Μια φαινομενικά αντιφατική πρωτοβουλία της γερμανικής κεντρικής τράπεζας αναδεικνύει το δίλημμα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι κεντρικές τράπεζες σε όλη την Ευρώπη. Η Bundesbank υποστηρίζει ενεργά τα σχέδια της ΕΚΤ για την εισαγωγή ενός ψηφιακού ευρώ. Παράλληλα, έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία για την παραμονή και ενίσχυση της χρήσης μετρητών, όπως επισημαίνει ο Olaf Storbeck στους FT.
Στην πραγματικότητα, η προώθηση των μετρητών και η ανάπτυξη του ψηφιακού ευρώ αποτελούν δύο πλευρές της ίδιας στρατηγικής. Οι κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης παλεύουν να διατηρήσουν τον έλεγχο των πληρωμών — μιας καθημερινής αλλά κρίσιμης λειτουργίας του χρηματοοικονομικού συστήματος. Όπως συμβαίνει με την παροχή ηλεκτρισμού ή νερού, οι περισσότεροι θα αντιληφθούν την ουσιαστική σημασία του μόνο σε περίπτωση διακοπής.
Πηγές ανησυχίας
Οι ανησυχίες τους δεν είναι αβάσιμες. Ο βασικός μοχλός επιρροής των κεντρικών τραπεζών στις πληρωμές —τα μετρητά— βρίσκεται σε σταθερή πτώση. Το 2024, τραπεζογραμμάτια και κέρματα χρησιμοποιήθηκαν μόλις στο 52% των συναλλαγών, από 72% πέντε χρόνια νωρίτερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ. Το 12% των επιχειρήσεων απέρριψε πλήρως τη χρήση μετρητών, τριπλασιάζοντας το ποσοστό μέσα σε τρία χρόνια.
Πέρα από όσους θεωρούν τα μετρητά ως «τυπωμένη ελευθερία», η τάση αυτή δεν θα ήταν προβληματική από μόνη της. Αυτό που ανησυχεί τους Ευρωπαίους κεντρικούς τραπεζίτες είναι ότι σχεδόν όλα τα μη μετρητά μέσα πληρωμής ελέγχονται από μη ευρωπαϊκούς παρόχους. Εταιρείες όπως Visa, Mastercard και PayPal, με έδρα τις ΗΠΑ, κυριαρχούν στην αγορά.
Απουσία ευρωπαϊκού συστήματος ψηφιακών πληρωμών
Τρεις στις τέσσερις χώρες της ευρωζώνης δεν έχουν εγχώρια λύση για ηλεκτρονικές πληρωμές στα φυσικά καταστήματα. Παράλληλα, τα ψηφιακά tokens που αντικατοπτρίζουν την αξία των νομισμάτων —τα λεγόμενα stablecoins— εκφράζονται κυρίως σε δολάρια. Εκδίδονται από ιδιωτικούς φορείς, ενισχύονται πολιτικά από τις ΗΠΑ, αναπτύσσονται ταχύτατα και προκαλούν σημαντικούς κινδύνους για τους Ευρωπαίους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Σε μια περίοδο όπου οι ΗΠΑ ασκούν σκληρή, στοχευμένη οικονομική πολιτική —συχνά χρησιμοποιώντας την οικονομική ισχύ ως μοχλό πίεσης— το να βασίζεται η ευρωζώνη σε μια «ξένη ραχοκοκαλιά» πληρωμών αποτελεί στρατηγικό ρίσκο. Φανταστείτε μια μελλοντική κυβέρνηση των ΗΠΑ να συνδέει πολιτικές απαιτήσεις με την απειλή περιορισμού των αμερικανικών παρόχων πληρωμών στην Ευρώπη.
Το δίλημμα της ΕΚΤ
Η απάντηση της ΕΚΤ είναι η δημιουργία του ψηφιακού αντίστοιχου κερμάτων και χαρτονομισμάτων: ενός ψηφιακού ευρώ με ρόλο νόμιμου χρήματος, διαθέσιμο σε φυσικά καταστήματα, στο διαδίκτυο και σε συναλλαγές μεταξύ πολιτών. Η ΕΚΤ στοχεύει να το θέσει σε κυκλοφορία μέσα στη δεκαετία, εφόσον λάβει νομική έγκριση από τις Βρυξέλλες.
Αλλά εδώ προκύπτουν τα δύσκολα. Μια συμμαχία από τους μεγαλύτερους τραπεζικούς ομίλους της Ευρώπης —Deutsche Bank, BNP Paribas, ING— ασκεί πίεση κατά του ψηφιακού ευρώ. Έχει μάλιστα εξασφαλίσει τη στήριξη του ευρωβουλευτή που αξιολόγησε την πρόταση εκ μέρους του Ευρωκοινοβουλίου.
Ψηφιακό ευρώ και Wero
Οι τράπεζες ζητούν μια πολύ περιορισμένη εκδοχή του ψηφιακού νομίσματος, υποστηρίζοντας ότι θα υπονομεύσει την προσπάθεια δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού ανταγωνιστή των Visa, Mastercard και PayPal. Ο νέος αντίπαλος, το Wero, ξεκίνησε το 2024 και έχει ήδη 46 εκατομμύρια χρήστες. Προς το παρόν καλύπτει μόνο πληρωμές μεταξύ ιδιωτών, αλλά σχεδιάζει να εξελιχθεί σε πλήρη εναλλακτική πλατφόρμα και σε ένα «ευρωπαϊκό οικοσύστημα πληρωμών».
Η ΕΚΤ επιμένει ότι το ψηφιακό ευρώ δεν ανταγωνίζεται το Wero αλλά θα λειτουργήσει ως υποδομή στην οποία μπορεί να αναπτυχθεί ο ιδιωτικός τομέας. Ωστόσο, λόγω της πολυπλοκότητας αυτής της αγοράς, ακόμη και η υποψία ότι εμφανίζεται ένας νέος ανταγωνιστής μπορεί να αποθαρρύνει τους συμμετέχοντες. Το φαινόμενο δικτύου παίζει κεντρικό ρόλο: όσο περισσότεροι καταναλωτές χρησιμοποιούν το Wero, τόσο πιο ελκυστικό γίνεται για τους εμπόρους — και αντιστρόφως.
Αυτό το εμπόδιο είναι δύσκολο να ξεπεραστεί, ειδικά όταν οι ήδη κυρίαρχοι πάροχοι έχουν προβάδισμα και οι επιχειρήσεις δεν βλέπουν λόγο να αλλάξουν σύστημα.
Ταυτόχρονα, υπάρχει και το θέμα του χρόνου: το Wero λειτουργεί ήδη, ενώ το ψηφιακό ευρώ μπορεί να κυκλοφορήσει το νωρίτερο το 2029. Αυτό δημιουργεί έναν σημαντικό κίνδυνο για την Ευρωζώνη.
Πηγή: newmoney.gr
Διαβάστε επίσης: Πληθωρισμός: Η ΕΚΤ παρακολουθεί τις υψηλές τιμές σε τρόφιμα και υπηρεσίες