Του Φιλόκυπρου Ρουσουνίδη*
Τα τελευταία δύο χρόνια η πανδημία έριξε βαριά τη σκιά της πάνω στις οικονομίες διεθνώς, μη εξαιρουμένης και της κυπριακής, και τίποτα δεν θύμιζε την καθημερινή μας «κανονικότητα». Ειδικά η τουριστική βιομηχανία, που διαχρονικά λειτουργούσε ως βασικός πυλώνας οικονομικής ανάπτυξης για την κυπριακή οικονομία, έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα το 2020 και το πρώτο εξάμηνο του 2021 να θεωρούνται ως μη γενόμενη περίοδος για τον τουρισμό.
Μετά τη μερική ανάκαμψη των αφίξεων κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021, προσβλέπαμε με αισιοδοξία ότι το 2022 θα ήταν μια μεταβατική χρονιά, μια χρονιά-γέφυρα που θα μας οδηγούσε στην ανάκαμψη του τουρισμού τα επόμενα χρόνια.
Δυστυχώς το σοκ από την πανδημία διαδέχτηκε ο αντίκτυπος από τον πόλεμο στην Ουκρανία και οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, μεταξύ των οποίων και το κλείσιμο του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου για ρωσικά αεροσκάφη, γεγονός που επηρεάζει και τη χώρα μας, σε διάφορους τομείς της οικονομίας και κατ’ επέκταση και στον ευαίσθητο τομέα της τουριστικής μας βιομηχανίας.
Πρώτιστα όμως, ως κοινωνία, μας συγκλονίζει η ανθρώπινη τραγωδία, η οποία παίρνει τεράστιες διαστάσεις στην Ουκρανία, με τις απώλειες αμάχων αλλά και τις προσφυγικές ροές. Η προστασία της ανθρώπινης ζωής προέχει και ευελπιστούμε ότι το συντομότερο θα επικρατήσουν συνθήκες ειρήνης.
Οι επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν ήδη επιφέρει κραδασμούς στον τουρισμό. Η Ρωσία είναι η δεύτερη χώρα σε αφίξεις τουριστών στην Κύπρο – αναφέρουμε ενδεικτικά ότι, προ πανδημίας, το 2019, δεχθήκαμε σχεδόν 800.000 Ρώσους τουρίστες. Σύμφωνα με τον Ρωσικό Σύνδεσμο Τουριστικών Πρακτόρων, η Κύπρος το 2021 ήταν ο τρίτος δημοφιλέστερος τουριστικός προορισμός για τους Ρώσους, μετά την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Η Ουκρανία αποτελούσε επίσης μια πολύ υποσχόμενη αγορά και προ πανδημίας βρισκόταν στην πρώτη πεντάδα της τουριστικής αγοράς της Κύπρου, με το 2019 να έχουμε πέραν των 95.000 αφίξεων. Αμφότερες οι αφίξεις από τη Ρωσία και την Ουκρανία αποτέλεσαν το 2021 πέραν του 20% του συνολικού τουρισμού της Κύπρου, ενώ είναι αξιοσημείωτο το ότι η κατά κεφαλήν δαπάνη Ρώσων και Ουκρανών είναι από τις υψηλότερες σε σύγκριση με τους τουρίστες από άλλες χώρες.
Η δυναμική και οι θετικές προοπτικές που υπήρχαν για φέτος από τις δύο αυτές αγορές έχουν αποδυναμωθεί και, τουλάχιστον στο σύντομο μέλλον, δεν αναμένουμε ροή τουριστών. Οι παράγοντες στους οποίους επικεντρωνόμαστε για να κατανοήσουμε πώς θα εξελιχθεί η φετινή χρονιά, και ενδεχομένως και η επόμενη, είναι αστάθμητοι και έχουν ως ακολούθως:
- Η χρονική διάρκεια του πολέμου, οι συνολικές κυρώσεις και κυρίως η απαγόρευση πτήσεων από τη Ρωσία στην ΕΕ.
- Η ισοτιμία του ρουβλιού εξελίσσεται ως το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους Ρώσους τουρίστες.
- Το μέγεθος του πλήγματος από την απώλεια των Ρώσων τουριστών είναι μεγάλο και αδύνατο να καλυφθεί από άλλες αγορές βραχυπρόθεσμα.
