Του Άγγελου Αγγελοδήμου
Σε νέα εποχή αναμένεται να περάσει από το 2024 και μετά η δημόσια υπηρεσία καθώς οι νέες ρυθμίσεις που θα τεθούν σε ισχύ σε περίπου δυο χρόνια αναμένεται να φέρουν ρηξικέλευθες αλλαγές. Τόσο τα θέματα προαγωγών, όσο και το θέμα των αξιολογήσεων θα τύχουν αναδιάρθρωσης, ώστε να διώξουν τις σκιές που υπήρχαν πάνω από την υπηρεσία εδώ και αρκετά χρόνια.
Είναι γεγονός ότι για τη δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο επικρατεί μια παραδοξότητα. Πολλοί την κατηγορούν για χαμηλή παραγωγικότητα, για αδιαφάνεια στις προαγωγές ή για προαγωγές που βασίζονται αποκλειστικά στην αρχαιότητα, για ισοπεδωτική αξιολόγηση που κατατάσσει σχεδόν όλους στην βαθμίδα του εξαίρετου και διάφορα άλλα. Την ίδια ώρα όμως άλλοι τόσοι είναι αυτοί που θα ήθελαν να μπουν στη δημόσια υπηρεσία για να απολαμβάνουν τη μονιμότητα, τις αυξήσεις, το σίγουρο μισθό, τα ωφελήματα. Ποιοι τελικά έχουν δίκαιο; Το βέβαιο είναι ότι μετά το 2024 πολλές από τις στρεβλώσεις θα τερματιστούν και θα δώσουν τη θέση τους σε σύγχρονες πρακτικές που θα βοηθήσουν ώστε η δημόσια υπηρεσία να καταστεί πιο ελκυστική, αλλά συνάμα και πιο υποβοηθητική για την κοινωνία.
Στα πλαίσια της παρουσίασης της ετήσιας έκθεσης της ΕΔΥ για το 2021, ο πρόεδρός της, Γιώργος Παπαγεωργίου παρουσίασε τις κυριότερες από τις αλλαγές που θα επέλθουν απόρροια και της ψήφισης σχετικών νομοσχεδίων και κανονισμών. Στάθηκε ιδιαίτερα στο θέμα των προαγωγών και της πλήρωσης θέσεων επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι γίνεται ένα σημαντικό βήμα αφού πλέον από την αρχαιότητα, τα προσόντα και την πείρα, το σύστημα μετατοπίζεται στην αναζήτηση του υποψηφίου που μπορεί να ανταποκριθεί πλέον καλύτερα στις ανάγκες μιας θέσης, με βασικό κριτήριο τις δεξιότητες. Είπε, επίσης, ότι αποτελεί σημαντική πρόκληση ο εντοπισμός και η κωδικοποίηση των δεξιοτήτων αυτών στην οποία θα προχωρήσει η δημόσια υπηρεσία με την τροποποίηση των σχεδίων υπηρεσίας, κάτι που πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2024. Μετά την ολοκλήρωση του πρώτου αυτού σκέλους, πρόσθεσε, θα πρέπει να υλοποιηθεί το δεύτερο σκέλος που αφορά τη σωστή οργάνωση των κέντρων αξιολόγησης.
Οι κυριότερες αλλαγές
Αναλυτικότερα, οι κυριότερες αλλαγές που προβλέπονται με τις νέες ρυθμίσεις σ’ ό,τι αφορά την πλήρωση ανελικτικών θέσεων περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
• Εισάγεται νέα κατηγορία θέσεων «Διατμηματικής Προαγωγής», που, με ελάχιστες εξαιρέσεις, περιλαμβάνει όλες τις θέσεις της δημόσιας υπηρεσίας στην Κλίμακα Α13(ii) του κυβερνητικού μισθολογίου.
• Προβλέπονται προκαθορισμένα μετρήσιμα κριτήρια με προκαθορισμένες βαρύτητες, αναλόγως του επιπέδου κάθε θέσης (περιλαμβανομένων και των θέσεων Προαγωγής).
• Οι αιτητές στις θέσεις Διατμηματικής Προαγωγής (Κλ. Α13 (ii)) και Πρώτου Διορισμού και Προαγωγής (Κλ. Α14(ii) και άνω) παραπέμπονται σε Εξεταστικό Κέντρο, το οποίο οργανώνει ή επιλέγει, με τη διαδικασία των προσφορών, η Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας.
