Του Ξένιου Μεσαρίτη
Οι ετήσιες αυξήσεις κατά 10% στα τρόφιμα τον Αύγουστο και η άνοδος του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή για ακόμη ένα μήνα δημιουργούν περαιτέρω ανησυχίες στους καταναλωτές για το συνεχές κύμα ακρίβειας.
Σύμφωνα με τα δεδομένα της Στατιστικής Υπηρεσίας, από τη συνολική ετήσια αύξηση του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή που αγγίζει το 2,6%, τα τρόφιμα και μη αλκοολούχα προϊόντα αυξήθηκαν κατά 10% ενώ τα γεωργικά προϊόντα αυξήθηκαν κατά 14%, σε σχέση με τον Ιούλιο του 2022.
Βάσει των δεδομένων που καταγράφει τόσο η Στατιστική Υπηρεσία όσο και η Υπηρεσία Προστασίας του Καταναλωτή, οι τιμές στα τρόφιμα δείχνουν να συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία και γι’ αυτό θα αποπειραθούμε να δώσουμε κάποιες υποθέσεις πιο κάτω για τους λόγους που καταγράφεται αύξηση των τιμών. Σημειώνουμε ότι, δυστυχώς, τα παρακάτω είναι υποθέσεις και δεν μπορούν επακριβώς να ερμηνεύσουν τις αυξήσεις στις τιμές.
Η εισαγομένη ζήτηση και ο παράγοντας τουρισμός
Στην απλή οικονομική θεωρία η αυξανόμενη ζήτηση επιφέρει άνοδο των τιμών κι ως εκ τούτου οι αυξανόμενες τουριστικές αφίξεις, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, πιθανότατα να εξηγούν εν μέρει, για παράδειγμα, την αύξηση της ζήτησης της τιμής στις ντομάτες.
Δηλαδή, οι τουριστικές αφίξεις και η αυξημένη ζήτηση για ντομάτες από τους τουρίστες ίσως να οδήγησαν την τιμή της ντομάτας από το €1,06 το κιλό τον Ιούλιο του 2022 στο €1,84 το κιλό τον Ιούλιο του 2023. (Παρατηρητήριο Τιμών Καταναλωτή Ιούλιος 2023)
Περισσότερο διαθέσιμο εισόδημα λόγω ΑΤΑ
Η οριζόντια αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος σε μεγάλη μερίδα της κυπριακής κοινωνίας είναι ακόμη ένας πιθανός λόγος για τις πληθωριστικές τάσεις που καταγράφονται τον Αύγουστο μετά και τις τιμαριθμικές αναπροσαρμογές των μισθών.
Η συμφωνία της κυβέρνησης για οριζόντια παραχώρηση της ΑΤΑ έχει οδηγήσει σε αύξηση της κατανάλωσης και έχει δημιουργήσει αυξητικές τάσεις στη ζήτηση συγκεκριμένων αγαθών, άρα και πάλι, η εν λόγω παράμετρος πιθανόν να εξηγεί την άνοδο των τιμών σε προϊόντα, όπως το χαλούμι ή το τυρί.
Η παράμετρος του 0% ΦΠΑ σε προϊόντα
Ακόμη μια παράμετρος, η οποία δυνητικά και σύμφωνα με την οικονομική θεωρία μπορεί να οδήγησε σε αύξηση των τιμών στα τρόφιμα είναι η εφαρμογή του μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ σε 1775 προϊόντα.
Το Διάταγμα της κυβέρνησης, που έχει τεθεί σε ισχύ το προηγούμενο Μάη και έχει δημοσιονομικό κόστος περίπου 11 εκατομμύρια ευρώ για την περίοδο μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου, μπορεί να μεταφραστεί ως μια μεταφορά του εν λόγω ποσού από τα ταμεία του κράτους στις τσέπες των καταναλωτών, κάτι που δημιουργεί ενδεχομένως πληθωριστικές τάσεις στην αγορά.
Επίσης, με το σχήμα ζήτησης και προσφοράς μπορούν να εξηγηθούν πιθανές αυξήσεις των τιμών στα εν λόγω προϊόντα. Δηλαδή, η μείωση των τιμών, λόγω απάλειψης του ΦΠΑ, μπορεί να οδήγησε σε μεγαλύτερη ζήτηση στα προϊόντα, με την προσφορά να παραμένει η ίδια, συνεπώς και σε περαιτέρω αύξηση της τιμής.
Στο τέλος η κίνηση αυτή ίσως να δημιουργεί μόνο απώλεια εσόδων για τα ταμεία του κράτους και περισσότερα έσοδα για τις υπεραγορές και τους παραγωγούς.
Επί τούτου, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο πίνακας του Παρατηρητηρίου Βασικών Καταναλωτικών Αγαθών της Υπηρεσίας Προστασίας του Καταναλωτή, ο οποίος αναφέρει ότι σε κάποιες περιπτώσεις μετά την αρχική μείωση της τιμής τον Μάϊο λόγω της απάλειψης του ΦΠΑ, τους 2 μήνες που ακολούθησαν παρουσιάζεται οριακή αύξηση, κάτι το οποίο ίσως να ξεκαθαρίσει τους επόμενους μήνες αφού βάσει χθεσινής απόφασης του Υπουργικού το μέτρο θα παραταθεί για ακόμη 6 μήνες.
Η απληστία του πληθωρισμού
Ο όρος «απληστία του πληθωρισμού» ή «πληθωρισμός της αισχροκέρδειας» ή αγγλιστί greed inflation είναι ακόμη μια πιθανή αιτία για την οποία παρατηρείται αύξηση των τιμών στα τρόφιμα και δεν μπορεί να δοθεί μια εξήγηση βασισμένη σε κάποια οικονομική θεωρία.
Επ’ αυτού σχετική έρευνα του ΔΝΤ διαπιστώνει ότι ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης από τις αρχές του 2022 οφείλεται κατά 45% στα υψηλότερα επιχειρηματικά κέρδη, κατά 40% στις τιμές εισαγωγών και κατά μόλις 25% στην αύξηση των μισθών.
Επομένως, χωρίς κάποια ορθολογική αιτία, πιθανόν οι αυξήσεις των τιμών να οφείλονται στην «απληστία» των εμπόρων ή των παραγωγών, που λόγω της περιρρέουσας ατμόσφαιρας βρίσκουν αφορμή τον παρατεταμένο πόλεμο στην Ουκρανία (19 μήνες) ή την κρίση στην εφοδιαστική αλυσίδα, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού (36 και πλέον μήνες), και αυξάνουν τις τιμές των προϊόντων τους.
Να εξετάσει το κράτος αλλά να είναι προσεχτικοί και οι πολίτες
Σαφώς, δεν μπορεί να γίνει ασφαλής «διάγνωση» για τα αίτια του πληθωρισμού και το κράτος θα πρέπει να εξετάσει τον αντίκτυπο αποφάσεων που λαμβάνει, δηλαδή για την αύξηση της ΑΤΑ και την επιβολή του μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει να «τιμωρούν», όταν εντοπίζουν αδικαιολόγητες αυξήσεις σε προϊόντα, απλά αποφεύγοντας να τα αγοράσουν.