Του Χρήστιυ Μιχάλαρου
Η είσοδος των κρυπτονομισμάτων στο καθημερινό λεξιλόγιο όλων μας είναι καινούργιο φαινόμενο. Ακόμα και σήμερα, η τεχνολογία του Blockchain (ή αλυσίδα ομάδων συναλλαγών) παραμένει «μαύρο κουτί» για τη συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών του διαδικτύου, υπό την έννοια ότι συγκριτικά ελάχιστοι έχουν καταφέρει να κατανοήσουν τη λειτουργία της.
Από τη δημιουργία του Bitcoin, του πρώτου κρυπτονομίσματος, τον Ιανουάριο του 2009, πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι της παγκόσμιας οικονομίας. Η κρίση και οι πολιτικές αναταραχές που έφερε μαζί της προκάλεσαν μοιραία την αναθεώρηση πολλών «σταθερών» στη συνείδηση επενδυτών και αναλυτών.
Για πολλούς τα κρυπτονομίσματα αποτελούν τον τρόπο κυκλοφορίας του χρήματος στο μέλλον. Για άλλους έναν ευκαιριακό τρόπο επένδυσης των κεφαλαίων και για μερικούς τη λύση στο πολυσύνθετο πρόβλημα του ξεπλύματος βρόμικου χρήματος, καθώς με την Blockchain τεχνολογία είναι αδύνατο να σβήσεις το ψηφιακό σου ίχνος, άπαξ και μπήκες στη διαδικασία απόκτησης κρυπτονομισμάτων. Πόσο χώρο πιάνουν όμως τα κρυπτονομίσματα στην κυπριακή πραγματικότητα και ποια η προοπτική τους για το μέλλον; Πόσοι γνωρίζουν γι’ αυτά και πόσοι έχουν τολμήσει να επενδύσουν;
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις κυπριακές τράπεζες και κατά συνέπεια από τους Κύπριους καταναλωτές και επενδυτές, σε ένα ασφαλέστερο, αποτελεσματικότερο και πιο κερδοφόρο πλαίσιο; Ποιοι οι κίνδυνοι, τα διλήμματα και τα οφέλη για την Κύπρο από μια γενικευμένη χρήση κρυπτονομισμάτων για όλες τις ανάγκες που μας καλύπτει σήμερα το παραδοσιακό χρήμα;
Η φύση τους
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Μιλώντας στο Economy Today, o Κλείτος Χριστοδούλου, Αναπληρωτής Καθηγητής στο School of Business του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και Research Manager στο Ινστιτούτο για το Μέλλον, εξηγεί ότι για να κατανοήσουμε την αλλαγή που επιφέρουν, θα πρέπει να εστιάσουμε στα μοναδικά τους χαρακτηριστικά και να μην παρασυρόμαστε από το δέλεαρ του εύκολου κέρδους. Βασικό ατού των κρυπτονομισμάτων θα πρέπει να θεωρείται η δομή τους, η οποία προσφέρει έναν μεγάλο βαθμό ασφάλειας και δικλείδες ενάντια σε φαινόμενα όπως το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος.
Το μέγα ερώτημα, αν δηλαδή μπορούν τα κρυπτονομίσματα να αντικαταστήσουν το παραδοσιακό χρήμα ως μέσο συναλλαγής και αποθήκευσης πλούτου, απαντάται εύκολα.
