Του Κωνσταντίνου Νικολαΐδη*
Τα επιτόκια θεωρούνται από τους οικονομολόγους ως ένα από τα πιο αξιόπιστα εργαλεία για τη σταθεροποίηση της Οικονομίας και τη διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο, η επίδραση των επιτοκίων εκτείνεται πέρα από την απλή οικονομική σταθερότητα, επηρεάζοντας επίσης σημαντικά τις κινήσεις στις Κεφαλαιαγορές τα τελευταία χρόνια. Ο ρόλος που διαδραματίζουν τα επιτόκια κατά την τελευταία διετία στις διακυμάνσεις των αγορών είναι τόσο κρίσιμος, που η σωστή πρόβλεψη των επιτοκίων και η ακριβής χρονολόγηση των αλλαγών αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα για τους επενδυτές. Πιο κάτω αναλύουμε πώς οι ειδικοί των αγορών ερμηνεύουν τις πιθανές μελλοντικές κινήσεις των επιτοκίων, με στόχο την αποκωδικοποίηση των τάσεων των αγορών και τη διαμόρφωση αποτελεσματικών επενδυτικών στρατηγικών.
Back to Basics: Πώς αντιδρούν οι αγορές στις μεταβολές των επιτοκίων
Οι Κεφαλαιαγορές αντιδρούν άμεσα στις αλλαγές των επιτοκίων λόγω της συνδεσμολογίας τους με το κόστος δανεισμού και τις επενδυτικές αποδόσεις. Υψηλά επιτόκια μπορούν να αυξήσουν το κόστος δανεισμού για τις επιχειρήσεις, περιορίζοντας τη δυνατότητά τους να επενδύσουν και να αυξήσουν την παραγωγικότητα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των κερδών και στην αποτίμηση των εταιρειών. Αντίστοιχα, χαμηλά επιτόκια καθιστούν τα δάνεια πιο προσιτά, προωθώντας τις επενδύσεις και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων.
Πέρα από τη χρηματοδότηση, οι επενδυτικές προτιμήσεις επηρεάζονται από τις αλλαγές στα επιτόκια. Αυξημένα επιτόκια μπορούν να καταστήσουν τις επενδύσεις σε μετοχές λιγότερο ελκυστικές σε σχέση με εναλλακτικές επενδύσεις όπως ομόλογα ή άλλα χρηματοοικονομικά μέσα. Από την άλλη πλευρά, χαμηλά επιτόκια τείνουν να ωθούν τους επενδυτές προς υψηλότερους κινδύνους, αναζητώντας αποδόσεις που δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν σε πιο συντηρητικές επενδύσεις.
Στην αγορά ομολόγων, η σχέση με τα επιτόκια είναι ακόμα πιο βαθιά. Όταν τα επιτόκια αυξάνονται, οι νέες ομολογίες εκδίδονται με υψηλότερα επιτόκια για να προσελκύσουν επενδυτές, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ανταγωνιστικότητα και η απόδοση των υφιστάμενων ομολόγων με χαμηλότερο επιτόκιο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πτώση της τιμής των υφιστάμενων ομολόγων και σε περιορισμό της ρευστότητάς τους στην αγορά. Αντίστοιχα, χαμηλά επιτόκια κάνουν τα υφιστάμενα ομόλογα με υψηλότερο επιτόκιο πιο ελκυστικά, αυξάνοντας την τιμή τους και βελτιώνοντας τη ρευστότητά τους.
Τα ομόλογα μεταβλητού επιτοκίου αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της τιμής και της απόδοσης κατά τη διάρκεια ζωής τους, καθώς προσαρμόζονται στις αλλαγές των επιτοκίων.
Οι κινήσεις της FED και οι Μακροοικονομικοί Δείκτες
Τα τελευταία χρόνια, παγκόσμια γεγονότα όπως η πανδημία του κορωνοϊού, η ενεργειακή κρίση και η συνεχής εκτύπωση χρήματος από την Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής (FED), συνέβαλαν σημαντικά στην αύξηση του πληθωρισμού τόσο στην Αμερική, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτές οι αλλαγές έθεσαν σε ενεργή κίνηση την FED, με τη σταδιακή αύξηση των επιτοκίων από το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο Ανοικτής Αγοράς (FOMC) κατά 11 φορές σε περίπου ενάμισι έτος. Αυτή η προσέγγιση έφερε το επιτόκιο των Ομοσπονδιακών Κεφαλαίων στο 5,25-5,5%, επίπεδο που αποτελεί ρεκόρ για τα τελευταία 23 χρόνια.
