Του Δρος Κωνσταντίνου Φελλά*
Βρισκόμαστε σε μια εποχή έντονου ανταγωνισμού και ραγδαίων εξελίξεων στην οικονομία και την αγορά εργασίας, λόγω της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, του ψηφιακού μετασχηματισμού, των δημογραφικών αλλαγών με τη γήρανση του πληθυσμού, των περιβαλλοντικών προκλήσεων, των γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων από τον συνεχιζόμενο πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας καθώς και των πληθωριστικών πιέσεων. Ιδιαίτερα για τους ανέργους, η προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς εργασίας είναι απαραίτητη για την αποφυγή της μακροχρόνιας παραμονής στην ανεργία και για την παραγωγική ενσωμάτωσή τους στον κόσμο της εργασίας.
Ανάμεσα στις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η κυπριακή οικονομία και αγορά εργασίας είναι η συνέχιση της αυξητικής τάσης της απασχόλησης, η περαιτέρω μείωση των ποσοστών ανεργίας, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητας των επιχειρήσεων, η δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για βιώσιμη και πράσινη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και ο ψηφιακός μετασχηματισμός.
Πρόσθετα, τα τελευταία χρόνια, οι κοινωνικές ανισότητες και η επιτακτική ανάγκη για διαφανείς εταιρικές διαδικασίες έχουν δημιουργήσει μια πρωτοφανή ανάγκη για ευαισθητοποίηση σε σχέση με το τρίπτυχο περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG-Environmental, Social and Governance). Ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις δέχονται πιέσεις από τους επενδυτές, τους καταναλωτές, τους εργαζόμενους και την κοινωνία γενικότερα για να διαμορφώσουν και να ενσωματώσουν δράσεις και πολιτικές προς το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση, με σκοπό να λειτουργούν με πιο βιώσιμο και υπεύθυνο τρόπο. Η βιωσιμότητα πλέον είναι αναπόσπαστο κομμάτι του επιχειρηματικού μοντέλου της εκάστοτε επιχείρησης.
Αναντίλεκτα, η στροφή της κυπριακής οικονομίας προς την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, καθώς και η σημαντική απήχηση που έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια στις επιχειρήσεις του τόπου η έννοια της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης, δημιουργούν συνεχώς ανάγκες τόσο σε νέες θέσεις εργασίας όσο και σε νέες δεξιότητες. Ταυτόχρονα, η συζήτηση για Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Υπευθυνότητα εστιάζεται σε θέματα, όπως η επιχειρηματική διαφάνεια, οι σχέσεις με τους εργαζομένους, η υποστήριξη της τοπικής κοινότητας αλλά και η δυνατότητα συμβολής στην επίλυση προβλημάτων, όπως η ανεργία, τα υγειονομικά προβλήματα και οι διακρίσεις.
Το ανθρώπινο δυναμικό μας, το οποίο αποτελεί τον σημαντικότερο πλουτοπαραγωγικό πόρο της οικονομίας μας, καλείται να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην επιτυχή αντιμετώπιση των αναδυόμενων προκλήσεων στην κυπριακή αγορά εργασίας. Ως εκ τούτου, η απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων μέσα από δραστηριότητες διά βίου μάθησης, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα επιτυχίας για την επαγγελματική και προσωπική ανέλιξη του ανθρώπινου δυναμικού. Επιπρόσθετα, η συμμετοχή του ανθρώπινου δυναμικού σε δραστηριότητες διά βίου μάθησης συμβάλλει στη βελτίωση της παραγωγικότητας και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεών μας. Η όσο το δυνατόν καλύτερη και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού από τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς στην Κύπρο οδηγεί σε αύξηση της παραγωγικότητας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητάς τους, ενδυναμώνει τις προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας αλλά και προωθεί την κοινωνική συνοχή. Επιπρόσθετα, τα πανεπιστήμια στην Κύπρο είναι πηγή γνώσης και καινοτομίας για την ανάπτυξη τέτοιων στρατηγικών, από όπου μπορούν και οι επιχειρήσεις να επωφεληθούν.