«Το κρυπτονόμισμα (ή ψηφιακό νόμισμα) είναι η μετεξέλιξη του πλαστικού χρήματος. Η λειτουργία των κρυπτονομισμάτων κληρονομεί τις λειτουργίες του κλασικού χρήματος, δηλαδή: μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα μέσο αποθήκευσης αξίας ή και διατήρησης του πλούτου, ως μέσο μεταφοράς της αγοραστικής δύναμης, ως ένα μέσο συναλλαγής το οποίο είναι αποδεκτό, και ως μια μονάδα μέτρησης. Επιπλέον, το κρυπτονόμισμα μπορεί να μεταφέρει ψηφιακή πληροφορία (digital metadata), όπως επίσης και αυτοματοποιημένους εκτελέσιμους κανόνες σε μορφή κώδικα (programmable smart contracts). Το ψηφιακό νόμισμα είναι προγραμματιζόμενο (programmable money) και αποθηκεύεται εύκολα με ψηφιακό τρόπο. Ιδιότητες που του επιτρέπουν να ενεργοποιεί ηλεκτρονικές ψηφιακές συναλλαγές, όχι μόνο μεταξύ ανθρώπων, αλλά και μεταξύ μηχανών (machine-to-machine transactions)», αναφέρει ο κ. Χριστοδούλου.
Γοητευτική αστάθεια
Πέρα από τη δύσκολη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας, ένας άλλος λόγος ο οποίος κρατάει πολλούς επενδυτές σε απόσταση από τα κρυπτονομίσματα είναι οι μεγάλες διακυμάνσεις. Ωστόσο, ο τρόπος προσέγγισης του φαινομένου γίνεται μάλλον λανθασμένα.
Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδούλου, οι μεγάλες μεταβολές σίγουρα θα αντισταθμιστούν με την εμπιστοσύνη στο σύστημα. Σήμερα, η εξέλιξη των κρυπτονομισμάτων αντιμετωπίζει τις διακυμάνσεις με την ιδέα των σταθερών κρυπτονομισμάτων (stablecoins). Τα stablecoins είναι μια κατηγορία κρυπτονομισμάτων τα οποία έχουν κλειδωμένη ισοτιμία με κάποιο άλλο περιουσιακό στοιχείο (ή στοιχεία) το οποίο τους προσδίδει σταθερή αξία. Τα στοιχεία αυτά μπορεί να είναι το παραδοσιακό χρήμα, όπως το δολάριο, ή φυσικά στοιχεία, όπως ο χρυσός, αλλά ακόμα και ένα σύνολο από κρυπτονομίσματα (on-chain stablecoins), όπου η συνολική συμπεριφορά τους προσδίδει μια σταθερή διακύμανση (όπως το DAI).
«Δυστυχώς σε κάθε αρχή μιας νέας τεχνολογίας δεν είναι λίγα και τα περιστατικά απάτης (fraud) που την στιγματίζουν, τα οποία συνοδεύονται από την κακή χρήση της τεχνολογίας. Όπως ισχύει με οποιαδήποτε ψηφιακή απάτη (digital fraud), υπάρχουν οι ψηφιακοί απατεώνες, οι οποίοι θα εκμεταλλευτούν την τεχνολογία με κακόβουλο σκοπό και προς δικό τους όφελος. Είναι ξεκάθαρο ότι η μαζική χρήση της τεχνολογίας θα επιτευχθεί μόνο μετά από την πλήρη κατανόηση, την εκπαίδευση των χρηστών, αλλά και την έρευνα που θα οδηγήσει την τεχνολογία σε ωριμότητα», αναφέρει.
Τι λένε οι Κεντρικές Τράπεζες;
Ένα από τα ισχυρότερα όπλα που έχουν στα χέρια τους οι εθνικές κυβερνήσεις είναι η άσκηση πολιτικής μέσω των Κεντρικών Τραπεζών. Μπορεί οι χώρες της Ευρωζώνης να έχουν παραχωρήσει τη συγκεκριμένη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ωστόσο η έμμεση παρακολούθηση και η χάραξη πολιτικής μέσα από –έστω και εμμέσως– συλλογικές διεργασίες διασφαλίζουν κατά κάποιο τρόπο τα κοινά συμφέροντα και την ακεραιότητα ενός ενιαίου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Το Economy Today, απευθυνόμενο στην Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, προκειμένου να πάρει απαντήσεις σχετικά με το πώς η κυπριακή εποπτική αρχή προσεγγίζει το ζήτημα, παραπέμφθηκε στην επίσημη θέση της ΕΚΤ, καθώς προς το παρόν δεν υπάρχει εμπλοκή ή ρύθμιση των κρυπτονομισμάτων.