Έκτοτε, οι αναλυτές και οι επενδυτές ανά το παγκόσμιο προσπαθούν να προβλέψουν τις επόμενες κινήσεις του FOMC, παρακολουθώντας στενά τις αυξομειώσεις διαφόρων μακροοικονομικών δεικτών. Ορισμένοι από αυτούς χρησιμοποιούνται ως εργαλεία για τη μέτρηση του επιπέδου του πληθωρισμού. Άλλοι επικεντρώνονται στην αξιολόγηση της οικονομικής δραστηριότητας, η οποία, αν αποδυναμωθεί επαρκώς, μπορεί να αναγκάσει τη Fed να μειώσει τα επιτόκια για να αποτρέψει ή να αμβλύνει μια επερχόμενη οικονομική ύφεση.
Κατά γενική ομολογία, στους δημοφιλείς δείκτες συγκαταλέγονται οι ακόλουθοι:
· Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (CPI), ο οποίος μετρά τη μέση αλλαγή των τιμών που πληρώνουν οι καταναλωτές για αγαθά και Yπηρεσίες. Υψηλότερο CPI υποδεικνύει πληθωριστικές πιέσεις, καθώς αυξάνεται το καταναλωτικό κόστος.
· Ο Core CPI, ο οποίος αποκλείει τις ασταθείς τιμές τροφίμων και ενέργειας για να παρέχει μια πιο σαφή εικόνα των βασικών τάσεων πληθωρισμού. Ο δείκτης θεωρείται από την FED και από την ευρύτερη οικονομική κοινότητα ως ο πιο αντιπροσωπευτικός για τη μέτρηση του πληθωρισμού.
· Ο Δείκτης Τιμών Παραγωγού (PPI), ο οποίος μετρά τη μέση αλλαγή των τιμών που λαμβάνουν οι εγχώριοι παραγωγοί για την παραγωγή τους. Η αύξηση του PPI μπορεί να υποδεικνύει μελλοντικές αυξήσεις τιμών για τους καταναλωτές, συμβάλλοντας στον πληθωρισμό.
· Ο Δείκτης Αγοραστών (PMI), ο οποίος μετρά την οικονομική υγεία του τομέα Παραγωγής μέσω της έρευνας των αγοραστών. Ένα PMI πάνω από το 50 υποδεικνύει επέκταση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κόστος παραγωγής και πιθανές πληθωριστικές πιέσεις.
· Ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ, ο οποίος μετρά την ετήσια αλλαγή στην προσαρμοσμένη για πληθωρισμό αξία όλων των αγαθών και Υπηρεσιών που παράγονται από την Οικονομία. Χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης του ΑΕΠ υποδηλούν μειωμένη οικονομική δραστηριότητα, ενώ συνεχής αρνητική ανάπτυξη υποδεικνύει οικονομική ύφεση.
· Η καμπύλη απόδοσης ομολόγων, η οποία αποτελεί το γράφημα που δείχνει τις αποδόσεις ομολόγων με διαφορετική διάρκεια ωρίμανσης, όπως τα 2 έτη και τα 10 έτη. Μια υποκλίνουσα καμπύλη απόδοσης, όπου οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων είναι χαμηλότερες από αυτές των βραχυπρόθεσμων, μπορεί να υποδείξει πιθανές προβλέψεις για μελλοντική οικονομική ύφεση.
· Οι κύριοι οικονομικοί δείκτες εργασίας οι οποίοι σχετίζονται με τα επίπεδα της οικονομικής δραστηριότητας και της κατανάλωσης. Περιλαμβάνουν το ποσοστό ανεργίας, την αύξηση της απασχόλησης, την αύξηση του μέσου ωρομισθίου, το ποσοστό ανοίγματος θέσεων εργασίας, το ποσοστό πρόσληψης εργαζόμενων και άλλους συναφείς δείκτες.
