηρεσία επισημαίνει πως οι ενέργειες του Υφυπουργείου για το έργο είναι πιθανόν να εμπλέξουν το δημόσιο σε δικαστικές διαμάχες, καθώς η Ομάδα, με επιστολή μέσω δικηγόρου της, έχει ήδη απαιτήσει συνολικό ποσό ύψους €1.373.544 + ΦΠΑ για τις εργασίες που, σύμφωνα με την ίδια, έχουν εκτελεστεί
Αξίζει να επισημανθεί ότι το έργο eWallet, για το ψηφιακό πορτοφόλι, αποτελείται από τρεις πυλώνες:
- Ο πρώτος πυλώνας περιλαμβάνει τη δημιουργία του εθνικού πορτοφολιού της Κύπρου, στο οποίο ο κάθε Κύπριος πολίτης μπορεί να έχει πρόσβαση μέσω εφαρμογής στο κινητό του τηλέφωνο.
- Ο δεύτερος πυλώνας αναφέρεται στη συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή κοινοπραξία POTENTIAL, που στοχεύει στην προετοιμασία, την ανάπτυξη και τη δοκιμή πιλοτικών περιπτώσεων χρήσης για το Ευρωπαϊκό Πορτοφόλι Ψηφιακής Ταυτότητας σε έξι τομείς (κυβερνητικές υπηρεσίες, τραπεζικές υπηρεσίες, τηλεπικοινωνίες, άδεια οδήγησης, ηλεκτρονική υπογραφή και υγεία).
- Ο τρίτος πυλώνας περιγράφει τον καθορισμό των τεχνικών προδιαγραφών για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού ψηφιακού πορτοφολιού, το οποίο θα είναι διαθέσιμο και για ευρωπαϊκή χρήση.
Μακρύς ο κατάλογος των ολισθημάτων - «Μη διαφανείς διαδικασίες, αυθαίρετες αποφάσεις....»
Σε σχέση με τον πρώτο πυλώνα, η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει πως υπήρξε μια συντονισμένη προσπάθεια για την απευθείας ανάθεση στην Ομάδα για τη δημιουργία του «Εθνικού Πορτοφολιού της Κύπρου», παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε επίσημη ανάθεση.
Όπως υποδεικνύει, το Υφυπουργείο, με την αιτιολογία ότι η υλοποίηση του «Εθνικού Πορτοφολιού της Κύπρου» πριν την υλοποίηση του ευρωπαϊκού είναι πολιτική απόφαση, προχώρησε σε μη διαφανείς διαδικασίες, λαμβάνοντας αυθαίρετες αποφάσεις. Δεν διενεργήθηκε καμία εκτίμηση κόστους, καμία μελέτη κόστους-οφέλους και δεν χρησιμοποιήθηκε η συμβολή των τεχνοκρατών του αρμόδιου Τμήματος του Υφυπουργείου, οι οποίοι ασχολούνταν με τις προδιαγραφές του ευρωπαϊκού πορτοφολιού. «Αντίθετα μάλιστα, αγνοήθηκαν οι εισηγήσεις τους και δεν έγινε, ως έπρεπε, η νενομισμένη διαγωνιστική διαδικασία που θα έπρεπε να είχε ακολουθηθεί στην προκειμένη περίπτωση», τονίζεται.
Μεταξύ άλλων, μιλά για συγκέντρωση εξουσίας σε δύο άτομα, η οποία οδήγησε σε μια διαδικασία λήψης αποφάσεων που ήταν επιρρεπής, κατά στη χρήση υποκειμενικών κριτηρίων χωρίς εχέγγυα αντικειμενικότητας και διαφάνειας.
Τριπλάσιο το τελικό κόστος
Όπως εξηγεί η Ελεγκτική, με τα σημειώματα/πρόταση που είχε ετοιμάσει αρχικά το Υφυπουργείο, δινόταν παραπλανητικά η εντύπωση ότι θα αναλάμβανε το έργο CYTA ενώ κάτι τέτοιο δεν ίσχυε, αφού θα είχε ορισμένο ρόλο με συγκεκριμένο κόστος (€1.687.430 + ΦΠΑ), ενώ η πραγματική υπεύθυνη οντότητα ήταν η εν λόγω «Ομάδα», η οποία θα πρόσφερε τις βασικές υπηρεσίες στο έργο, με υπολογιζόμενο κόστος €4.326.103 + ΦΠΑ.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει ακόμη πως τον Ιούλιο του 2022, ο πρώην ΓΔ του Υφυπουργείου απέστειλε επιστολή προς το Υπουργείο Οικονομικών με σκοπό να περιληφθεί δαπάνη ύψους €660.303 για τη συμμετοχή του Υφυπουργείου στο συγχρηματοδοτούμενο έργο POTENTIAL. Στην εν λόγω επιστολή, σημειώνεται, γίνεται αναληθής, ως εκ του αποτελέσματος, αναφορά στο ότι υπάρχει προϋπόθεση για τη συμμετοχή της Κύπρου στο εν λόγω πρόγραμμα, η οποία είναι η ύπαρξη εθνικής υποδομής πορτοφολιών ψηφιακής ταυτότητας, σημειώνοντας παράλληλα ότι έργο θα αρχίσει το 2022.