Η ΑνΑΔ, ως ο αρμόδιος φορέας για την προώθηση της επαγγελματικής κατάρτισης στην Κύπρο, έχει αναπτύξει ένα σύγχρονο και ευέλικτο σύστημα κατάρτισης, το οποίο προσαρμόζεται στις ραγδαίες εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, λειτουργεί ένα σημαντικό φάσμα δραστηριοτήτων, που προσφέρουν τη δυνατότητα τόσο στους εργοδοτουμένους όσο και στους ανέργους να αποκτήσουν νέες γνώσεις και δεξιότητες, και να αναβαθμίσουν υφιστάμενες γνώσεις και δεξιότητες σε ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων, αλλά και να πιστοποιήσουν τα επαγγελματικά προσόντα τους.
Ένταξη των ανέργων και του αδρανούς δυναμικού στην απασχόληση
Η ΑνΑΔ δίνει προτεραιότητα σε δράσεις κατάρτισης για ενεργητική στήριξη της απασχόλησης και μείωση της ανεργίας:
• Σχέδιο Στελέχωσης Επιχειρήσεων με Αποφοίτους Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης
• Σχέδιο Κατάρτισης Μακροχρόνια Ανέργων σε Επιχειρήσεις/Οργανισμούς
• Προγράμματα Κατάρτισης Ανέργων
• Πολυεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης – Συνήθη: Συμμετοχή ανέργων
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων: Συμμετοχή ανέργων
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την πράσινη οικονομία: Συμμετοχή ανέργων
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη γαλάζια οικονομία: Συμμετοχή ανέργων
• Προγράμματα κατάρτισης ανέργων για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων επιχειρηματικότητας
• Προγράμματα κατάρτισης για νέους που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΝΕΕΤs)
Δια βίου μάθηση των απασχολούμενων
Μέσα από τη διά βίου μάθηση των απασχολούμενων, δίνεται έμφαση στη συνεχή αναβάθμιση και εμπλουτισμό των γνώσεων και δεξιοτήτων των απασχολούμενων, ιδιαίτερα σε τομείς που παρουσιάζουν αυξημένες προοπτικές ανάπτυξης:
• Μονοεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης στην Κύπρο
• Μονοεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης στο Εξωτερικό
• Πολυεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης – Συνήθη
• Πολυεπιχειρησιακά Προγράμματα Κατάρτισης – Ζωτικής Σημασίας
• Προγράμματα Συνεχιζόμενης Κατάρτισης Συνδικαλιστικών Στελεχών
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων: Συμμετοχή απασχολούμενων
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την πράσινη οικονομία: Συμμετοχή απασχολούμενων
• Προγράμματα κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη γαλάζια οικονομία: Συμμετοχή απασχολούμενων
Για τα σχέδια μονοεπιχειρησιακής και πολυεπιχειρησιακής κατάρτισης, η ΑνΑΔ καταρτίζει θεματολόγια, μετά από διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Τα προγράμματα κατάρτισης για κάθε σχέδιο οργανώνονται στη βάση του θεματολογίου, το οποίο ισχύει για περίοδο δύο ετών. Τα νέα θεματολόγια, τα οποία εγκρίθηκαν από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΑνΑΔ, αφορούν την περίοδο 2025-2026. Στα θεματολόγια αυτά περιλαμβάνονται θέματα, όπως εταιρική κοινωνική ευθύνη, εταιρική διακυβέρνηση, εταιρική στρατηγική και περιβάλλον, ανάπτυξη συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης και αειφόρος ανάπτυξη και βιωσιμότητα των επιχειρήσεων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έχουν εγκριθεί και υλοποιηθεί από οργανωτές πολλά προγράμματα κατάρτισης, με στόχο την ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων σε θέματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Ενδεικτικά παραδείγματα αφορούν θέματα, όπως «Διαχείριση στέρεων αποβλήτων: προσαρμογή στις αρχές της κυκλικής οικονομίας» και «Πράσινη και ψηφιακή μετάβαση εργοληπτικών επιχειρήσεων».
