Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Ο Αντώνης Ταλιώτης γνωρίζει όσο λίγοι το πώς σχεδιάζεται μια φορολογική μεταρρύθμιση από την αρχή, όχι θεωρητικά, αλλά στην πράξη. Ως βασικό στέλεχος της ομάδας που πραγματοποίησε την ολιστική μεταρρύθμιση του 2002, φέρει το πλεονέκτημα της εμπειρίας και της ιστορικής προοπτικής.
Στη συνέντευξή του στο Economy Today, ασκεί καλοπροαίρετη αλλά σαφή κριτική στην παρούσα φορολογική μεταρρύθμιση, επισημαίνοντας παράλληλα τα σημεία που θεωρεί θετικά, καταθέτει ξεκάθαρες προτάσεις βελτίωσης και υπενθυμίζει ότι για να παραμείνει η Κύπρος ανταγωνιστικός προορισμός σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές σκηνικό, χρειάζεται να βλέπει μπροστά και όχι απλώς να προσαρμόζεται στον παρόν.
Μαθήματα από το 2002 – Τι μπορεί να μας διδάξει το παρελθόν;
Κατά την προηγούμενη φορολογική μεταρρύθμιση το 2002, διαδραματίσατε καταλυτικό ρόλο τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην εφαρμογή. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα διδαχθέντα μαθήματα από εκείνη την περίοδο που μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για την παρούσα φορολογική μεταρρύθμιση; Θα μπορούσε και σήμερα, όπως και τότε, να υπάρξει ένας εκ βάθρων ολιστικός φορολογικός σχεδιασμός;
Η προηγούμενη φορολογική μεταρρύθμιση έγινε στο πλαίσιο της εναρμόνισης με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και τους Ευρωπαϊκούς κανόνες, το οποίο ήταν προαπαιτούμενο για την ένταξή μας στην Ε.Ε.. Η μεταρρύθμιση εκείνη ήταν πραγματικά ολιστική καθώς στην ουσία κατήργησε το τότε φορολογικό μας σύστημα και το αντικατέστησε με ένα εντελώς νέο. Αρχιτέκτονας της μεταρρύθμισης του 2002 ήταν ξένος εμπειρογνώμονας, με εξειδίκευση στο διεθνές φορολογικό δίκαιο και εμπειρία σε φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Ήταν επίσης ενήμερος των επερχόμενων αλλαγών τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο και σχεδίασε το φορολογικό μας σύστημα ώστε να συμβαδίζει με τις επερχόμενες αλλαγές. Κοιτάζοντας δηλαδή το μέλλον και όχι το παρόν, κάτι που επιβεβαιώθηκε από το γεγονός ότι το συγκεκριμένο πλαίσιο εξυπηρέτησε τη χώρα για μια εικοσαετία χωρίς ιδιαίτερες προκλήσεις ή/και αντιδράσεις από την Ε.Ε. ή άλλα διεθνή σώματα. Ήταν με λίγα λόγια «εισαγόμενη» με υποστήριξη από Κύπριους ειδικούς.
Η παρούσα φορολογική μεταρρύθμιση σίγουρα δεν είναι ολιστική. Στην ουσία αποτελεί μια σειρά μέτρων που τροποποιούν το υφιστάμενο σύστημα αλλά δεν αντιμετωπίζουν θεμελιώδεις δυσλειτουργίες του φορολογικού μας πλαισίου στις οποίες θα αναφερθώ πιο κάτω. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν θεωρώ ότι χρειαζόταν μια μεταρρύθμιση του εύρους του 2022, όμως ανέμενα κάτι περισσότερο από αυτό που ανακοινώθηκε. Η περιορισμένη εμπλοκή ξένων εμπειρογνωμόνων έχει στερήσει, με κάθε σεβασμό στα άτομα της ομάδας που εργάστηκε για τη μεταρρύθμιση, εμπειρία και γνώση, ειδικά του τι μέλλει γενέσθαι αφού ως μικρή χώρα δεν έχουμε ισχυρή παρουσία στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Αποτίμηση των Πρώτων Ενδείξεων του Νέου Πλαισίου
Τέλη Φεβρουαρίου δόθηκε στη δημοσιότητα από το Κέντρο Οικονομικών Μελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου και την ομάδα εργασίας η πρώτη παρουσίαση της μεταρρύθμισης. Τι κρατήσατε από τα πρώτα δείγματα γραφής; Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα θετικά και ποια τα αρνητικά σημεία προτάσεων; Τι θα θέλατε να δείτε να επανεξετάζεται στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης; Ποιες οι εισηγήσεις σας για ενίσχυση του φορολογικού πλαισίου που ανακοινώθηκε;
Σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι οι προτάσεις κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση.
