Αποτελεί μεγάλη και σημαντική ευθύνη η φροντίδα επιμέλεια των διανοητικά ανίκανων ανθρώπων ή των ηλικιακά ανίκανων ανθρώπων, η οποία απαιτεί συμπόνοια και δυνατότητα κατανόησης των ιδιαίτερων αναγκών τους. Αυτή η φροντίδα επιφορτίζει κατά κανόνα το οικογενειακό ή φιλικό τους περιβάλλον ενώ σε κάθε περίπτωση, οι τελευταίοι θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα και μέσα για την προστασία και διαχείριση των συμφερόντων των ανικάνων προσώπων.
Οι υφιστάμενες νομοθεσίες στην Κύπρο δεν διαθέτουν το απαιτούμενο νομοθετικό πλαίσιο που να επιτρέπει αποτελεσματικό σχεδιασμό για την εκ των προτέρων προστασία των ανικάνων αυτών προσώπων. Στο υφιστάμενο πλαίσιο του τεκμηρίου εχεφροσύνης, σε περίπτωση διανοητικής ανικανότητα προσώπου απαιτείται ο διορισμός διαχειριστή από το Δικαστήριο, διαδικασία η οποία απαιτεί συλλογή και παρουσίαση στοιχείων, το διορισμό δικηγόρου και η όλη διαδικασία επιφορτίζεται με έξοδα αλλά και σημαντικό χρόνο. Απαιτείται δε πιο περίπλοκη διαδικασία όταν απαιτείται ο διορισμός διαχειριστή ανικάνου προσώπου που διαμένει μεν στο εξωτερικό αλλά διαθέτει περιουσιακά στοιχεία στην Κύπρο.
Η καθορισμένη αυτή διαδικασία απαιτεί χρονοβόρες διαδικασίες οι οποίες διακυβεύσουν τη ιατρική φροντίδα και οικονομική αρωγή των ανικάνων προσώπων σε σχέση με τις καθημερινές τους ανάγκες. Επιπρόσθετα η επιλογή του διαχειριστή της περιουσίας του ανικάνου προσώπου δυνατό να μην είναι και η επιλογή σύμφωνα με τις επιθυμίες του ανικάνου προσώπου αφού στο στάδιο που γίνεται δεν μπορεί να εξασφαλιστεί η πραγματική επιθυμία του ανίκανου προσώπου.
Ως σώμα εξειδικευμένων συμβούλων στο σχεδιασμό και στη διαδοχή περιουσιακών στοιχείων και προσώπων αλλά και στην απουσία ειδικού νομικού πλαισίου που να προσφέρει λύσεις προτείνουμε την ενσωμάτωση στην νομοθεσίας μας της Διάρκειας Πληρεξουσίου (Lasting Power of Attorney - LPA) το οποίο θα επιτρέπει σε οποιοδήποτε πρόσωπο να διορίζει ένα ή περισσότερους αντιπροσώπους για να λαμβάνουν εκείνες τις αποφάσεις εκ μέρους και για λογαριασμό του στην δυσάρεστη περίπτωση που το εν λόγω πρόσωπο στο μέλλον χάνει την νοητική του ικανότητα ή καθίσταται ολικά διανοητικά ανίκανο.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, το STEP Κύπρου επεξεργάζεται και ετοιμάζει πρόταση νόμου με σκοπό να υποβληθεί για συζήτηση και να ψηφιστεί σε Νόμος από τη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Προτίθεται να προγραμματίσει συναντήσεις με όλα τα Κοινοβουλευτικά Κόμματα για να παρουσιάσει και να αιτιολογήσει τη σκέψη και την ανάγκη να ενσωματωθεί στην Κυπριακή έννομη τάξη πληρεξούσιο έγγραφο μεγαλύτερης διάρκειας για την επίλυση των πιο πάνω αδιεξόδων και ευαίσθητων ζητημάτων.
Ο Παγκόσμιος Επαγγελματικός Οργανισμός STEP έχει αναπτύξει Οικουμενικό Πληρεξούσιο Έγγραφο (STEP GRP), υπόδειγμα πληρεξουσίου εγγράφου με διάρκεια που να ενεργοποιείται στην περίπτωση που ο διορίζων θα απωλέσει το τεκμήριο εχεφροσύνης.
Ο Νομικός Αντιπρόσωπος είναι ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο που επιτρέπει στον αντιπρόσωπο να αποφασίζει και να μεριμνά για λογαριασμό ενήλικου προσώπου, στην περίπτωση που θα απωλέσει το τεκμήριο εχεφροσύνης λόγω διανοητικής ανικανότητας, και που κατά τεκμήριο δεν έχει την ικανότητα να αποφασίζει. Αυτή η εξουσία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων αποφάσεις για την ιατρική του φροντίδα ή αποφάσεις για τη διαχείριση των περιουσιακών του ζητημάτων (Conservatorship) που στο παρόν στάδιο χορηγείται μόνο με Διάταγμα Δικαστηρίου.