Με όχημα το ευρωπαϊκό POTENTIAL
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα και τη συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή κοινοπραξία POTENTIAL, η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει πως το Υφυπουργείο ανέθεσε προφορικά, χωρίς καμία νόμιμη διαδικασία, στις δύο εταιρείες μέλη της Ομάδας, τον συντονισμό της διαδικασίας υποβολής της αίτησης καθώς επίσης και την ετοιμασία της εν λόγω αίτησης, με στόχο να γίνει αποδεκτή η Κύπρος, ως Κράτος Μέλος (ΚΜ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), στην κοινοπραξία POTENTIAL.
Μάλιστα, στις 17 Μαΐου 2022 ολοκληρώθηκε η περίοδος υποβολής αιτήσεων για τη συμμετοχή των ΚΜ στο έργο της ΕΕ. Στην αίτηση της Κύπρου είχαν δηλωθεί οι εταιρείες που αποτελούν την Ομάδα, από τους ίδιους τους εκπροσώπους της Ομάδας, ως υπεργολάβοι χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε σύμβαση υπογραμμένη κατά τον ουσιώδη χρόνο που υποβλήθηκε η αίτηση.
Στην αίτηση, προστίθεται, την οποία ετοίμασαν οι εταιρείες και υποβλήθηκε στην ΕΕ, δηλώθηκαν αναληθή στοιχεία σχετικά με τους υπεργολάβους, τα οποία το Υφυπουργείο όχι μόνο δεν απέρριψε, αλλά αντιθέτως, τα υιοθέτησε, υπογράφοντας την πρόταση ως δικαιούχος (εταίρος).
Αν και η χρήση υπεργολάβων έπρεπε να γίνεται κατ’ εξαίρεση σύμφωνα με τους όρους του προγράμματος, ένα σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της Κύπρου για το έργο, ύψους €2.005.716 (γράφημα 5), προοριζόταν για τους υπεργολάβους, με τουλάχιστον €1.165.000 να αφορά τα κόστη τους
Μεταξύ άλλων, αναφέρει πως το Υφυπουργείο δεν διασφάλισε τη βέλτιστη σχέση τιμής-ποιότητας για τους υπεργολάβους καθότι η σύμβαση δικτύου συνεργασίας υπογράφηκε αφενός ένα χρόνο μετά που υποβλήθηκε η πρόταση για αξιολόγηση και, αφετέρου, υπογράφτηκε χωρίς τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων.
Παράλληλα, αποκαλύπτει ότι οι δυο εταιρείες, οι οποίες ορίστηκαν ως υπεργολάβοι στο Συμβόλαιο Έργου (Grant Agreement) που υπογράφτηκε από τα μέλη της Κοινοπραξίας και την ΕΕ, και με τους οποίους το Υφυπουργείο έχει συμβληθεί με σύμβαση χωρίς να ακολουθηθούν οι νενομισμένες διαδικασίες, έχουν εκδώσει τιμολόγια για πληρωμή δεδουλευμένων ύψους €557.500 + ΦΠΑ (Εταιρεία Α: €202.500 + ΦΠΑ, Εταιρεία Β €355.000 + ΦΠΑ). Οι εταιρείες με σχετική επιστολή, μέσω του δικηγόρου τους, απαιτούν τα πιο πάνω ποσά από το Υφυπουργείο.
Στο κάδρο στενοί συγγενικοί δεσμοί
Το θέμα της σύγκρουσης συμφέροντος αφορά, όπως σημειώνεται, τον πρώτο και τον δεύτερο πυλώνα για τον λόγο ότι είναι τα ίδια άτομα που εμπλέκονται, τόσο από πλευράς Υφυπουργείου όσο και από πλευράς Ομάδας.
Ειδικότερα, ο λειτουργός του Υφυπουργείου που είχε υπό την ευθύνη του την οργάνωση και τον συντονισμό τόσο του πρώτου πυλώνα του eWallet, υλοποίηση του «Εθνικού Πορτοφολιού της Κύπρου», όσο και του δεύτερου πυλώνα «συμμετοχή του Υφυπουργείου στο έργο POTENTIAL», έχει πολύ στενό συγγενικό δεσμό με εκπρόσωπο της Ομάδας ο οποίος συμμετέχει και στους δύο πυλώνες. Μάλιστα, ενώ οι προϊστάμενοι του πιο πάνω λειτουργού γνώριζαν για τη σχέση του λειτουργού με εκπρόσωπο της Ομάδας, δεν διασφάλισαν, ως όφειλαν, το αμερόληπτο της διαδικασίας και την αποφυγή οποιασδήποτε σύγκρουσης συμφέροντος, αφήνοντας εκτεθειμένο το Υφυπουργείο.
Ένας εκ των διευθυντών και μετόχων εταιρείας μέλους της Ομάδας, εργοδοτήθηκε στο ΠΚ λίγο πριν από την επίδειξη ενδιαφέροντος της εταιρείας του για συμμετοχή στην κοινοπραξία, στην οποία θα συμμετείχε και το ΠΚ. Αυτό σημαίνει ότι το πρόσωπο αυτό αμειβόταν τόσο από το ΠΚ, ως εργοδοτούμενος του, όσο και από την εταιρεία, ως Διευθυντής, για το ίδιο έργο, γεγονός που καθιστά αδύνατον τον διαχωρισμό των εργασιών που διενεργούσε με τις δύο του ιδιότητες.
Δείτε την έκθεση εδώ
Διαβάστε επίσης: Βουλή: Σηκώνουν μανίκια στην Οικονομικών – Ποτ πουρί θεμάτων στην ατζέντα