• Το Εξεταστικό Κέντρο αξιολογεί τους υποψηφίους με σύγχρονες μεθόδους ή / και ασκήσεις (γραπτές εξετάσεις ή/και εξετάσεις ικανοτήτων / δεξιοτήτων, ασκήσεις ρόλων, παρουσιάσεις, μελέτες περίπτωσης κ.λπ.).
• Για προφορική εξέταση ενώπιον της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, παραπέμπεται αριθμός υποψηφίων τριπλάσιος του αριθμού των υπό πλήρωση θέσεων, με βάση την κατάταξή τους στο Εξεταστικό Κέντρο.
• Ενώπιον της ΕΔΥ, οι υποψήφιοι υποβάλλονται σε δομημένη προφορική εξέταση.
• Η αρχαιότητα, ως κριτήριο, στις θέσεις που προβλεπόταν, αντικαθίσταται, με το κριτήριο της πείρας, ακόμα και στις Θέσεις Προαγωγής.
• Η βαθμολογία των υποψηφίων στις Υπηρεσιακές τους Εκθέσεις (Σύστημα Αξιολόγησης) είναι κριτήριο, το οποίο λαμβάνεται υπόψη και μοριοδοτείται μόνο στις Θέσεις Προαγωγής και στις Θέσεις Διατμηματικής Προαγωγής.
• Θεσμοθετείται νέο Σύστημα Αξιολόγησης της απόδοσης των δημόσιων υπαλλήλων.
• Ανατίθεται στην ΕΔΥ η εποπτεία της ορθής εφαρμογής του νέου Συστήματος Αξιολόγησης.
Όπως επισημαίνεται σε σχετικό σημείωμα, οι νέες ρυθμίσεις αποτελούν σύγχρονα εργαλεία και μηχανισμούς, που αναμένεται να συμβάλουν τα μέγιστα στην ενδυνάμωση της Επιτροπής στην επιλογή των καταλληλότερων υποψηφίων, ειδικά όσον αφορά τις μεσοδιευθυντικές και τις διευθυντικές θέσεις. Σημαντική βελτίωση αναμένεται και στις θέσεις Προαγωγής, όπου το φαινόμενο της εκ των πραγμάτων επιλογής με βάση την αρχαιότητα αναμένεται να εκλείψει ή τουλάχιστον να περιοριστεί στο ελάχιστο.
Σημαντικό ρόλο στις νέες διαδικασίες που καθορίζονται διαδραματίζουν τα Εξεταστικά Κέντρα στα οποία θα παραπέμπονται οι υποψήφιοι. Η βαθμολογία των υποψηφίων από το Εξεταστικό Κέντρο έχει καθοριστική σημασία στην κατάταξή τους, με βάση την οποία θα παραπέμπονται οι τρεις πρώτοι για κάθε θέση σε προφορική εξέταση ενώπιον της Επιτροπής, ενώ επίσης η βαθμολογία των υποψηφίων που συνεχίζουν ενώπιον της Επιτροπής έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα από τα κριτήρια που η Επιτροπή χρησιμοποιεί για την τελική της απόφαση.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση της αποστολής των Εξεταστικών Κέντρων και των δοκιμασιών στις οποίες θα υποβάλλονται οι υποψήφιοι (για τις θέσεις από την Κλίμακα Α13(ii)) και άνω), είναι προφανές ότι στην Κύπρο επιχειρείται πλέον η μετάβαση σε μια νέα εποχή όσον αφορά την πρόσληψη και ανέλιξη στη δημόσια υπηρεσία. Η καταλληλότητα των υποψηφίων, κατά κύριο λόγο, κρίνεται πλέον όχι με το τι αυτοί γνωρίζουν ή ακόμα και με τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις και την εμπειρία τους, αλλά με το κατά πόσο διαθέτουν και σε ποιο βαθμό τις ικανότητες και τις δεξιότητες να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της θέσης που διεκδικούν.
