Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει το ρυθμιστικό της πλαίσιο για τον έλεγχο Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (FDI Screening), η Κύπρος εξακολουθεί να παραμένει, μαζί με την Κροατία, η μοναδική χώρα της Ε.Ε. που δεν έχει ακόμη θεσμοθετήσει εθνικό μηχανισμό εφαρμογής του ευρωπαϊκού Κανονισμού. Η Χριστιάνα Ερωτοκρίτου, Πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής μιλά, αποκλειστικά στο Economy Today, για την καθυστέρηση, την αναγκαιότητα του μηχανισμού και την εθνική στρατηγική που καλείται πλέον να χαράξει η Κύπρος ενόψει και της επικείμενης Κυπριακής Προεδρίας της Ε.Ε. το 2026.
Διαβάστε ολόκληρο το Τεύχος του Economy Today για τον Μηχανισμό Ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων
Ο κανονισμός του ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων τέθηκε σε ισχύ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2020. Στην Κύπρο, με καθυστέρηση, έγινε η πρώτη συζήτηση στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής το 2022 όταν το αμερικανικό επενδυτικό ταμείο Lone Star έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για εξαγορά της Τράπεζας Κύπρου. Τότε, υπήρξαν συζητήσεις με τη μορφή του κατεπείγοντος και έκτοτε και μετά την απόσυρση του αμερικανικού ενδιαφέροντος μέχρι την προηγούμενη βδομάδα δεν υπήρξε οποιαδήποτε πρόοδος. Πώς το σχολιάζετε αυτό;
Πράγματι, παρά το γεγονός ότι ο εν λόγω κανονισμός τέθηκε σε ισχύ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο 2020, το εθνικό νομοσχέδιο για την εφαρμογή του ήρθε δύο χρόνια αργότερα, δηλαδή το φθινόπωρο του 2022 ενόψει και του ενδιαφέροντος που εκδηλώθηκε για εξαγορά χρηματοπιστωτικού ιδρύματος από επενδυτικό ταμείο. Ο εν λόγω Κανονισμός ενισχύει την οικονομική ασφάλεια και στρατηγική αυτονομία των Κρατών Μελών της Ε.Ε., αφού καθορίζει το θεσμικό πλαίσιο για αξιολόγηση επενδύσεων που μπορεί να επηρεάσουν κρίσιμους τομείς όπως η άμυνα, η ενέργεια και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Το ενδιαφέρον που η Lone Star έδειξε το 2022 για εξαγορά της Τράπεζας Κύπρου ανέδειξε δυστυχώς και την απουσία ενός σύγχρονου μηχανισμού ελέγχου ΑΞΕ και οδήγησε στην εσπευσμένη τότε κατάθεση από το Υπουργείο Οικονομικών του Νομοσχεδίου και στη συνέχεια σε συζητήσεις με τη μορφή του καταπείγοντος στην Επιτροπή Οικονομικών.
Πρέπει να τονίσω ότι η προληπτική προστασία στρατηγικών τομέων της οικονομίας είναι εκ των ων ουκ άνευ και πρέπει να αποτελεί απαραίτητο στοιχείο του στρατηγικού σχεδιασμού για την οικονομία μας. Συνεπώς το εκτιμώ ως αναγκαίο στοιχείο και πλεονέκτημα για την κυπριακή οικονομία και το μέλλον της και πρέπει να ιδωθεί ως εργαλείο για υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη με σεβασμό στο δημόσιο συμφέρον και την εθνική ασφάλεια και όχι ως εμπόδιο στην ανάπτυξη. Δεν μπορεί η Κύπρος να είναι η μοναδική χώρα της Ε.Ε. που δεν έχει θεσπίσει εθνική νομοθεσία για εφαρμογή του Κανονισμού, όταν μάλιστα η Κομισιόν πρότεινε και αναθεώρησή του τον Ιανουάριο 2024.
Είναι ακριβώς για τους πιο πάνω λόγους που εκ μέρους της Επιτροπής Οικονομικών απευθύνθηκα και εγγράφως στο Υπουργείο για να έχουμε ενημέρωση σε πιο στάδιο βρίσκεται η επεξεργασία του κειμένου του νομοσχεδίου μετά από τη συζήτηση στην Επιτροπή Οικονομικών.