- Η αύξηση του ενεργειακού κόστους και του πληθωρισμού στην ΕΕ αναμφίβολα επηρεάζει δραματικά την αγοραστική δύναμη των Ευρωπαίων τουριστών που σκόπευαν να κάνουν φέτος διακοπές και αυξάνει τα κόστη λειτουργίας της τουριστικής βιομηχανίας.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
Ως Σύνδεσμος, αναλύουμε με ψυχραιμία όλα τα δεδομένα και προσπαθούμε να εξεύρουμε εναλλακτικούς τρόπους για να μετριασθεί αυτή η απώλεια, αν δεν αποκλιμακωθεί η κατάσταση. Επί τούτου ο Σύνδεσμος στηρίζει τις θέσεις και δράσεις του Υφυπουργείου Τουρισμού, όπως:
- Η στροφή σε άλλες υποσχόμενες αγορές, όπως το Ισραήλ, η Γερμανία, η Αυστρία, η Πολωνία, η Ελβετία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Σουηδία και η Ουγγαρία, οι οποίες έχουν καλή αεροπορική συνδεσιμότητα με την Κύπρο.
- Η ενίσχυση της αγοράς του Ηνωμένου Βασιλείου, που είναι η πρώτη σε αφίξεις τουριστών στην Κύπρο.
- Η αύξηση των κονδυλίων διαφήμισης και προβολής, καθώς και η επιχορήγηση και παροχή κινήτρων για νέες πτήσεις.
Η πανδημία ανέδειξε κάποιες από τις διαχρονικές αδυναμίες που υπήρχαν στην τουριστική μας βιομηχανία και επιπλέον επιτάχυνε την υλοποίηση στρατηγικών ούτως ώστε να τις διορθώσουμε σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό.
ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ
Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα που αντιμετωπίζει η τουριστική βιομηχανία τα τελευταία χρόνια και το οποίο έχει επιδεινωθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είναι η σημαντική έλλειψη προσωπικού στον κλάδο, γεγονός που αποτελεί σοβαρή απειλή όχι μόνο για την ξενοδοχειακή βιομηχανία αλλά και ευρύτερα για την οικονομία του τόπου. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει άμεσα να γίνουν όλες εκείνες οι ενέργειες για να αμβλυνθεί το πρόβλημα, μη εξαιρουμένης και της στρατηγικής για εισαγωγή προσωπικού από τρίτες χώρες. Και τούτο ενόψει του ότι αναμένεται να λειτουργήσουν φέτος νέες ξενοδοχειακές μονάδες και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις που θα απορροφήσουν πληθώρα εργαζομένων στον κλάδο.
Ανάλογο σοβαρό πρόβλημα έλλειψης προσωπικού αντιμετωπίζουν οι πλείστοι κλάδοι της κυπριακής οικονομίας αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, πράγμα που καθιστά ακόμη δυσκολότερη την αντιμετώπισή του.
Συνεπώς, μετά από δύο χρόνια πανδημίας, την απώλεια τουριστών λόγω του Ουκρανικού και τις έντονες προσπάθειες να φέρουμε τουρισμό στην Κύπρο για να καλύψουμε το κενό, το να έχουμε έλλειψη εργατικού δυναμικού για να εξυπηρετήσει τους τουρίστες είναι έντονα ανησυχητικό, αφού μειώνει το επίπεδο των προσφερόμενων υπηρεσιών μας.
Είμαστε μια τουριστική χώρα που διαθέτει όλα τα εχέγγυα για να καταστεί προορισμός 12 μηνών και όχι εποχιακός. Όμως η εποχικότητα και η έλλειψη εργατικού δυναμικού αποτελούν τροχοπέδη, με αποτέλεσμα την αναστολή της λειτουργίας ή την υπολειτουργία της πλειοψηφίας των ξενοδοχειακών μονάδων και την αδρανοποίηση σημαντικού μέρους του έμψυχου δυναμικού της βιομηχανίας μας κατά τη χειμερινή περίοδο, με όλες τις συνεπακόλουθες αρνητικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις.
Η Κύπρος τα τελευταία 60 χρόνια στήριζε τις ελπίδες της στον τουριστικό και ξενοδοχειακό τομέα, μια πηγή εισοδήματος που κράτησε τη χώρα στη ζωή σε κάθε δύσκολη στιγμή της πορείας της ως ανεξάρτητου κράτους – ακόμα και το 1974. Ο κυπριακός τουρισμός κατέδειξε πολλές φορές και σε πολλές άλλες κρίσεις την ανθεκτικότητα και τη δυναμική του και, παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν, είμαστε αισιόδοξοι ότι θα ξεπεράσουμε και αυτή την κρίση, με τον τουρισμό να λειτουργεί για μια ακόμη φορά ως βαρόμετρο για την πορεία ανάκαμψης της οικονομίας.
*Γενικού Διευθυντή ΠΑΣΥΞΕ