Ως θετικά κρίνω την εισήγηση για κατάργηση της νοητής διανομής μερίσματος, τον περιορισμό στην εφαρμογή του Νόμου Χαρτοσήμων σε τραπεζικές και ασφαλιστικές συναλλαγές καθώς και σε συναλλαγές που αφορούν ακίνητα. Στα θετικά, επίσης, η διατήρηση των κύριων υφιστάμενων κινήτρων, όπως είναι η νοητή έκπτωση για τόκους επί κεφαλαίου (NID), το ειδικό πλαίσιο για τη φορολογία εισοδημάτων από άυλα στοιχεία (IP Regime), οι απαλλαγές για Non Dom και η έκπτωση του 50% σε μισθούς.
Προβληματίζομαι όμως από την προτεινόμενη αύξηση του συντελεστή εταιρικού φόρου από 12,5% σε 15%. Έχοντας απολέσει τα τελευταία χρόνια αρκετά από τα κίνητρα που προσφέραμε σαν χώρα, και αναμένοντας ότι πιθανόν να χαθούν και άλλα τα έτη που ακολουθούν αυξάνοντας τον φορολογικό μας συντελεστή, στερούμαστε ένα από τα κυριότερα πλεονεκτήματά μας, το οποίο και πιθανόν σύντομα να ήταν το μόνο που θα μας διαφοροποιούσε από τους ανταγωνιστές μας. Και επειδή έχω δει αναφορές για υποχρέωσή μας να αυξήσουμε τον συντελεστή λόγω Ευρωπαϊκών Οδηγιών ή για να επιτύχουμε έξοδό μας από μαύρες λίστες, θέλω να επισημάνω ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Αντιλαμβάνομαι την ανάγκη εξασφάλισης εσόδων για να χρηματοδοτηθούν οι παραχωρήσεις που ανακοινώθηκαν, ωστόσο πιστεύω ότι αυτά θα μπορούσαν να προέλθουν από άλλες πηγές.
Πιστεύω επίσης ότι η παροχή εκπτώσεων για παιδιά, για τόκους ιδιοκατοίκησης ή για πράσινες αναβαθμίσεις, παρόλο που δεν διαφωνώ με την ουσία, περιπλέκει αντί να απλοποιεί το σύστημα. Να θυμίσω ότι τέτοιες εκπτώσεις υπήρχαν στο φορολογικό μας σύστημα πριν την προηγούμενη μεταρρύθμιση και καταργήθηκαν. Η στήριξη των νοικοκυριών θα έπρεπε να γίνει με την μορφή επιδομάτων και όχι μέσω της φορολογικής νομοθεσίας. Το φορολογικό πλαίσιο δεν είναι και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο εξάσκησης κοινωνικής πολιτικής. Ο σκοπός του είναι να εισπράττει τους φόρους και να τους διοχετεύει στην οικονομική ανάπτυξη και τις κοινωνικές παροχές.
Η αύξηση του φορολογικού συντελεστή και η παροχή εκπτώσεων αντί επιδομάτων στα φυσικά πρόσωπα είναι τα δυο θέματα που θα ήθελα να δω να επανεξετάζονται στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης. Δεν πιστεύω όμως ότι υπάρχει περιθώριο για τέτοιες αλλαγές. Ίσως κάποια επιμέρους σημεία των εισηγήσεων να διαφοροποιηθούν αλλά τα ουσιώδη που αποτελούν τη βάση της μεταρρυθμιστικής πρότασης δεν αναμένω να αλλάξουν.
Θα ήθελα όμως, έστω και την υστάτη, να δω να αντιμετωπίζονται παθογένειες του φορολογικού μας συστήματος όπως για παράδειγμα:
α) Η ενοποίηση των προστίμων και επιβαρύνσεων.
β) Η ευθυγράμμιση των προθεσμιών υποβολής της φορολογικής δήλωσης και πληρωμής του φόρου.