Αντιλαμβανόμαστε ότι υπήρξε ουσιαστική διάσταση απόψεων μεταξύ Υπουργείου Οικονομικών και ενδιαφερόμενων μερών. Ποια είναι η εκτίμηση της Επιτροπής για τις εισηγήσεις που έχουν κατατεθεί και πώς μπορεί να υπάρξει σύγκλιση απόψεων και κατάληξη στη δημιουργία του Νομοσχεδίου που θα αφορά τον Έλεγχο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων;
Έχουμε δει στο παρελθόν, σε αρκετές περιπτώσεις, σημαντικά νομοσχέδια να ξεκινούν από εντελώς αντίθετες αφετηρίες, με έντονες διαφωνίες μεταξύ των εμπλεκομένων μερών, να καταλήγουν όμως τελικά σε κοινά αποδεκτά κείμενα. Μέσα από ουσιαστικό διάλογο, επιμονή στη σωστή διαδικασία και σεβασμό στις εκατέρωθεν απόψεις, καλλιεργήθηκε στην Επιτροπή κλίμα συνεννόησης και εμπιστοσύνης. Το αποτέλεσμα ήταν να αποφορτιστεί το κλίμα, να γεφυρωθούν οι διαφορές και να προκύψουν λύσεις που εγκρίθηκαν είτε ομόφωνα είτε με ευρεία πλειοψηφία στην Ολομέλεια. Αυτό αποδεικνύει ότι η σωστή κοινοβουλευτική διαδικασία, όταν συνδυάζεται με υπευθυνότητα και διάθεση συνεργασίας, μπορεί να οδηγήσει σε λύσεις.
Για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, η Επιτροπή Οικονομικών αναγνωρίζει τη σημασία της θέσπισής του για τον έλεγχο των ΑΞΕ, η οποία είναι σήμερα ακόμα πιο καίρια ενόψει των αυξημένων γεωπολιτικών και οικονομικών προκλήσεων. Κατά τις συζητήσεις στην Επιτροπή διαπιστώθηκε ότι όντως υπήρχε ουσιαστική διάσταση απόψεων μεταξύ του Υπουργείου και των ενδιαφερόμενων φορέων. Υπήρξαν απόψεις περί υπερβολικής ρύθμισης, έλλειψη σαφών κριτηρίων και ενδεχομένως επιπτώσεων στην ελκυστικότητα της Κύπρου ως επενδυτικού προορισμού. Πιστεύω ότι η ουσιαστική και ειλικρινής διαβούλευση μπορεί να καταλήξει σε αμοιβαία αποδεκτές λύσεις και όχι μόνο να άρει ανησυχίες αλλά να ενισχύσει τη δυναμική και την προοπτική της κυπριακής οικονομίας. Σημαντικό είναι να έχουμε όλοι την ίδια αφετηρία: την αναγνώριση ότι η απουσία νομοσχεδίου για τον έλεγχο ΑΞΕ στερεί από την Κύπρο ένα κρίσιμο εργαλείο στρατηγικής σημασίας. Η άμεση κατάληξη σε υπερψήφισή του στη Βουλή αποτελεί εθνική ανάγκη.
Το Νομοσχέδιο Ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων καλύπτει τομείς όπως της Υγείας, της Παιδείας, του Τουρισμού, της Αμυντικής Βιομηχανίας, της Ενέργειας, των Τραπεζών, της Ναυτιλίας κ.τλ.. Πώς βλέπετε ότι θα επηρεαστεί η κυπριακή οικονομία αλλά και το κυπριακό επιχειρείν από τη θέσπιση και λειτουργία του Μηχανισμού Ελέγχου των ΑΞΕ;
Εκτιμώ ότι θετικά θα επηρεάσει την κυπριακή οικονομία. Πρωτίστως η υιοθέτηση ενός τέτοιου πλαισίου θα ενισχύσει τη θεσμική αξιοπιστία της χώρας. Στέλνει το μήνυμα ότι μπορούμε να έχουμε μια δυναμική, με αναπτυξιακή τροχιά οικονομία, με δυνατότητες προσαρμογής αλλά και με διαφάνεια, προστατεύοντας κρίσιμες υποδομές και στρατηγικούς τομείς όπως η ενέργεια, η άμυνα, η υγεία, το χρηματοπιστωτικό σύστημα κ.τλ., από εξωτερικές παρεμβάσεις που ενδέχεται να υπονομεύσουν την εθνική ασφάλεια ή το δημόσιο συμφέρον. Για τον επιχειρηματικό κόσμο ο εν λόγω μηχανισμός πρέπει να είναι εργαλείο ποιοτικού ελέγχου. Ένα λειτουργικό και διαφανές πλαίσιο με ίσους όρους ανταγωνισμού που προστατεύει τις υγιείς επιχειρήσεις από επιθετικές εξαγορές και αποτρέπει καταχρηστική εκμετάλλευση ιδιαίτερα σε περιόδους γεωπολιτικής ή οικονομικής αστάθειας. Κατανοώ την αρχική δυσκολία που μπορεί να προκαλέσει η προσαρμογή σε νέους κανόνες όμως μεσοπρόθεσμα η εμπιστοσύνη σοβαρών επενδυτών στην κυπριακή οικονομία θα ενισχυθεί. Συνεπώς η υιοθέτηση του εν λόγω μηχανισμού θα ενισχύσει την προσέλκυση ποιοτικών, στρατηγικών επενδύσεων με προστιθέμενη αξία.
