ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ*
Σε μια εποχή που η τεχνολογία καθορίζει την πρόσβαση, την πληροφόρηση, τη γνώση, τους αριθμούς και τα δεδομένα που συνδυάζονται με έναν τεράστιο όγκο διαθέσιμου υλικού για κάθε ειδικό θέμα αλλά και πολλή παραπληροφόρηση, η αξία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού διαδραματίζει κεντρικό ρόλο.
Ο ενημερωμένος πολίτης, ο υποψιασμένος καταναλωτής και η ευθυκρισία στις οικονομικές αποφάσεις, μικρές ή μεγάλες στη ζωή, αποτελούν τα κύρια συστατικά για συνετές, έξυπνες και συμφέρουσες επιλογές. Ειδικά σε μια περίοδο που ο πληθωρισμός ταλανίζει τις παγκόσμιες αγορές, οικονομίες και κοινωνίες ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός καλύπτει κενά του παρελθόντος μέσα από την εξοικείωση των πολιτών με βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες.
Αντιλαμβανόμενος αυτές τις απαιτήσεις και προκλήσεις του σήμερα, ο Σύνδεσμος Τραπεζών εδώ και χρόνια έχει προωθήσει και εφαρμόζει εκπαιδευτικά προγράμματα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Μάλιστα, τα δύο προγράμματα που σε συνεργασία με τον Οργανισμό JA Cyprus υλοποιεί ο Σύνδεσμος Τραπεζών, εστιάζουν στη βάση της κοινωνίας του σήμερα που θα είναι οι αυριανοί καταναλωτές, επιχειρηματίες, εργαζόμενοι ή μέλη νοικοκυριού.
ΚΑΤΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ… ΧΡΗΜΑ
Πιο ειδικά ο Σύνδεσμος Τραπεζών εφαρμόζει, σε ετήσια βάση δύο εκπαιδευτικά προγράμματα. Το πρώτο, χρονικά, το οποίο άρχισε πριν από οκτώ χρόνια είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «More Than Money». Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει σκοπό να φέρει τα παιδιά σε επαφή με βασικές οικονομικές έννοιες σχετικές κυρίως με τη διαχείριση των χρημάτων και την έννοια και λειτουργία της επιχείρησης. Επίσης, βασικός στόχος είναι να αποκτήσουν τα παιδιά βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις και δεξιότητες, να μάθουν να διαχειρίζονται σωστά τα χρήματά τους και γενικότερα να σχεδιάζουν έξυπνα το οικονομικό τους μέλλον στη βάση συνετών οικονομικών αποφάσεων.
Μάλιστα, κατά την πιο πρόσφατη εφαρμογή του προγράμματος -κατά τους περασμένους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο- στο πρόγραμμα «More Than Money» συμμετείχαν συνολικά 763 μαθητές και μαθήτριες, που φοιτούσαν στην Έκτη Τάξη 16 Δημοτικών Σχολείων σε όλη την Κύπρο. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε χάρη στην αφιλοκερδή συνεισφορά 33 μεντόρων, που είναι επαγγελματίες που εργάζονται σε τράπεζες και σε άλλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι η επιτυχία του προγράμματος «More Than Money» μάς οδήγησε να αναπτύξουμε περαιτέρω τη συνεργασία μας με τον Οργανισμό Junior Achievement Cyprus καθώς και το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας.
ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
Απόρροια της καλής συνεργασίας, όπως καταγράφεται πιο πάνω, είναι η περαιτέρω ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Πιο ειδικά σημειώνεται ότι για μαθητές και μαθήτριες Γυμνασίου εφαρμόζεται το πρόγραμμα «Οικονομικά για την Επιτυχία». Σκοπός του προγράμματος είναι να βοηθήσει τους μαθητές να αξιολογήσουν τις προσωπικές τους ικανότητες, να διερευνήσουν την αντίληψη και τις επιλογές για τη σταδιοδρομία τους και να αποκτήσουν ικανότητες χρήσιμες για τη μετέπειτα εύρεση εργασίας. Μαθαίνουν επίσης την έννοια του προϋπολογισμού, την οικογενειακή και ατομική διαχείριση των χρημάτων και αποκτούν βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές της Τρίτης Τάξης Γυμνασίου και αποσκοπεί να εξοικειώσει τα παιδιά με βασικές οικονομικές έννοιες, σχετικές κυρίως με τη διαχείριση των χρημάτων. Βασικός στόχος είναι να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες ούτως ώστε να μάθουν να διαχειρίζονται τα χρήματα και τον προσωπικό τους προϋπολογισμό και γενικότερα να μάθουν να σχεδιάζουν «έξυπνα» το οικονομικό τους μέλλον.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έξι ενότητες και κατόπιν έγκρισης του Υπουργείου Παιδείας κάθε χρόνο διεξάγεται διά ζώσης σε μία μονοήμερη συνάντηση στα σχολεία με τη στήριξη των εκπαιδευτικών. Οι τράπεζες μέλη του Συνδέσμου χρηματοδοτούν και τα δύο εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία και στελέχη κυρίως από τις τράπεζες μέλη συμμετέχουν εθελοντικά ως οι βασικοί μέντορες του προγράμματος.