γ) Η διαγραφή και μεταφορά φορολογικών προνοιών που τώρα βρίσκονται διάσπαρτοι σε άλλους νόμους και η ενσωμάτωσή τους στους φορολογικούς νόμους.
δ) Η υιοθέτηση και αποδοχή των λογιστικών προτύπων ως βάση για τη φορολογική έκπτωση προνοιών που υπολογίζονται σύμφωνα με αυτά.
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και Εταιρικός Φόρος
Με το καλημέρα του 2026, οι δυνητικοί επενδυτές θα έχουν να αντιμετωπίσουν έναν αυξημένο εταιρικό φορολογικό συντελεστή κατά 2,5%. Πώς πιστεύετε ότι αυτή η αλλαγή θα επηρεάσει τη στρατηγική προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων στην Κύπρο; Με ποιους τρόπους θα διατηρηθεί η ελκυστικότητα της Κύπρου ως επιχειρηματικός προορισμός;
Με την αύξηση του συντελεστή θεωρώ ότι θα είναι πολύ δύσκολο να ανταγωνιστούμε προορισμούς όπως για παράδειγμα η Ιρλανδία που διατήρησε το 12,5%, τα ΗΑΕ που έχουν συντελεστή 9% άλλα και άλλους προορισμούς που έχουν μεν ψηλότερους ονομαστικούς (statutory) φορολογικούς συντελεστές, όμως ο πραγματικός (effective) συντελεστής τους δεν είναι και πολύ ψηλότερος από το 15%.
Παραμένουμε ελκυστικοί για εταιρείες που εκμεταλλεύονται άυλα στοιχεία και για εκείνες που δικαιούνται νοητό τόκο επί κεφαλαίων, αυτές δηλαδή που επωφελούνται από τα προσφερόμενα κίνητρα.
Συνεπώς αν θέλουμε να παραμείνουμε ελκυστικός προορισμός γενικότερα, θα πρέπει να δοθούν νέα και πρωτοποριακά κίνητρα φορολογικά ή/και άλλα και εδώ είναι που πιστεύω χρειαζόμαστε τη συμβολή ξένων εμπειρογνωμόνων.
Διεθνείς Τάσεις και Ρυθμιστικές Εξελίξεις
Η παγκόσμια τάση δείχνει σαφώς αλλαγή στο φορολογικό περιβάλλον, με αυστηρότερα πρότυπα, ενίσχυση της διαφάνειας και σύγκλιση προς ενιαίους ελάχιστους φορολογικούς κανόνες. Πώς βλέπετε όλες αυτές τις αλλαγές να επηρεάζουν το φορολογικό περιβάλλον της Κύπρου και γενικότερα το μέλλον της χώρας ως διεθνές επιχειρηματικό κέντρο;
Πράγματι το διεθνές φορολογικό πλαίσιο κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Η Κύπρος οφείλει να συμβαδίζει με τις εξελίξεις, να υιοθετεί και να εφαρμόζει τις όποιες νέες απαιτήσεις και πρακτικές εισάγονται από εκείνους που καθορίζουν τους διεθνείς φορολογικούς κανόνες, δηλαδή την Ε.Ε. τον ΟΟΣΑ και άλλα διεθνή σώματα.
Τα αυστηρά πρότυπα και η αυξημένη διαφάνεια δεν πιστεύω ότι μας επηρεάζουν αρνητικά εφόσον εφαρμόζονται σε όλες σχεδόν τις χώρες.
Η ανησυχία μου εστιάζεται στους ελάχιστους φορολογικούς κανόνες που φαίνεται ότι ίσως οδηγήσουν τελικά σε ενιαία φορολογική βάση. Αν κάτι τέτοιο συμβεί ο ανταγωνισμός θα περιοριστεί στον συντελεστή (εξού και η ένστασή μου στην αύξησή του), στο φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον, την ποιότητα των υπηρεσιών και στα μη φορολογικά κίνητρα.
Σαν χώρα θα πρέπει να βελτιωθούμε σε όλα τα πιο πάνω αν θέλουμε να παραμείνουμε ανταγωνιστικός και ελκυστικός προορισμός.
Είναι σημαντικό να επενδύσουμε άμεσα σε σύγχρονη τεχνολογία, να απλοποιήσουμε διαδικασίες, να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητά μας και να μειώσουμε τον χρόνο εξυπηρέτησης που σήμερα δεν συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της εποχής. Διαφορετικά οι εξελίξεις θα μας προσπεράσουν.