του Simon Kuper στους Financial Times
Φανταστείτε πως είστε ένας δυτικοευρωπαίος υπεύθυνος χάραξης πολιτικής στο Παρίσι, το Βερολίνο ή τη Ρώμη. Φρίττετε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αντίθετα απ’ ότι υποπτεύονται πολλοί ανατολικοευρωπαίοι, δεν είστε αφελείς ως προς τον Βλάντιμιρ Πούτιν: μετά από τόσα χρόνια, γνωρίζετε τι μέρος του λόγου είναι και ελπίζετε πως δεν θα κερδίσει. Από μέσα σας ζητωκραυγάζετε για κάθε ουκρανική σημαία που κρέμεται στα παράθυρα διαμερισμάτων. Είστε υπερήφανοι που η χώρα σας βοηθά να φιλοξενηθούν μερικοί Ουκρανοί πρόσφυγες που φτάνουν πέρα από την ανατολική Ευρώπη. Αποδοκιμάζετε τον πόλεμο.
Αλλά δεν θεωρείτε πως είναι πρόβλημα της δυτικής Ευρώπης. Απλώς θέλετε να τελειώσουν οι μάχες, πιθανότατα με κάποια τσαπατσούλικη εκεχειρία που θα δίνει de facto στη Ρωσία κατακτημένα εδάφη. Τότε μπορεί να υποχωρήσει η κρίση του κόστους διαβίωσης, μαζί με τον κίνδυνο να πάμε υπνοβατώντας σε έναν πυρηνικό πόλεμο και την ανάγκη εσείς και άλλες δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ξοδέψετε το πολύτιμο παράθυρό σας στην εξουσία πολεμώντας τον τραμπούκο μιας άλλης γειτονιάς. Ποτέ δεν θα το πείτε αυτό δυνατά, αλλά δεν σας νοιάζει και τόσο πολύ για την Ουκρανία.
Προσωπικά, είμαι αντίθετος σε αυτή την κυνική άποψη. Θέλω αυτές οι κυβερνήσεις να υποστηρίξουν την Ουκρανία. Απλώς προσπαθώ να εξηγήσω το σκεπτικό τους, όπως το αντιλαμβάνομαι μέσα από συζητήσεις με υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και διαβάζοντας ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης με καλές διασυνδέσεις.
Η χαρούμενη κουβεντούλα περί «ενωμένης Ευρώπης» αγνοεί το γεγονός πως πάντα υπάρχουν πολλές Ευρώπες. Αιώνες τώρα κάποιου είδους παραπέτασμα χώριζε την πλουσιότερη δύση της Ευρώπης από τη φτωχότερη ανατολή. Η απειλή του Πούτιν είναι υπαρξιακή για τους ανατολικοευρωπαίους, μια κατηγορία που ξαφνικά συμπεριλαμβάνει τη Φινλανδία και τη Σουηδία.
Αλλά στην ιστορία της δυτικής Ευρώπης, η Ρωσία δεν είναι ο αρχι-κακός, είναι απλά ένας χαρακτήρας με μικρό ρόλο με πολλά ελαττώματα, που έσωσε τα νώτα μας σε μια κρίσιμη στιγμή. Σχεδόν πάντα αφήναμε τη Μόσχα να επηρεάζει ελεύθερα τα ανατολικά, κυρίως από το 1944 έως το 1989, ενώ εμείς παρτάραμε. Όταν η Γαλλία και η Βρετανία παρασύρθηκαν αχρείαστα σε μια ανατολική σύγκρουση το 1914, ο παγκόσμιος πόλεμος που ακολούθησε εκτροχίασε τον αιώνα.
Και έτσι, μετά τη ρωσική εισβολή στη Γεωργία το 2008 και στην Ντονμπάς το 2014, η Γαλλία ιδιαίτερα έσπευσε να μεσολαβήσει για εκεχειρίες που επιβράβευσαν τον Putin. Ο Εμμανουέλ Μακρόν στη συνέχεια πέρασε χρόνια επινοώντας μια νέα τάξη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια που θα συμπεριλάμβανε τη Μόσχα. Πολλοί ανατολικοευρωπαίοι το αποκαλούν «αφελή» κατευνασμό που αύξησε την όρεξη του Πούτιν. Οι δυτικοί ρεαλιστές μπορεί να απαντήσουν πως απλώς αύξησε την όρεξή του για περισσότερα κομματάκια της ανατολικής Ευρώπης. Όπως και ο Πούτιν, λυπούνταν για την μετατροπή του ΝΑΤΟ σε ένα πρόγραμμα προστασίας της ανατολικής Ευρώπης.