Δύο προϋποθέσεις
Και εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί. Για να ανταποκριθούμε με επιτυχία σε αυτή τη μεγάλη πρόκληση, που έχουμε μπροστά μας, σημειώνεται, υπάρχουν δύο προϋποθέσεις: Πρώτον, θα πρέπει να γίνει ενδελεχής ανάλυση των θέσεων της δημόσιας υπηρεσίας, για τις οποίες τυγχάνουν εφαρμογής οι νέες διαδικασίες, προκειμένου να διαπιστωθούν και να διατυπωθούν σαφώς οι δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να διαθέτει κάποιος, για να μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στην άσκηση των καθηκόντων της συγκεκριμένης θέσης που διεκδικεί. Και αυτό δεν αφορά μόνο το επίπεδο της θέσης, αλλά και το περιεχόμενό της. Γιατί διαφορετικές δεξιότητες και ικανότητες πρέπει να έχει ο κάτοχος μιας διευθυντικής θέσης από τον κάτοχο μιας μεσοδιευθυντικής θέσης, αλλά επίσης διαφορετικές ικανότητες και δεξιότητες πρέπει να έχει, για παράδειγμα, ο διευθυντής των Υπηρεσιών Ευημερίας ή ο πρέσβης. Είναι αυτονόητο ότι η νέα τάξη πραγμάτων απαιτεί όπως οι αρμόδιες υπηρεσίες εγκύψουν με προσοχή και προχωρήσουν σε αναθεώρηση ή και έγκριση νέων Σχεδίων Υπηρεσίας. Τα υφιστάμενα και εν πολλοίς αναχρονιστικά και προβληματικά
Σχέδια Υπηρεσίας, με τις γενικότητες, τις αοριστίες και τις ασάφειες που τα χαρακτηρίζουν, δεν μπορούν πλέον να έχουν θέση στο νέο, σύγχρονο περιβάλλον.
Η δεύτερη εξίσου σημαντική, αν όχι πιο σημαντική προϋπόθεση, είναι η ικανότητα των Εξεταστικών Κέντρων και των εξεταστών να ετοιμάζουν έγκυρα εξεταστικά δοκίμια και δοκιμασίες, που πραγματικά να οδηγούν σε δίκαιη και αντικειμενική κρίση, ως προς τον βαθμό κατοχής από τους υποψηφίους των απαιτούμενων ικανοτήτων και δεξιοτήτων. Όπως τονίστηκε πιο πάνω, η βαθμολογία των υποψηφίων από το Εξεταστικό Κέντρο είναι καθοριστική ως προς το ποιοι από τους υποψηφίους θα προχωρήσουν σε προφορική εξέταση ενώπιον της Επιτροπής. Πέραν τούτου, η βαθμολογία αυτή, την οποία οι υποψήφιοι φέρνουν μαζί τους στη συνέχεια της διαδικασίας, έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα ανάμεσα στα κριτήρια που καθορίζει ο Νόμος, με βάση τα οποία η Επιτροπή θα προβαίνει στην τελική της επιλογή.
Όσον αφορά τους νέους Κανονισμούς Αξιολόγησης, είναι προφανές ότι στοχεύουν στη δημιουργία συνθηκών που να αίρουν το ισοπεδωτικό φαινόμενο που βιώνουμε σήμερα. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι και κατά το 2021 ποσοστό 95% των δημόσιων υπαλλήλων αξιολογήθηκαν ως «Εξαίρετοι» και στα οκτώ στοιχεία αξιολόγησης, ενώ μόλις 9 από τους 12.005 υπαλλήλους, αξιολογήθηκαν με χαρακτηρισμό «Μη ικανοποιητικά» και αυτοί μόνο σε μερικά στοιχεία της αξιολόγησής τους. Επιπλέον, το νέο Σύστημα Αξιολόγησης στοχεύει και στο αναπτυξιακό μέρος των αξιολογούμενων, κάτι το οποίο με το υφιστάμενο σύστημα είχε ευτελώς παραμεληθεί. Τέλος, εισάγεται και αξιολόγηση των Προϊσταμένων από τους υφισταμένους, η χρησιμότητα και αποτελεσματικότητα της οποίας θα κριθεί στην πορεία.
