Στην Αμερική των αρχών του 1860, το πάθος για τον πλούτο σκάβει στη λάσπη και κρατάει χάρτες γεμάτους ψέματα. Είναι η εποχή των μεταλλείων – ή μάλλον της ψευδαίσθησης τους.
Στα σαλούν του Σαν Φρανσίσκο και τα παγωμένα σοκάκια της Βιρτζίνια Σίτυ, χιλιάδες ονειρεύονται πλούτο από τα έγκατα της γης. Αλλά στη ραχοκοκαλιά αυτής της νέας χρυσής φρενίτιδας, δεν είναι τα μεταλλεία που κάνουν την περιουσία – είναι οι μετοχές τους.
Οι χρηματιστηριακοί μεσίτες στήνουν μια θεατρική μηχανή. Το έργο έχει τίτλο «Επενδύστε στον Χρυσό». Το σενάριο είναι πάντα το ίδιο: μια νέα μεταλλευτική εταιρεία, άγνωστη αλλά πολλά υποσχόμενη, διαφημίζεται ως η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη. Οι τιμές ανεβαίνουν, οι επενδυτές χορεύουν γύρω από τον πειρασμό, τα χρήματα ρέουν.
Κι αν κάποιος είναι πρωταγωνιστής σε αυτό το χρηματιστηριακό καμπαρέ, είναι ο Άντονι Μορς – ο άνθρωπος που υπολογίζει τις τιμές πιο γρήγορα κι από τον τηλέγραφο. Τον φωνάζουν “lightning calculator” . Είναι ο πιο φανταχτερός μεσίτης του Σαν Φρανσίσκο, με ρολόγια τσέπης από καθαρό χρυσό και στόμφο που κόβει την ανάσα. Οι φήμες λένε πως μπορεί να σου πουλήσει ένα άδειο ορυχείο, κι εσύ να φύγεις χαμογελαστός με απόδειξη στα χέρια.
Έκρηξη
Το 1863 είναι χρονιά έκρηξης. Η ζήτηση για μεταλλευτικές μετοχές ξεπερνάει κάθε προηγούμενο. Οι εταιρείες εμφανίζονται σαν μανιτάρια: η Ophir, η Gould & Curry, η Savage, η Chollar – ονόματα που ακούγονται σαν θησαυροί. Ο κόσμος αγοράζει μετοχές σαν να αγοράζει ελπίδα. Και πίσω από κάθε «υποσχόμενο» κοίτασμα, κρύβεται ένας τύπος σαν τον Μορς.
Αλλά η γη δεν μιλάει – κι όταν μιλήσει, δεν έχει υπομονή. Τον Απρίλιο του 1864, η αυτοκρατορία του Μορς αρχίζει να τρέμει. Σαν σήμερα, στις 18 του μήνα, η εταιρεία του καταρρέει. Ένα κύμα δυσπιστίας ξεσπά, οι επενδυτές πανικοβάλλονται. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι μεταλλευτικές μετοχές χάνουν πάνω από το 90% της αξίας τους. Το χρηματιστήριο μοιάζει με νεκροταφείο φήμης και τύχης. Οι φουσκωμένες υποσχέσεις έχουν σκάει.
Ο Μορς εξαφανίζεται από τη δημόσια σκηνή, όπως κάθε καλός απατεώνας της εποχής. Κάποιοι λένε πως εγκαταλείπει την Καλιφόρνια, άλλοι ότι αυτοεξορίζεται. Το βέβαιο είναι πως μαζί του φεύγει κι ένα ολόκληρο αφήγημα: αυτό του «εύκολου χρυσού».
Η εμπειρία του Μαρκ Τουέιν
Στο μεταξύ, ένας άλλος παρατηρητής της φούσκας –ο Σάμιουελ Κλέμενς, που στον κόσμο της λογοτεχνίας θα γίνει γνωστός με το ψευδώνυμο Μαρκ Τουέιν – κάθεται σε ένα φτηνό πανδοχείο και γράφει. Έχει επενδύσει και ο ίδιος, έχει χάσει κι αυτός. Έχει πιστέψει πως μπορεί να γίνει πλούσιος από τις φλέβες της γης. Και τώρα, με ειρωνεία που κόβει σαν ξυράφι, γράφει: “A mine is a hole in the ground with a liar standing next to it”. (Ένα ορυχείο είναι μια τρύπα στο έδαφος με έναν ψεύτη δίπλα της). Μια φράση που θα στοιχειώνει κάθε επενδυτή των επόμενων αιώνων.
Ο Τουέιν, με το “Roughing It”, θα αποτυπώσει το πώς η απληστία ντύνει τον εαυτό της με ελπίδες και αφήνει πίσω της μόνο σκόνη. Περιγράφει την εποχή σαν μια φάρσα και ένα δράμα μαζί – με πρωταγωνιστές άντρες που κυνηγούν χρυσάφι και καταλήγουν να σκάβουν τον ίδιο τους τον λάκκο.
Στο κυνήγι του εύκολου χρήματος
Η ιστορία της φούσκας του 1864 δεν είναι απλώς οικονομική. Είναι ανθρώπινη. Είναι ο καθρέφτης μιας εποχής που πίστεψε πως ο πλούτος μπορεί να ξεπηδήσει από το χώμα χωρίς ιδρώτα – και πλήρωσε το τίμημα με τις αποταμιεύσεις, τα όνειρα και την αξιοπρέπεια της.
Ίσως γι’ αυτό τέτοιες ιστορίες δεν πεθαίνουν ποτέ. Γιατί κάθε γενιά έχει τους δικούς της Μορς, τις δικές της φούσκες, τους δικούς της «θησαυρούς». Και πάντα, μα πάντα, κάπου εκεί στέκεται ένας ψεύτης – δίπλα σε μια τρύπα στο χώμα.
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: Citigroup: Ανεβάζει τον στόχο για τον χρυσό στα $3.500 μέσα στους επόμενους τρεις μήνες