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός απασχολεί πολλά κράτη μέλη στην Ευρώπη καθώς και στην Αμερική από τις αρχές του 20ου αιώνα. Τo 1914 ιδρύθηκε στην Αμερική το Cooperative Extension Service, ο πρώτος Οργανισμός για την προώθηση των χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων και γνώσεων κυρίως των αγροτών με στόχο την καλύτερη διαχείριση των οικονομικών τους.
Ο ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
Στη σύγχρονη κοινωνία, η ιδεολογία πίσω από αυτό είναι ότι ένα βιώσιμο χρηματοπιστωτικό σύστημα στηρίζεται σε δύο πυλώνες: σε ανταγωνιστικά και υγιή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και σε καλά πληροφορημένους καταναλωτές, επενδυτές και επιχειρηματίες. Πολλοί καταναλωτές παγκόσμια λόγω της έλλειψης χρηματοοικονομικής παιδείας οδηγήθηκαν σε υπερδανεισμό και στην αγορά πολύπλοκων χρηματοπιστωτικών προϊόντων. Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση, η οποία μπορεί να φέρει πολλές και διαφορετικές μορφές, βοηθά τους καταναλωτές να λάβουν συνετές αποφάσεις σε θέματα αποταμίευσης, επένδυσης και συνταξιοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό προσφέρεται η ευκαιρία στους νέους ανθρώπους να μάθουν σε πρώιμο στάδιο πώς να διαχειρίζονται ορθά τα χρήματα τους και να γίνουν οικονομικά επιτυχημένοι στη ζωή τους.
Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΥΣΤΕΡΕΙ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Το 2017 ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) διεξήγαγε έρευνα στην ομάδα των G20, με σκοπό τη μέτρηση του επιπέδου του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και τη σύγκριση των οικονομικών γνώσεων και συμπεριφοράς σε πάνω από 100.000 ενήλικες, ηλικίας 18 έως 79 ετών. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένας μεγάλος αριθμός ενηλίκων είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι και το επίπεδο παιδείας στον τομέα αυτό είναι πολύ χαμηλό. Όπως τόνισε ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, «ο οικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί βασική δεξιότητα ζωής. Η χρηματοοικονομική παιδεία μπορεί να κάνει σημαντική διαφορά στη ζωή των ανθρώπων, στις ευκαιρίες τους, στην επιτυχία τους. Είναι ένας θεμέλιος λίθος για ευημερία, επιχειρηματικότητα και κοινωνική ανάπτυξη». Η πλειοψηφία των G20 υιοθέτησε εθνικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου και αρκετές χώρες έχουν ήδη αναθεωρήσει την πολιτική τους σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας.
Τα αποτελέσματα δειγματοληπτικής έρευνας της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό αναδεικνύουν τα σχετικά χαμηλά επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στον ευρύτερο πληθυσμό της Κύπρου. Η μέση βαθμολογία χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Κύπρο είναι κάτω από το επίπεδο που ορίζει ο ΟΟΣΑ ως επαρκές για να θεωρείται κάποιος χρηματοοικονομικά εγγράμματος.
Σύμφωνα με μελέτες για τη μέτρηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Κύπρο, μόνο το 1/3 των πολιτών στην Κύπρο μπορεί να θεωρηθεί οικονομικά εγγράμματοι. Ένας μεγάλος αριθμός πολιτών έχει ελάχιστες γνώσεις στις βασικές οικονομικές έννοιες, όπως δανεισμός, επενδύσεις, διαχείριση οικονομικών πόρων κ.λπ..
ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Τον Ιούνιο του 2022 το Υπουργικό Συμβούλιο στην Κύπρο με απόφασή του έγκρινε τη σύσταση μιας θεσμοθετημένης Επιτροπής, η οποία θα αναλάβει την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής, με την ονομασία Κυπριακή Επιτροπή για τον Χρηματοοικονομικό Αλφαβητισμό και Παιδεία (ΚΕΧΑΠ). Στόχος είναι η ανάπτυξη του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού σε συλλογικό επίπεδο με τη συμμετοχή διάφορων εμπλεκομένων ιδιωτικών και κρατικών φορέων. Η εθνική στρατηγική παρέχει μια πιο μεθοδική και στοχευμένη προσέγγιση. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο 26 χώρες εφαρμόζουν ή προτίθενται να υιοθετήσουν εθνική στρατηγική για τη μακροπρόθεσμη βελτίωση του επιπέδου του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στις περιφέρειές τους.
Οι κυριότεροι στόχοι της κυπριακής εθνικής στρατηγικής αναμένεται να σχετίζονται με τα κάτωθι:
1. Ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία της χρηματοοικονομικής παιδείας.
2. Στοχευμένη επικοινωνία και δημόσιες εκδηλώσεις.
3. Προώθηση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στα δημόσια σχολεία.
4. Προώθηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού μέσω της διά βίου μάθησης.
5. Δημιουργία ιστότοπου και εφαρμογής smartphone.
*Ανώτερης λειτουργού στον Σύνδεσμο Τραπεζών Κύπρου