Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, η τουρκική λίρα σημείωνε το ένα αρνητικό ρεκόρ πριν το άλλο, καθώς η κεντρική τράπεζα απλά παρακολουθούσε, οι επενδυτές ξεφορτώνονταν τις τουρκικέ μετοχές τους και ο υπουργός Οικονομικών της χώρας, Albairak, ισχυριζόταν ότι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες δεν ήταν θέμα. Η τουρκική λίρα έπεσε κατακόρυφα.
Τις τελευταίες μέρες, η τουρκική λίρα απολαμβάνει μια περίοδο ανάκαμψης, τα χρηματιστήρια ανεβαίνουν ανεβαίνουν και οι αρχές συζητούν την ανάγκη μεταρρύθμισης των του δικαστικού συστήματος και τον περιορισμό του πληθωρισμού.
Για περισσότερα από δύο χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος-δικτάτορας, όπως αναφέρει το Economist, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στηρίχθηκε στον γαμπρό του, Albayrak, για να διευθύνει την οικονομία.
Ο κ. Albayrak σχεδόν βύθισε την οικονομία της χώρας. Η λίρα βυθίστηκε περισσότερο από 40% έναντι του δολαρίου καθώς οι τράπεζες προέβησαν σε πιστωτική επέκταση για να τονώσουν την ανάπτυξη, χρησιμοποιώντας τις αποταμιεύσεις εκατομμυρίων Τούρκων. Οι κεντρικές τράπεζες και οι κρατικές τράπεζες έχουν σπαταλήσει τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα σε αναποτελεσματικές προσπάθειες διάσωσης του νομίσματος.
Ο Ερντογάν τελικά έβαλε ένα φρένο. Στις 7 Νοεμβρίου, απέλυσε τον κυβερνήτη της κεντρικής τράπεζας και τον αντικατέστησε με έναν από τους αντιπάλους του Albayrak. Την επόμενη μέρα, ο αγανακτισμένος Albayrak, που κάποτε διαφημίστηκε ως ο μελλοντικός διάδοχος του πεθερού του, παραιτήθηκε. Από τότε, η τουρκική λίρα ανταποκρίθηκε με την καλύτερη εβδομαδιαία απόδοση, με ανατίμηση της τάξης του 10%.
Η αλλαγή στο είναι αξιοσημείωτη. Ο νέος κυβερνήτης της κεντρικής τράπεζας Nazi Agbal και ο νέος υπουργός Οικονομικών Rutfi Erban κάνουν τις σωστές μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη σταθερότητα του νομίσματος και δρομολογώντας τη μείωση του πληθωρισμού σε μονοψήφια ποσοστά.
Ο Ερντογάν είπε σε δηλώσεις του ότι η Τουρκία ίσως τώρα πρέπει να καταπιεί το «πικρό φάρμακο». Αυτό σημαίνει λιτότητα. Στις 19 Νοεμβρίου, η κεντρική τράπεζα προχώρησε σε αύξηση επιτοκίων κατά 475 μονάδων βάσης.
Ο Ερντογάν υπέκυψε στις πίεσεις της αγοράς, απολύοντας τον Albayrak. Εκτός κι αν οι Τούρκοι ηγέτες εντελώς άλλαξαν πορεία, «τα πράγματα θα μπορούσαν πραγματικά να προκαλέσουν χιονοστιβάδα και να προκαλέσουν ξανά την πλήρη πτώση του νομίσματος», λέει ο Paul McNamara, της επενδυτικής GAM.
Μια άλλη επιλογή θα ήταν να ζητηθεί βοήθεια από το ΔΝΤ, κάτι που είχε αποκλείσει προηγουμένως ο Ερντογάν, γιατί αυτό θα ήταν κάτι που θα είχε πολιτικές επιπτώσεις. Η αντικατάσταση της οικονομικής ομάδας του Ερντογάν του αγόρασε τουλάχιστον λίγο χρόνο, λέει ο Τούρκος οικονομολόγος Ugur Garses.