Σε κάθε νέα δημοσίευση, οι αγορές συχνά αντιδρούν προσαρμόζοντας τις αποδόσεις των ομολόγων και τις τιμές των μετοχών στις προσδοκίες για μελλοντικές κινήσεις των επιτοκίων. Παρόλα αυτά, η πλειοψηφία των εμπλεκόμενων φαίνεται να θεωρεί ότι περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων είναι απίθανη, γι’ αυτό οι προσδοκίες επικεντρώνονται στο χρονοδιάγραμμα μειώσεων. Μέχρι πρόσφατα, οι αγορές φαίνεται να έχουν προεξοφλήσει περισσότερες από μία μειώσεις επιτοκίων για το υπόλοιπο του 2024 και σε συνδυασμό με άλλους κινητήριους παράγοντες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, οι Δείκτες των Αγορών S&P 500 και Nasdaq ακολουθούν ανοδικές πορείες και καταγράφουν νέα ρεκόρ.
Οι αλλαγές που καθόρισαν τις εξελίξεις
Την Τετάρτη, 12 του Ιούνη, σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις σχετικά με τα επιτόκια.
Η πρώτη ανακοίνωση αφορούσε την έκθεση CPI για τον Μάιο, η οποία αποδείχθηκε ενθαρρυντική. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή παρέμεινε σταθερός σε μηνιαία βάση, χαμηλότερα από τις προβλέψεις (+0,1% έναντι 0,3% τον Απρίλιο), ενώ σε ετήσια βάση κατέγραψε πτώση στο 3,3%, επίσης χαμηλότερα από τις προβλέψεις. Αντίστοιχα, ο πυρήνας του CPI αυξήθηκε κατά 0,2% μηνιαία και κατά 3,4% ετήσια, επίσης χαμηλότερα από τις προβλέψεις και τον Απρίλιο. Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι ο πληθωρισμός συνεχίζει να υποχωρεί για δεύτερο συνεχόμενο μήνα.
Η δεύτερη ανακοίνωση αφορούσε τις αποφάσεις του FOMC κατά τη συνεδρίασή τους. Στη συνεδρίαση, η Fed αποφάσισε να μην αλλάξει τα επιτόκια, ωστόσο οι προβλέψεις για μειώσεις το 2024 είχαν αλλαγές, με τη Fed να προβλέπει πλέον μία μείωση επιτοκίων ύψους 25 μονάδων βάσης (0,25%) μέσα στο 2024.
Παράδοξα, την ίδια μέρα, o δείκτης S&P 500 έκλεισε πάνω από τις 5.400 μονάδες για πρώτη φορά στην ιστορία του, ανεβαίνοντας κατά 0,85% και κλείνοντας στις 5.421.03 μονάδες. Ο δείκτης Nasdaq κατέγραψε άνοδο 1,53%, κλείνοντας στις 17.608.44 μονάδες, επίσης σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Στην αγορά των ομολόγων, οι αποδόσεις έπεσαν, υπονοώντας χαμηλότερα επιτόκια στο μακροπρόθεσμο.
Οι άμεσες προοπτικές και το μετά
Η συντηρητική στάση της FED στις προβλέψεις της δείχνει ότι οι πιθανότητες για πολλαπλές μειώσεις επιτοκίων για το 2024, οι οποίες ήταν ήδη προεξοφλημένες, έχουν μειωθεί σημαντικά. Παρόλο που πολλοί περίμεναν ότι τα νέα δεδομένα θα οδηγούσαν σε διόρθωση των αποδόσεων στην αγορά, η αντίδραση των αγορών δεν ήταν η αναμενόμενη. Παρά το γεγονός ότι τις επόμενες ημέρες οι αγορές έδειξαν μια πολύ μικρή επιβράδυνση, παραμένουν σε ιστορικά υψηλές τιμές χωρίς σημαντική διόρθωση, αφού φαίνεται ότι οι επενδυτές έχουν διαφορετική άποψη από την FED για το πού θα κινηθούν τα επιτόκια στο προσεχές μέλλον. Αυτό υποδεικνύει ότι οι επενδυτές αναμένουν καλές εποχές μπροστά και ίσως είναι πιο βέβαιοι από τη Fed ότι ο πληθωρισμός εξακολουθεί να κινείται προς τον στόχο του 2%. Ένας επιπλέον παράγοντας για την αυτοπεποίθηση των επενδυτών είναι ίσως το γεγονός ότι άλλες Κεντρικές Τράπεζες, όπως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Καναδά και της Ελβετίας, έχουν ήδη ξεκινήσει να μειώνουν τα επιτόκια, ενισχύοντας την πεποίθηση ότι και η FED δεν θα αργήσει να ακολουθήσει.