Σε αντικατάσταση της χρονοβόρας Δικαστικής διαδικασίας, το LPA προσφέρει τη δυνατότητα μιας πιο αποτελεσματικής και λιγότερο δαπανηρής διαδικασίας. Επιτρέπει στο ίδιο το
πρόσωπο να επιλέξει τον αντιπρόσωπο του και να καθορίσει τις εξουσίες του υπό την βασική προϋπόθεση ότι θα ενεργοποιείται μόνο σε περίπτωση απώλειας της εχεφροσύνης.
Πως λειτουργεί το LPA;
Υπάρχουν 2 τύποι προτεινόμενων LPA: ένα για τη λήψη αποφάσεων σε σχέση με τη διαχείριση των περιουσιακών και οικονομικών δεδομένων και άλλο ένα για τα θέματα υγείας και την ευημερία του προσώπου που το χορηγεί. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως παρέχεται η δυνατότητα διορισμού δύο (2) ξεχωριστών προσώπων για τις αποφάσεις που πρέπει να λαμβάνονται.
Πρόσωπα που διαχειρίζονται τις επιχειρήσεις τους θα έχουν τη δυνατότητα να καταρτίσουν ή να χορηγήσουν προληπτικά εξουσίες στον αντιπρόσωπο τους για να διαχειριστεί ζητήματα που συνδέονται αποκλειστικά με τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες σε περίπτωση διανοητικής ανικανότητας. Σε αυτές τις περιπτώσεις το εμπιστευμένο πρόσωπο ή ο αντιπρόσωπος υποχρεούται να λειτουργεί και ενεργεί προς διασφάλιση του καλώς νοούμενου συμφέροντος του αντιπροσωπευόμενου αποφεύγοντας ενδεχόμενες καταχρηστικές ή ζημιογόνες ενέργειες.
Επιλέγοντας Νομικό Αντιπρόσωπο
LPA’s είναι έγγραφα ιδιαίτερης νομικής σημασίας και ισχύος με τα οποία παρέχεται ευρεία εξουσία στον αντιπρόσωπο να προβεί σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες για τη διασφάλιση των συμφερόντων του αντιπροσωπευόμενου.
Οι εξουσίες που χορηγούνται στον αντιπρόσωπο θα ισχύουν μέχρι το θάνατο του αντιπροσωπευόμενου ότε και τερματίζεται η ισχύς του δια νόμου ή μέχρι ανακλήσεως του από τον ίδιο τον αντιπροσωπευόμενο έχοντας κατά τον ουσιώδη χρόνο το τεκμήριο της εχεφροσύνης.
Σημειώνεται ότι το LPA είναι έγγραφο που δεν μπορεί να τροποποιηθεί μετά την υπογραφή και ενεργοποίηση του παρά μόνο δυνατό να ανακαλείται.
Πλεονεκτήματα LPA για τους κάτοικους Κύπρου
Η εισαγωγή και η ενσωμάτωση αυτού του πρωτοποριακού εγγράφου στην Κυπριακή έννομη τάξη θα επιτρέψει ξεκάθαρα κοινωνικά οφέλη στους κατοίκους Κύπρου, οι οποίοι εκτός του προτεινόμενου νομοθετικού πλαισίου θα προστατεύονται και από ενδεχόμενες καταχρηστικές ενέργειες. Αποτελεί δηλαδή ένα σημαντικό εργαλείο για τον ηλικιωμένους κατοίκους αλλά και για όσους αντιμετωπίσουν ζητήματα απώλειας της πνευματικής τους ικανότητας.
Με την ψήφιση της πρότασης αυτής και την εισαγωγή του νομοθετικού εργαλείου στην Κυπριακή έννομη τάξη αναμένεται να προκαλέσει αναβαθμισμένη εμπιστοσύνη και ενδιαφέρον στη δικαιοδοσία της Κύπρου.
Οι προτάσεις αυτές αξιολογούνται από το STEP Κύπρου και αναμένεται να ενσωματωθούν σε ολοκληρωμένο πλαίσιο πρότασης Νόμου. Στόχος και επιδίωξη είναι να παρουσιαστεί στο Κοινοβούλιο πριν το καλοκαίρι του 2025.
Νίκκη Ξενοφώντος, Δικηγόρος, TEP, Πρόεδρος STEP Κύπρου
Στέλλα Καμμιτση, Δικηγόρος, TEP, Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου STEP Κύπρου, Αναπληρωτής Πρόεδρος STEP Europe