Στις δραστηριότητες της ΑνΑΔ μπορούν να συμμετέχουν όλοι όσοι είναι νόμιμα εργοδοτούμενοι (με μερική ή πλήρη απασχόληση) σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις περιοχές οι οποίες βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας ή είναι εγγεγραμμένοι άνεργοι στη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΑ), χωρίς να επωμίζονται οι ίδιοι οποιοδήποτε κόστος.
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τα έργα της ΑνΑΔ, τα οποία περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αφορούν στην παροχή προγραμμάτων κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που συμβαδίζουν με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας και επικεντρώνονται στις ψηφιακές δεξιότητες, τις γνώσεις και δεξιότητες που σχετίζονται με την πράσινη και γαλάζια οικονομία και τις γνώσεις και δεξιότητες επιχειρηματικότητας. Δικαιούχοι για συμμετοχή στα έργα αυτά είναι απασχολούμενοι στον ιδιωτικό, τον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, αλλά και αυτοαπασχολούμενοι και άνεργοι. Μέσω των έργων αυτών, για πρώτη φορά η ΑνΑΔ εμπερικλείει στη σφαίρα αρμοδιοτήτων της για σκοπούς κατάρτισης τόσο εργοδοτούμενους του δημόσιου τομέα όσο και αυτοαπασχολούμενους.
Ενδεικτικά, στο πλαίσιο των προγραμμάτων κατάρτισης για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την πράσινη οικονομία, υλοποιούνται προγράμματα κατάρτισης με θέμα την ανάπτυξη αειφόρου στρατηγικής εταιρείας, ESG και έκθεση βιωσιμότητας, βιωσιμότητα στην επισιτιστική βιομηχανία και διαχείριση σπατάλης τροφίμων, συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης (ISO 14001 και EMAS), κυκλική οικονομία φωτοβολταϊκών συστημάτων: ευκαιρίες για επισκευή, επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση και πολλά άλλα.
Ενθάρρυνση συνεχούς εκπαίδευσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων
Μέσα από δράσεις για την ενθάρρυνση ατόμων για απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων καθ’ όλον τον εργασιακό τους βίο, η ΑνΑΔ έχει περιλάβει στο Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «Θ.Αλ.Ε.Ι.Α» 2021-2027 δράση σε σχέση με τους Ατομικούς Λογαριασμούς Μάθησης (ΑΛΜ). Οι ΑΛΜ θα παρέχουν πιστώσεις σε επιλέξιμες ομάδες απασχολούμενων και ανέργων, οι οποίες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ως προς την ένταξή τους στην αγορά εργασίας, για την παρακολούθηση προγραμμάτων κατάρτισης για την απόκτηση νέων ή/και την αναβάθμιση υφιστάμενων γνώσεων και δεξιοτήτων.
Το δεύτερο έργο της ΑνΑΔ στο Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «Θ.Αλ.Ε.Ι.Α» 2021-2027 είναι τα «Προγράμματα κατάρτισης για νέους που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΝΕΕΤs)». Στοχεύει στην κατάρτιση νέων ηλικίας 15-29 ετών σε βασικές γνώσεις και δεξιότητες, με σκοπό την ένταξή τους στην απασχόληση.
Σύστημα επαγγελματικών προσόντων
Σκοπός είναι η αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, μέσω της αξιολόγησης και πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων των υποψηφίων. Το ΣΕΠ έχει υιοθετήσει τους περιγραφικούς δείκτες του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων (EQF), και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων της Κύπρου (CyQF). Είναι σχεδιασμένο για να εξετάζει και να πιστοποιεί την ικανότητα ενός ατόμου σε συγκεκριμένο επαγγελματικό πεδίο, σε πραγματικές συνθήκες εργασίας ή/και συνθήκες προσομοίωσης.
Η υλοποίηση του ολοκληρωμένου «Εθνικού Πλαισίου Προσόντων», και ειδικότερα η περαιτέρω προώθηση του ΣΕΠ που λειτουργεί η ΑνΑΔ, αναμένεται να έχει καθοριστικής σημασίας συμβολή στη διά βίου μάθηση και στην κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού. Έμφαση θα δοθεί στην επέκταση του ΣΕΠ, στην αξιοποίησή του στη διαδικασία επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης, καθώς και στη διασύνδεσή του με την παρεχόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση.