Ένα πλαίσιο ελέγχου μπορεί να εκληφθεί είτε ως εργαλείο αποτροπής επενδύσεων, είτε ως ενίσχυση της θεσμικής αξιοπιστίας της χώρας. Ποια είναι η δική σας άποψη λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τη μεγάλη εξάρτηση της Κύπρου από Άμεσες Ξένες Επενδύσεις; Πιστεύετε ότι θα λειτουργήσει ενδυναμωτικά για την επενδυτική εικόνα της Κύπρου;
Η θέσπιση πλαισίου ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων μπορεί να εκληφθεί, αναλόγως του φακού μέσα από τον οποίο ο καθένας το βλέπει, είτε ως εμπόδιο στην επενδυτική δραστηριότητα είτε ως ένδειξη θεσμικής ωριμότητας. Κατά την άποψή μου, ιδιαίτερα λόγω της μεγάλης εξάρτησης της Κύπρου από ξένες επενδύσεις, η ύπαρξη ενός τέτοιου μηχανισμού αποτελεί ενίσχυση της θεσμικής αξιοπιστίας της χώρας και μπορεί να λειτουργήσει ενδυναμωτικά για την επενδυτική της εικόνα και για το επενδυτικό της προφίλ.
Πιστεύω ότι οι καλώς νοούμενοι επενδυτές επιζητούν σταθερότητα, προβλεψιμότητα, διαφάνεια και σαφείς διαδικασίες. Ένα εθνικό νομοθετικό πλαίσιο βασισμένο στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές του Κανονισμού προσφέρει ασφάλεια δικαίου και καθορίζει εξ αρχής τους όρους εισόδου σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας. Αυτό κατά την άποψή μου καθιστά τη χώρα μας πιο αξιόπιστο εταίρο σε διεθνές επίπεδο.
Συνεπώς ο μηχανισμός δεν πρέπει να αποσκοπεί στον αποκλεισμό των επενδύσεων αλλά στη διασφάλιση ότι αυτές δεν θέτουν σε κίνδυνο το δημόσιο συμφέρον ή την εθνική ασφάλεια. Στον αντίποδα, η απουσία ενός τέτοιου μηχανισμού γεννά ερωτήματα για την ικανότητα του κράτους να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο σε στρατηγικούς τομείς.
Η υιοθέτηση άρα του σωστού πλαισίου ενισχύει την ελκυστικότητα της Κύπρου, διασφαλίζει ποιοτικές επενδύσεις και θωρακίζει τη χώρα από αδιαφανείς ή επιθετικές επιχειρηματικές κινήσεις.
Πώς ερμηνεύετε το γεγονός ότι η Κύπρος παραμένει η μόνη χώρα μεταξύ των 27 κρατών-μελών που δεν έχει ακόμη θεσμοθετήσει εθνικό μηχανισμό ελέγχου ΑΞΕ; Ποια είναι η εικόνα που δίνει αυτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ειδικά ενόψει της επικείμενης Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. το 2026;
Η απάντηση στο ερώτημά σας είναι αυτονόητη. Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι είτε είναι πλεονέκτημα, είτε είναι ουδέτερου αποτελέσματος το γεγονός ότι είμαστε το μοναδικό κράτος – μέλος που δεν έχει ακόμα θεσμοθετήσει εθνικό μηχανισμό ελέγχου; Προφανώς και όχι, αφού πιστεύω ακράδαντα ότι πρέπει να είναι στρατηγική προτεραιότητα για τη χώρα η υιοθέτηση του μηχανισμού αφού άπτεται της οικονομικής και εθνικής μας ασφάλειας.
Η προοπτική της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. το 2026 εντείνει ακόμα περισσότερο την ανάγκη συμμόρφωσης επειδή ως Προεδρεύουσα του Συμβουλίου η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να εκπέμπει το μήνυμα που υιοθετεί πλήρως τους βασικούς πυλώνες πολιτικής ασφάλειας και οικονομικής διακυβέρνησης.