Μπορεί επίσης να βοηθήσει τους Τούρκους ηγέτες να κερδίσουν χρόνο ώστε να αντιμετωπίσουν την απώλεια του καλού τους φίλου στον Λευκό Οίκο. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ο κ. Ερντογάν ήξερε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ κρατούσε το βλέμμα του μακριά, ενώ η Τουρκία ξεδίπλωνε τα σχέδιά της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ενώ η Τουρκία προέλαυνε σε Συρία, Λιβύη και Αζερμπαϊτζάν, ο Τραμπ προστάτευσε επίσης την Τουρκία από τις αμερικανικές κυρώσεις λόγω της αγοράς του ρωσικού συστήματος των S400.
Το Economist αναφέρει ότι ο Τραμπ προσπάθησε επίσης να αναβάλει την έρευνα για την τουρκική κρατική τράπεζας που κατηγορείται για ξέπλυμα χρήματος στο Ιράν.
Τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα υπό τον Joe Biden, ο οποίος είπε ότι ο Ερντογάν «πρέπει να πληρώσει» σαν «δικτάτορας» νωρίτερα αυτό το έτος.
Ο Lisel Hintz του Πανεπιστημίου Johns Hopkins δηλώνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σχεδιάσουν τις κόκκινες γραμμές τις οποίες θα εφαρμόσουν.
Οι κυρώσεις για τους S-400 θα είναι δύσκολο να αποφευχθούν, ειδικά αφού η Τουρκία δοκίμασε το σύστημα τον Οκτώβριο. «Η Άγκυρα δεν έχει πλέον το είδος προστασίας που παρέχεται από τον Τραμπ και πρέπει πολιτικά και οικονομικά να τακτοποιήσει το σπίτι της», δήλωσε ο Asri Aidintasbas, σε μια ομάδα προβληματισμού του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
«Αν και δεν μπορεί να μπορεί να είναι οφθαλμοφανές, η παραίτηση του Albayrak σχετίζεται αναμφίβολα με την γενικότερη ετοιμότητα της Τουρκίας για τις μελλοντικές προκλήσεις».
Ελπίζοντας για τις συμμαχίες
Ωστόσο, υπάρχουν περιορισμένες προοπτικές σε αυτό που μπορεί να κάνει ο Ερντογάν για να σώσει τη λίρα αλλά και να καθησυχάσει τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Ο Albayrak μπορεί να είναι ένας χρήσιμος αποδιοπομπαίος τράγος, αλλά δεν ήταν το πραγματικό πρόβλημα στην Τουρκία.
Ακόμα κι αν ο Ερντογάν είναι ειλικρινής για το ότι προβάλλει την ανάγκη για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και την συνεργασία με τους δυτικούς εταίρους του, δεν παύει να στηρίζεται στον συνασπισμό που έχει δημιουργήσει με τους υπερεθνικιστές της χώρας του που τον υποστηρίζουν στο κοινοβούλιο και τις δυνάμεις ασφαλείας.
«Έριξε τον εαυτό του σε αυτό το μονοπάτι», λέει ένα άλλο think tank, το Osgurunru Hisarushikuri του Γερμανικού Ιδρύματος Marshall. «Δεν ξέρω πώς μπορεί να κάνει σημαντικές αλλαγές χωρίς να καταστρέψει τη δομή συμμαχίας που έχει δημιουργήσει».
Ο Ερντογάν ίσως να αναμένει ότι η αρχή του Προέδρου Μπάιντεν θα είναι καλύτερη από το τέλος του Προέδρου Τραμπ. Στις 16 Νοεμβρίου, ο υπουργός Εξωτερικών Mike Pompeo είπε σε γαλλική εφημερίδα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσουν την «επιθετική συμπεριφορά» της Τουρκίας των τελευταίων μηνών.
Την επόμενη μέρα, ο Πομπέο έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και επισκέφθηκε τον Οικουμενικό Πατριάρχη με τον οποίο συζήτησε τις θρησκευτικές ελευθερίες στην Τουρκία, ενώ δεν είχε καμία συνάντηση με Τούρκους αξιωματούχους.