Εκπόνηση μελετών και ερευνών
Μέσω της διεξαγωγής ερευνών και μελετών, σύμφωνα και με σχετικές κατευθύνσεις πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΑνΑΔ διαμορφώνει έγκαιρα την κατάλληλη στρατηγική κατάρτισης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού της Κύπρου.
Η πιο πρόσφατη μελέτη της ΑνΑΔ που ολοκληρώθηκε με θέμα «Εντοπισμός αναγκών σε πράσινα επαγγέλματα και δεξιότητες στην κυπριακή οικονομία 2024-2030», εκπονήθηκε αφού η ΑνΑΔ συνειδητοποίησε εδώ και καιρό τη σημασία και το εύρος των αλλαγών που θα επιφέρει στην αγορά εργασίας η μετάβαση στην πράσινη οικονομία. Ο βασικός σκοπός της μελέτης είναι η ολοκληρωμένη εξέταση και ανάλυση της πράσινης οικονομίας και των πράσινων επαγγελμάτων, ο προσδιορισμός της πράσινης οικονομίας της Κύπρου και ο εντοπισμός των αναγκών σε πράσινες δεξιότητες στην κυπριακή οικονομία για την περίοδο 2024-2030.
Πλαίσιο πολιτικής για χορηγία εκδηλώσεων
Περαιτέρω, η ΑνΑΔ έχει θέσει σε ισχύ πλαίσιο πολιτικής για χορηγία εκδηλώσεων. Σκοπός του είναι η υποστήριξη υπό μορφή χορηγίας φορέων/συνδέσμων/οργανισμών, οι οποίοι διοργανώνουν εκδηλώσεις με κύριο αντικείμενο την προώθηση και προβολή θεμάτων κατάρτισης και ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού. Επιπρόσθετα, οι εκδηλώσεις αυτές έχουν ως στόχο τον συνεχή εμπλουτισμό και την αναβάθμιση των γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων του ανθρώπινου δυναμικού της Κύπρου, ούτως ώστε να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της οικονομίας και της αγοράς εργασίας, παρέχοντας, έτσι, τον δίαυλο για την ανάπτυξη περισσότερων και στενότερων σχέσεων μεταξύ πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και άλλων οργανισμών.
Συμβολή στην κοινωνική ευθύνη και στήριξη της απασχόλησης
Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν αποτελεί απλώς μια ηθική υποχρέωση, αλλά έναν στρατηγικό άξονα ανάπτυξης για τις σύγχρονες επιχειρήσεις. Αδιαμφισβήτητα, η κοινωνική διάσταση των ESG θα έχει καθοριστικό ρόλο τα επόμενα χρόνια, με τις επιχειρήσεις να καλούνται να ενσωματώσουν πρακτικές που προάγουν την κοινωνική ευημερία και να ενισχύσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο. Το κοινωνικό αποτύπωμα των επιχειρήσεων δεν θα είναι απλώς ένα μέσο αξιολόγησης, αλλά ένας σημαντικός παράγοντας για την επιχειρηματική επιτυχία τους και αποδοχή από την κοινωνία και τους επενδυτές.
Η ΑνΑΔ ενθαρρύνει την ενσωμάτωση των ανέργων στην αγορά εργασίας, προσφέροντάς τους πρόσβαση σε ευκαιρίες κατάρτισης, αντίστοιχες με αυτές των εργοδοτουμένων. Μέσα από ερευνητικές δραστηριότητες και μελέτες, η ΑνΑΔ ενισχύει τη σύνδεση του ανθρώπινου δυναμικού με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας, διασφαλίζοντας την ευελιξία και τη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων της Κύπρου.
Το έργο της ΑνΑΔ αντανακλά ένα δυναμικό σύστημα γεμάτο όραμα συνεχούς υποστήριξης και ανάπτυξης για την κυπριακή οικονομία, αναδεικνύοντας τη σημασία της εκπαίδευσης, της τεχνολογίας και της βιώσιμης πρακτικής για το μέλλον της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
*Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ)
Διαβάστε επίσης: Οι αξιολογήσεις ΠΚΔ αλλάζουν το τοπίο των βιώσιμων επενδύσεων