Η Κεντρική Τράπεζα εν πολλοίς περιορίζεται σε ανακοινώσεις που εστιάζουν στην προστασία των επενδυτών, απαγορεύοντας επενδυτικά σχέδια που σχετίζονται με τα κρυπτονομίσματα, τα οποία χαρακτηρίζονται ριψοκίνδυνα, καλώντας τους πολίτες να είναι προσεκτικοί, καθώς η ίδια δεν παρέχει καμία προστασία από τυχόν ζημιές.
Εξάλλου, οι τρεις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές –Τραπεζική, Κεφαλαιαγορών και Ασφαλιστικών Εταιρειών– έχουν εκδώσει κοινή ανακοίνωση σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονούν οι συναλλαγές σε κρυπτονομίσματα, αλλά προσώρας δεν έχει εφαρμοστεί μια ενιαία πολιτική και κοινό ρυθμιστικό πλαίσιο, παρά το γεγονός ότι αρκετά κράτη-μέλη έχουν εφαρμόσει τις δικές τους πολιτικές.
Σε γενικές γραμμές, στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να προστατεύσει τους καταναλωτές, να καταπολεμήσει το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και να διασφαλίσει τη σταθερότητα στο ενιαίο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Απροετοίμαστες οι κυβερνήσεις
Σε κάθε περίπτωση, οι εθνικές κυβερνήσεις και οι εποπτικές αρχές δεν ήταν προετοιμασμένες για μια τέτοια «επέλαση».
«Σήμερα διάφορα κράτη εξετάζουν την έκδοση εθνικών κρυπτονομισμάτων, τα οποία θα συμπληρώνουν τα ανοικτά κρυπτονομίσματα, όπως το Bitcoin. Κάποια κράτη εξετάζουν ακόμα και τη χρήση των stablecoins μέσα από ένα ελεγχόμενο περιβάλλον (permissioned distributed ledgers). Γενικά, το μέλλον των κρυπτονομισμάτων θα κριθεί από τις νομοθετικές ρυθμίσεις οι οποίες θα περιορίσουν τους κινδύνους από τον ανεξέλεγκτο ρυθμό ανάπτυξής τους», αναφέρει ο κ. Χριστοδούλου.
Στο ερώτημα αν η νομισματική πολιτική κινδυνεύει να περάσει στα χέρια ιδιωτικών συμφερόντων και τεχνολογικών κολοσσών, θεωρεί ότι, από τη στιγμή που υπάρχει το ανοικτό οικοσύστημα, κάτι τέτοιο είναι μάλλον αρκετά δύσκολο.
Αυξανόμενο ενδιαφέρον
Σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον από τα τραπεζικά συστήματα και εταιρείες αυξάνεται, καθώς ελπίζουν να λάβουν άδεια για υπηρεσίες όπως η έκδοση ψηφιακών νομισμάτων, υπηρεσίες συναλλαγών, καταθετικά προϊόντα και δάνεια με ρευστότητα η οποία θα εξασφαλίζεται από τα κρυπτονομίσματα.
«Η οικονομική κρίση του 2013 έχει επιφέρει μια πολιτική λιτότητας στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, το οποίο είχε φτάσει και σε συστημικά επίπεδα. Έχοντας υπόψη την πιθανή εκροή κεφαλαίων, ειδικά σε περιόδους αυξημένης μεταβλητότητας, η Κεντρική Τράπεζα πιθανότατα να περιμένει οδηγίες από τον ευρωπαϊκό εποπτικό μηχανισμό, εξασφαλίζοντας πρωτίστως τη βιωσιμότητα των χρηματοοικονομικών μοντέλων και προβλέψεων», τονίζει ο κ. Χριστοδούλου. Υπάρχει όμως και ο φόβος για τη μεγάλη εικόνα των νέων τεχνολογιών.