Ένα άλλο σημείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη για την ευρύτερη αγορά είναι ότι οι τεχνολογικές επιχειρήσεις και κυρίως οι γίγαντες όπως oι Nvidia, Microsoft και Apple, οι οποίες έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις αγορές λόγω του μεγέθους τους, συνεχίζουν να έχουν ανοδική πορεία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ευνοούνται από την προοπτική της Τεχνητής Νοημοσύνης και την υψηλή διαθεσιμότητα ρευστότητας στα ταμεία τους, γεγονός που τους επιτρέπει να μη χρειάζονται χρηματοδότηση. Παρόλα αυτά, εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε άλλους τομείς, όπως ο Χρηματοοικονομικός τομέας, η αγορά Ακινήτων, οι Κατασκευαστικές και άλλες εταιρείες με υψηλό επίπεδο δανεισμού έχουν αλληλένδετη σχέση με τα επιτόκια και πιθανό να επηρεαστούν σημαντικά από τις μελλοντικές τους διαφοροποιήσεις.
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως επενδυτές με μακροπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα δεν επηρεάζονται άμεσα από τις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις των επιτοκίων, καθώς οι στρατηγικές τους βασίζονται περισσότερο σε θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία και τις μακροπρόθεσμες προοπτικές των εταιρειών στις οποίες επενδύουν. Η ανθεκτικότητα των εν λόγω επενδυτών μπορεί να εξηγηθεί από την πεποίθησή τους ότι, παρά τις τρέχουσες μεταβολές στην πολιτική της FED και τις βραχυπρόθεσμες αντιδράσεις των αγορών, η συνολική μακροοικονομική τάση θα παραμείνει ευνοϊκή. Επιπλέον, η εμπιστοσύνη τους στην ικανότητα της Οικονομίας να ανακάμπτει από τυχόν αναταράξεις και να συνεχίσει την ανάπτυξή της, τους καθιστά λιγότερο ευαίσθητους στις μεταβολές που προκαλούνται από τις αποφάσεις της FED. Συνολικά, η στάση αυτή μπορεί να συμβάλει στη σταθεροποίηση των αγορών, παρέχοντας ένα αντίβαρο στις πιο βραχυπρόθεσμες και συχνά πιο ευμετάβλητες τοποθετήσεις άλλων κατηγοριών επενδυτών.
Εν τέλει ναι… είναι ζωτικής σημασίας
Συνοψίζοντας, η σχέση μεταξύ των επιτοκίων και των αγορών είναι πολύπλοκη και δυναμική. Οι αλλαγές στα επιτόκια επηρεάζουν τις αγορές κεφαλαίου και ομολόγων, καθώς και τις αποφάσεις επενδυτών σε διάφορα επίπεδα. Η συνεχής παρακολούθηση των εξελίξεων στην παγκόσμια Οικονομία και η ανάλυση της οικονομικής πολιτικής των Κεντρικών Τραπεζών είναι ζωτικής σημασίας για τη διαμόρφωση επιτυχημένων στρατηγικών επενδύσεων για επενδυτές με βραχυπρόθεσμο έως και μεσοπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα. Με την απαραίτητη πληροφόρηση και τη σωστή ανάλυση, αυτοί οι επενδυτές μπορούν να κάνουν τις σωστές προβλέψεις και να επωφεληθούν από τις διακυμάνσεις των αγορών, προσαρμόζοντας τις επενδυτικές τους στρατηγικές ανάλογα.
*Senior Manager Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών PwC Cyprus
Διαβάστε επίσης: Ενώπιον της κλιματικής έκτακτης ανάγκης