Της Βάσιας Καττή
Η κυβέρνηση παρουσίασε τα τελευταία χρόνια σειρά σχεδίων και κινήτρων, με στόχο να ανακουφίσει τα νοικοκυριά μεσαίου εισοδήματος και τους νέους που αναζητούν πρώτη κατοικία. Όσο κι αν αναγνωρίζεται η προσπάθεια, στην αγορά επικρατεί η αίσθηση ότι «δεν αγγίζει την ουσία», αφού η περιορισμένη προσφορά και οι τιμές που σκαρφαλώνουν μήνα με τον μήνα εξακολουθούν να ροκανίζουν το όνειρο τής ιδιοκατοίκησης. Στο «The Golden List of Real Estate 2025», ο Υπουργός Εσωτερικών δίνει τις δικές του απαντήσεις, ενώ επαγγελματίες και ακαδημαϊκοί φέρνουν στο τραπέζι προτάσεις για μια πιο αποτελεσματική στεγαστική πολιτική.
Η θέση του Υπουργείου Εσωτερικών
Σε συνέντευξή του ο Υπουργός Εσωτερικών, Κωνσταντίνος Ιωάννου, υποστηρίζει ότι η στεγαστική πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έχει «ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα», είναι για πρώτη φορά ολοκληρωμένη και στοχεύει στην άμβλυνση του στεγαστικού προβλήματος. Επικεντρώνεται, όπως λέει, σε δύο άξονες: την αύξηση του οικιστικού αποθέματος, με έμφαση στην παραγωγή προσιτής κατοικίας και την ενίσχυση της οικονομικής δυνατότητας των πολιτών. «Για να πετύχουμε τον σκοπό μας για αύξηση των μονάδων στέγασης απαιτείται η σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα», σημειώνει.
Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται το Σχέδιο Πολεοδομικών Κινήτρων και το Build to Rent, μέσω των οποίων παραχωρείται επιπρόσθετος συντελεστής δόμησης μέχρι 45% σε επαγγελματίες ανάπτυξης γης, με αντάλλαγμα την υποχρέωση παραχώρησης μέρους των επιπλέον μονάδων στην αγορά προσιτής στέγης. Ο Υπουργός εκτιμά ότι στην τριετία θα μπουν στην αγορά πάνω από 2.000 νέες οικιστικές μονάδες, ενώ ποσό άνω των €9 εκατ. θα εισρεύσει στο Ειδικό Ταμείο του Κυπριακού Οργανισμού Ανάπτυξης Γης (ΚΟΑΓ).
Για το «Ανακαινίζω - Ενοικιάζω», παραδέχεται ότι «η συμμετοχή παραμένει περιορισμένη» αλλά διαβεβαιώνει ότι «αξιολογούμε συνεχώς τα δεδομένα, για να το βελτιώσουμε».
Οι παρεμβάσεις του ΕΤΕΚ
Ο πρόεδρος του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΕΤΕΚ), Κωνσταντίνος Κωνσταντή, θεωρεί ότι ρίζα του κακού που εκτοξεύει τις τιμές και δημιουργεί έλλειψη προσιτής στέγης είναι η «ανισορροπία προσφοράς – ζήτησης». Το Επιμελητήριο εισηγείται μέτρα όπως αξιοποίηση κενών κατοικιών, κίνητρα για αλλαγή χρήσης και κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα τα οποία να εξυπηρετούν κατά απόλυτο τρόπο την προσφορά προσιτού οικιστικού προϊόντος, ακόμη και φορολόγηση της αδρανούσας γης, την οποία χαρακτηρίζει «μέτρο με τον μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο στην προσφορά και στο κόστος απόκτησης κατοικίας».
Ο ίδιος ασκεί έντονη κριτική στο «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω», μιλώντας για υπερβολική γραφειοκρατία και όρους που διώχνουν τους ιδιοκτήτες. Θέτει ξανά στο τραπέζι την πρόταση για μειωμένο ΦΠΑ σε ανακαινίσεις και ανακατασκευές κατοικιών, χωρίς κανέναν άλλο περιορισμό, στη βάση της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας.
Στρατηγικής σημασίας, κατά το ΕΤΕΚ, είναι η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα στεγαστικής πολιτικής. «Για εμάς, είναι μείζονος σημασίας η δημιουργία ενός κατάλληλα στελεχωμένου Ενιαίου Φορέα Στέγασης, ο οποίος να έχει τα εργαλεία και τους πόρους για να σχεδιάζει και να εφαρμόζει ολιστική και αποτελεσματική κρατική στεγαστική πολιτική, περιλαμβανομένων και θεμάτων προσιτής δανειοδότησης», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Κωνσταντή.