Έχοντας υπόψη όλα τα πιο πάνω, ζητήσαμε από τον κ. Παπαγεωργίου να μας επισημάνει τις κυριότερες παθογένειες του συστήματος σήμερα και τις σημαντικότερες αλλαγές που θα επέλθουν για να οδηγήσουν τη δημόσια υπηρεσία στη νέα εποχή. Μιλώντας λοιπόν στο Economy Today, o Γιώργος Παπαγεωργίου εστίασε σε τρία σημεία όσον αφορά στα σημαντικότερα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα. Ξεκινώντας με την εκτίμηση ότι υπάρχουν τεράστια περιθώρια βελτίωσης, ο κ. Παπαγεωργίου έκανε λόγο για αντικίνητρα που υπάρχουν σήμερα στη δημόσια υπηρεσία, καθώς όπως εξήγησε με τις ισοπεδωτικές αξιολογήσεις και τις προαγωγές με βάση την ηλικία και την αρχαιότητα δεν δίδεται η ευκαιρία ανέλιξης σε προσοντούχους υπαλλήλους, ούτε δίνονται τα κίνητρα για αύξηση της παραγωγικότητας. Δεύτερο υπάρχουν πολλές διαδικασίες οι οποίες θα πρέπει να απλοποιηθούν. Ο κ. Παπαγεωργίου εξέφρασε την ελπίδα ότι αυτές θα αντιμετωπιστούν με τον ανασχεδιασμό της υπηρεσίας και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Τρίτο τα συστήματα ελέγχου σύμφωνα με τον κ. Παπαγεωργίου ίσως θα πρέπει να γίνουν πιο αυστηρά.
Ερχόμενος τώρα στις αλλαγές που προωθούνται, ο κ. Παπαγεωργίου χαρακτήρισε ως πλέον σημαντική τη ρύθμιση που αφορά στις διαδικασίες πλήρωσης θέσεων. Όπως είπε πλέον ακόμα και για τις ανώτερες θέσεις θα υπάρχουν εξετάσεις ώστε να πληρώνονται από τους πλέον κατάλληλους. Η ασαφής κατάσταση που επικρατούσε μέχρι σήμερα και δημιουργούσε αμφιβολίες ως προς ορθότητά της, πλέον θα δώσει της θέση της σε μια διαδικασία με ξεκάθαρα, μετρήσιμα και αντικειμενικά κριτήρια. Παράλληλα, σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΕΔΥ, η σύγχρονη αντίληψη επιβάλλει ότι κάθε θέση απαιτεί διαφορετικές δεξιότητες και δεν σημαίνει ότι μπορεί να πληρωθεί κατ’ ανάγκη από τον πιο παλιό υπάλληλο. Σήμερα, συνέχισε, όπως λειτουργεί το σύστημα, ευνοεί την αρχαιότητα, κάτι που δεν είναι απαραίτητα σωστό.
Ικανοποίηση ΠΑΣΥΔΥ
Η συντεχνία των δημοσίων υπαλλήλων συμμετείχε στις συζητήσεις για τη διαμόρφωση του νέου πλαισίου που θα διέπει τη δημόσια υπηρεσία. Μιλώντας στο Economy Today ο γ.γ. της ΠΑΣΥΔΥ Στράτης Ματθαίου έκανε λόγο για σημαντικά βήματα προς την καθιέρωση της πλήρους αξιοκρατίας όσον αφορά στις προαγωγές στη δημόσια υπηρεσία με τις νέες ρυθμίσεις, εξέλιξη που τη χαρακτήρισε ιδιαίτερα θετική.
Αναφερόμενος ιδιαίτερα στο θέμα της διατμηματικής προαγωγής ο κ. Ματθαίου τάχθηκε υπέρ της νέας αυτής ρύθμισης καθώς όπως είπε όσοι είναι στην αμέσως προηγούμενη κλίμακα της 11+2 θα μπορούν να διεκδικήσουν την επόμενη θέση αρκεί να πληρούν το σχέδιο υπηρεσίας. Υπάρχουν μόνο τρεις εξαιρέσεις και αφορούν στην Ελεγκτική Υπηρεσία, τη Βουλή και το Υπουργείο Εξωτερικών.
Όσον αφορά τώρα στο σύστημα αξιολόγησης, ο κ. Ματθαίου τόνισε ότι οι αλλαγές κρίνονται επιβεβλημένες αφού το υφιστάμενο σύστημα έχει ξεπεραστεί και όχι μόνο αυτό αλλά φαίνεται να έχει απαξιωθεί στα μάτια του κόσμου. Η ΠΑΣΥΔΥ είναι υπέρ της αξιοκρατίας στη δημόσια υπηρεσία και γι’ αυτό στηρίζουμε τις αλλαγές που αποφασίστηκαν, ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Ματθαίου, σημειώνοντας ότι η αξιολόγηση όλων με το βαθμό του εξαίρετου είναι ενάντια σε όλους τους άξιους υπαλλήλους της δημόσιας υπηρεσίας.
Διαβάστε επίσης: Νουρής: Ψηλά ο πήχης για αναζωογόνηση της υπαίθρου