Από πρόσφατες δηλώσεις του Ευρωπαίου Επιτρόπου Εμπορίου Μάρος Σέφκοβιτς φαίνεται η Ε.Ε. θα καταλήξει στο τελικό κείμενο σχετικά με το FDI screening τέλη του 2025. («Όσον αφορά τον κανονισμό για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων, βλέπουμε πολύ ταχύτερη πρόοδο. Ανυπομονώ να ξεκινήσουν οι τριμερείς διάλογοι τον Μάιο και δεν βλέπω κανένα λόγο να μην ολοκληρώσουμε αυτή τη δουλειά μέχρι το τέλος αυτού του έτους» Επομένως εύλογα αναμένεται να τεθεί σε ισχύ από την κυπριακή προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αρχές του 2025. Θεωρείτε ότι θα είναι έτοιμη τόσο η κρατική μηχανή όσο και οι επιχειρήσεις για αυτό το μεγάλο βήμα;
Οι δηλώσεις του Ευρωπαίου Επιτρόπου Εμπορίου της Ε.Ε. Μάρος Σέφκοβιτς μπορούν να ιδωθούν είτε ως πρόκληση είτε ως ευκαιρία για την Κύπρο. Παρότι η χώρα μας καθυστέρησε, το γεγονός ότι ακόμα βρισκόμαστε το στάδιο διαβούλευσης μπορεί να λειτουργήσει και ως πλεονέκτημα αφού θα μπορούμε εξ αρχής να ενσωματώσουμε τις αλλαγές του αναθεωρημένου ευρωπαϊκού πλαισίου στο δικό μας αρχικό νομοθετικό πλαίσιο μηχανισμού ελέγχου. Είναι ο μοναδικός τρόπος η καθυστέρηση να έχει θετικό αντίκτυπο. Πιστεύω ότι η δημόσια διοίκηση έχει και την τεχνογνωσία και το ανθρώπινο δυναμικό να ανταποκριθεί. Με σωστό σχεδιασμό και με στοχευμένη εκπαίδευση μπορούμε να είμαστε πλήρως έτοιμοι το 2026. Την ίδια στιγμή η προσαρμοστικότητα των κυπριακών επιχειρήσεων έχει ήδη αποδειχθεί στην πράξη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να τύχουν όλης της υποστήριξης που ενδέχεται να χρειαστούν.
Η Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε. είναι μια κορυφαία ευκαιρία διεθνούς προβολής για τη χώρα μας, τις ευκαιρίες και τις προοπτικές που προσφέρει η επένδυση στην οικονομία και τους ανθρώπους της. Συνεπώς αν κινηθούμε αποφασιστικά, οργανωμένα και στρατηγικά πιστεύω ότι μπορούμε να έχουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στον ευρωπαϊκό διάλογο για τις επενδύσεις και την οικονομική ασφάλεια.
Ποιος είναι ο προγραμματισμός της Επιτροπής Οικονομικών για την επανέναρξη ή επιτάχυνση της συζήτησης επί του νομοσχεδίου; Υπάρχει στόχος για κατάθεση ή ψήφιση εντός του 2025;
Η Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής έχει από την αρχή αναγνωρίσει τη σημασία του νομοσχεδίου για τον Έλεγχο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων και ανταποκρίθηκε άμεσα με την εγγραφή στην ημερησία της διάταξη αμέσως μετά την κατάθεσή του από το Υπουργείο Οικονομικών το φθινόπωρο του 2022.
Έκτοτε η Επιτροπή δεν παρέμεινε αδρανής αλλά με συνεχή αλληλογραφία ζητούσε ενημέρωση για την πορεία επεξεργασίας του νομοσχεδίου και των εισηγήσεων που κατατέθηκαν από εμπλεκόμενους φορείς. Η πρωτοβουλία για την επανέναρξη της συζήτησης ανήκει στο Υπουργείο, καθώς απαιτείται κατάθεση αναθεωρημένου κειμένου με τις αναγκαίες τροποποιήσεις.
Η Επιτροπή Οικονομικών όπως άλλωστε έπραξε και στο παρελθόν, παρεμένει πλήρως διαθέσιμη και έτοιμη να επαναφέρει άμεσα το θέμα μόλις μας κατατεθεί αναθεωρημένο κείμενο και να το οδηγήσει στην Ολομέλεια για ψήφιση εντός του 2025. Όπως αναφέρω και πιο πάνω, πιστεύω ότι η ψήφιση του νομοσχεδίου είναι κρίσιμη, όχι μόνο για να διασφαλιστεί η θεσμική αξιοπιστία της χώρας αλλά και για να προστατευτεί από ανεξέλεγκτες στρατηγικές εξαγορές.