Η κοινωνική διάσταση
Ο δρ Θωμάς Δημόπουλος, Πρόεδρος του Τμήματος Ανάπτυξης και Εκτίμησης Ακινήτων του Πανεπιστημίου Νεάπολις, θυμίζει ότι η στέγη είναι θεμελιώδες κοινωνικό αγαθό και βασικός οικονομικός παράγοντας για κάθε νοικοκυριό. Σημειώνει ότι «στην Κύπρο, όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η κατοικία τείνει να μετατραπεί από κοινωνικό δικαίωμα σε προϊόν επένδυσης».
Ως βασικούς παράγοντες που ενισχύουν την κρίση της στέγασης αναφέρει την αυξημένη ζήτηση λόγω μεταναστευτικών ροών, ψηφιακών νομάδων, ξένων φοιτητών και Ευρωπαίων επενδυτών, τον προσανατολισμό των αναπτύξεων σε έργα μεσαίας και υψηλής αξίας, το υψηλό κόστος κατασκευής και τις καθυστερήσεις στην αδειοδότηση, την «τουριστικοποίηση» κατοικιών μέσω Airbnb και την απουσία συγκροτημένης στεγαστικής πολιτικής και κοινωνικών μηχανισμών ελέγχου.
Στις εισηγήσεις του περιλαμβάνονται η δημιουργία Εθνικού Σχεδίου Προσιτής Κατοικίας με τη συμμετοχή δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η στήριξη οικοδομικών συνεταιρισμών νέων και χαμηλοεισοδηματιών, η ανακαίνιση παλιών πολυκατοικιών με κρατική επιδότηση και η θέσπιση αντικινήτρων για μετατροπή κατοικιών σε βραχυχρόνιες μισθώσεις άνω συγκεκριμένου ποσοστού ανά περιοχή. Προτείνει, επίσης, τη δημιουργία ενιαίας πλατφόρμας παρακολούθησης της στεγαστικής αγοράς με βάση πραγματικά και real-time δεδομένα με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και τέλος, φορολογικά κίνητρα για ανάπτυξη προσιτών έργων σε «υποβαθμισμένες» περιοχές.
Οι νέοι εκτός αγοράς
Για τον πρόεδρο του Συμβουλίου Εγγραφής Κτηματομεσιτών, Μαρίνο Κυναιγείρου, η εικόνα παραμένει αποθαρρυντική για τα νεαρά ζευγάρια, παρά τη σταδιακή μείωση των δανειστικών επιτοκίων. «Η γενικότερη ακρίβεια επηρεάζει σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, καθιστώντας την πρόσβαση στη στέγαση μια ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση για τους συμπολίτες μας», επισημαίνει.
Η μεγαλύτερη κινητικότητα εντοπίζεται στην αγορά διαμερισμάτων, που είναι πιο οικονομική επιλογή από την αγορά οικίας. Ο ίδιος θυμίζει ότι «είχαμε προειδοποιήσει εγκαίρως, πριν από χρόνια, ότι θα φτάναμε να βλέπουμε τους ντόπιους και τους νέους μας να δυσκολεύονται να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι», εκφράζοντας την ελπίδα ότι οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί θα αποδώσουν σταδιακά. Ξεκαθαρίζει, πάντως, ότι οι τιμές δεν καθορίζονται από τους μεσίτες αλλά από τους ιδιοκτήτες των ακινήτων και από την προσφορά και τη ζήτηση.
Η ανάγκη για κοινωνικά δίκαιη πολιτική
Η αύξηση των ενοικίων αποτελεί ένα από τα πιο ανησυχητικά ζητήματα, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις όπου η ζήτηση εκτοξεύεται και η προσφορά παραμένει περιορισμένη. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιστημόνων Εκτιμητών Ακινήτων, Πόλυς Κουρουσίδης, το φαινόμενο αυτό είναι αποτέλεσμα χρόνιων παθογενειών και ανεπαρκούς κρατικού σχεδιασμού.