Οι δυτικοευρωπαίοι τα έχουν πάει καλά εκτός της Ρωσίας του Πούτιν. Για πολλούς δυτικούς υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, η φθηνή ρωσική ενέργεια και η εξαγωγή του μεγαλύτερου μέρους του πλούτου της χώρας, κυρίως προς το Λονδίνο, επανόρθωνε για τους φόνους Ρώσων εξόριστων και της εμπλοκής σε ξένες εκλογές.
Για την ώρα, οι δυτικοευρωπαίοι, υπό την πίεση μιας μαχητικής Αμερικής και μιας μαχητικής ανατολικής Ευρώπης, υποστηρίζουν την Ουκρανία. Την Πέμπτη, ο Μακρόν, ο Ολαφ Σολτς και ο Μάριο Ντράγκι, επισκέφθηκαν καθυστερημένα μαζί το Κίεβο. Στέλνουν στην Ουκρανία όπλα –αν και με αργό ρυθμό και όχι αρκετά, και όχι πολλά βαριά όπλα, επειδή φοβούνται μήπως παρατείνουν τον πόλεμο ή ενθαρρύνουν τον στρατό της Ουκρανίας να εκστρατεύσει στη Ρωσία. Το Βερολίνο βρίσκεται αρκετά ανατολικά για να ανησυχεί για το ενδεχόμενο να μπουν ιδέες στον Πούτιν, και έτσι ρίχνει περιουσίες ολόκληρες στον δικό του ημι-διαλυμένο στρατό.
Αλλά οι δυτικοευρωπαίοι γνωρίζουν πως οι Αμερικάνοι ενθουσιάζονται με τους πολέμους και μετά χάνουν το ενδιαφέρον τους (βλ. Ιράκ και Αφγανιστάν). Όπως και να έχει, αν ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέψει το 2024, μπορεί να τραβήξει την πρίζα από τη δυτική συμμαχία.
Άρα θα προτιμούσαν να επικεντρωθούν στα δικά τους προβλήματα. Ηγετικές μορφές των μεγαλύτερων κομμάτων της Ιταλίας, του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας, θέλουν η Ουκρανία να συμβιβαστεί. Το υπουργείο άμυνας της Γαλλίας ανησυχεί για τους δυτικοαφρικάνους τζιχαντιστές. Η Μαδρίτη βρίσκεται 3.440 χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα αλλά μόνο 714 χιλιόμετρα από το Αλγέρι, τον κορυφαίο από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους της. Λίγο πριν εισβάλλει ο Πούτιν, οι Ισπανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που προετοίμαζαν τη σύνοδο αυτού του μήνα του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη ήλπιζαν να επικεντρωθούν στην κυβερνοασφάλεια, τους τζιχαντιστές του Σαχέλ και στην κλιματική αλλαγή, αντί για τη Ρωσία.
Ο καλύτερος φίλος της Ουκρανίας στη δυτική Ευρώπη είναι πιθανότατα το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά από την άλλη η Βρετανία έχει στρατιωτική παράδοση, ένα κυβερνών κόμμα του οποίου οι ψηφοφόροι ιστορικά τάσσονται υπέρ των πολέμων και έναν πρωθυπουργό χωρίς άλλες σοβαρές πολιτικές βασική αιτιολογία του οποίου για να γαντζωθεί στην εξουσία είναι πως η Ουκρανία τον χρειάζονται.
Άλλες δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες περιμένουν υπομονετικά για το ίδιο το Κίεβο να αποφασίσει πως θέλει μια εκεχειρία. Οποιαδήποτε συμφωνία θα έδινε στη Ρωσία ουσιαστικό, αλλά όχι επίσημο έλεγχο των κατακτημένων εδαφών. Οι δυτικοευρωπαίοι θα διασφάλιζαν πως η Ουκρανία θα κρατήσει κάποια λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας ώστε να μην μπορεί ο Πούτιν να στραγγαλίσει την παγκόσμια προμήθεια σιτηρών. Ναι, αυτό θα σήμαινε επιβράβευση ενός αιμοδιψή δικτάτορα, όμως έτσι είναι οι διεθνείς σχέσεις –δείτε επίσης την σχεδιαζόμενη επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν στη Σαουδική Αραβία.
«Κανένας δεν είναι ασφαλής μέχρις ότου όλοι μας να είμαστε ασφαλείς» είναι το κλισέ της εποχής μας. Αυτό δεν ίσχυσε ούτε στην πανδημία ούτε στην Ουκρανία. Η δυτική Ευρώπη έχει μάθει πως μπορεί να ζει μια χαρά και χωρίς την ανατολική Ευρώπη.
Πηγή: Financial Times, euro2day.gr