«Είναι πλέον εμφανές ότι χρειάζεται μια ολοκληρωμένη και κοινωνικά δίκαιη πολιτική στέγασης» σημειώνει, με προτεραιότητα στην προσιτή στέγαση και την ποιότητα ζωής, ενώ υπογραμμίζει την ανάγκη για στρατηγικά κίνητρα προς κατασκευαστές και επενδυτές, αλλά και για αυστηρούς κανόνες που θα προστατεύουν την κατοικία ως κοινωνικό αγαθό, αποτρέποντας την κερδοσκοπία.
Ο Πόλυς Κουρουσίδης επισημαίνει ότι απαιτείται θεσμική συνεργασία με ιδιώτες, αξιοποίηση κρατικής γης και φορολογικά ή χρηματοδοτικά κίνητρα, ώστε να παραχθούν επαρκείς και προσιτές κατοικίες σε μεγάλη κλίμακα. «Η στέγαση δεν είναι προνοιακό επίδομα. Είναι βασικό κοινωνικό και αναπτυξιακό εργαλείο», σημειώνει. Το σημερινό μοντέλο δεν επαρκεί, σύμφωνα με τον ίδιο, ενώ το στοίχημα για το 2026 και τα χρόνια που ακολουθούν «είναι να σχεδιάσουμε όχι μόνο για τις αγορές, αλλά και για τις κοινότητες».
Η πρόταση του ΚΕΒΕ
Στο πεδίο της φορολογικής πολιτικής, ο γενικός γραμματέας του ΚΕΒΕ, Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης, επαναφέρει το ζήτημα της κατάργησης του ΦΠΑ στις αγοραπωλησίες ακινήτων. Όπως σημειώνει, «το μέτρο αυτό εισήχθη όταν η χώρα μας εντάχθηκε στο Μνημόνιο για αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης του 2013. Σήμερα, όμως, που η Κύπρος εξήλθε του Μνημονίου και η οικονομία «τρέχει» με ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 3%, δεν υπάρχουν λόγοι για επιβολή ΦΠΑ στα ακίνητα».
Κατά τον ίδιο, η κατάργηση θα μείωνε άμεσα το κόστος και θα τόνωνε την αγορά, δίνοντας ανάσα σε νέους αγοραστές και κάνοντας τη χώρα πιο ελκυστική για ξένους επενδυτές. Τα χαμένα έσοδα, υποστηρίζει, θα μπορούσαν να αναπληρωθούν μέσα από την αυξημένη κινητικότητα που θα έφερνε το μέτρο.
Η τοποθέτηση της ΟΕΒ
Ο Αντώνης Φραγκούδης, Διευθυντής Οικονομίας & Διοίκησης της Ομοσπονδίας Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ), συγχαίρει την πολιτεία για τον ρόλο της ως καταλύτη στη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος, ιδιαίτερα μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας, της επίσπευσης διαδικασιών αδειοδότησης και της ανάπτυξης υποδομών. Την ίδια στιγμή, επισημαίνει ότι είναι κρίσιμο να προχωρήσουν απρόσκοπτα όλες οι μεταρρυθμίσεις που έχουν δρομολογηθεί, ενώ σημειώνει ότι η αγορά ακινήτων χρειάζεται στοχευμένες λύσεις σε καίρια ζητήματα.
«Προτεραιότητα αποτελεί η διασφάλιση της διαθεσιμότητας εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, η αντιμετώπιση του αυξανόμενου κόστους των υλικών και ο περαιτέρω εκσυγχρονισμός των διοικητικών διαδικασιών», τονίζει.
Η μεγάλη εικόνα
Το στεγαστικό ζήτημα βρίσκεται ξανά στην κορυφή της κοινωνικής και οικονομικής ατζέντας. Η κυβέρνηση ανακοινώνει νέα σχέδια στήριξης, όμως η αγορά εκφράζει αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά τους. Επαγγελματίες του κλάδου φέρνουν στο τραπέζι πιο ριζοσπαστικές ιδέες, από τη φορολόγηση της αδρανούσας γης μέχρι τη δημιουργία Ενιαίου Φορέα Στέγασης. Η λύση απαιτεί μια μακρόπνοη στρατηγική με ξεκάθαρους στόχους, συνδυασμό εργαλείων και πολιτική αποφασιστικότητα. Μόνο έτσι η στέγη θα παραμείνει προσιτή για τη μεσαία τάξη και τις ευάλωτες ομάδες, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την κοινωνική συνοχή και τη βιώσιμη ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας.
Διαβάστε επίσης: Το debate «να αγοράσω ή να νοικιάσω» που συνεχίζει να καίει την αγορά