«Μόλις οι καταναλωτές κατανοήσουν ότι δεν έχουν ανάγκη από ενδιάμεσους για να εκτελέσουν συναλλαγές ή για να αποθηκεύσουν τον πλούτο, τότε οι τράπεζες κινδυνεύουν από μεγάλες εκροές κεφαλαίων και πελατών. Επίσης, τα εναλλακτικά επενδυτικά προϊόντα που προσφέρονται από τα κρυπτονομίσματα είναι αρκετά ελκυστικά και θα γίνουν περισσότερο ελκυστικά στην περίπτωση που οι Κεντρικές Τράπεζες ρυθμίσουν το εποπτικό πλαίσιο των κρυπτονομισμάτων και της τεχνολογίας», επισημαίνει.
Πάντως, ο ίδιος κάνει λόγο για ενθαρρυντικές ενέργειες και στρατηγικές που υλοποιούνται για το οικοσύστημα της Κύπρου και αφορούν την εκμετάλλευση της τεχνολογίας Blockchain, ώστε να συνεισφέρει δραστικά και αποτελεσματικά στον εκσυγχρονισμό της κυπριακής κοινωνίας.
«Κύριος στόχος της Εθνικής Στρατηγικής για τις Αποκεντρωμένες Τεχνολογίες είναι να καταστεί η Κύπρος ανάμεσα στις πρώτες χώρες οι οποίες θα ρυθμίσουν νομοθετικά το θέμα, δημιουργώντας ένα ελκυστικό περιβάλλον για την ανάπτυξη εταιρειών που στηρίζονται σε επιχειρησιακά μοντέλα βάσει της τεχνολογίας αυτής», υπογραμμίζει.
Λύση σε πολλά προβλήματα
Αναλογιζόμενοι την κυπριακή πραγματικότητα, όπως διαμορφώθηκε μετά την οικονομική κρίση και την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2013, δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι μια ολοκληρωμένη πολιτική και υιοθέτηση των κρυπτονομισμάτων θα έλυνε σοβαρά και χρόνια προβλήματα.
«Με τη σωστή εκπαίδευση και την προώθηση στρατηγικών κατάρτισης στις ψηφιακές τεχνολογίες και δεξιότητες, αλλά και με τη θέσπιση των απαραίτητων υποδομών, θα επιτευχθεί η ενεργός συμμετοχή της οικονομίας, αλλά και της Κύπρου ευρύτερα, στη νέα τάξη πραγμάτων. Η στροφή στη νέα τεχνολογική επανάσταση θα καταστήσει την Κύπρο καινοτόμο κράτος, με διαδικασίες οι οποίες θα επιτρέπουν την αποκέντρωση, τη διαφάνεια των διαδικασιών και την αποτελεσματική διαχείριση δεδομένων στις συναλλαγές. Αυτό θα συμβάλει στην ψηφιακή μεταμόρφωση των σύγχρονων κοινωνιών, στο επίπεδο του ιδιωτικού αλλά και του ευρύτερου δημόσιου τομέα», αναφέρει ο κ. Χριστοδούλου.
Πιο συγκεκριμένα, τυχόν «άνοιγμα» στα κρυπτονομίσματα θα μπορούσε να συμβάλει αφενός στην ενθάρρυνση και προσέλκυση επενδύσεων στους τομείς του FinTech και του DeFi (Decentralized Finance) και αφετέρου στη μείωση του διοικητικού κόστους των συναλλαγών. Επιπλέον, δεν θα ήταν υπερβολή να μιλάμε για εκδημοκρατισμό του οικονομικού μοντέλου, το οποίο θα προσέφερε μεγαλύτερη διαφάνεια, αλλά και μείωση της διαφθοράς.
«Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει οικονομίες χωρών, ειδικά σε περιόδους οικονομικής αστάθειας ή πολέμων, να στρέφονται σε πιο σταθερά επενδυτικά προϊόντα, όπως τον χρυσό. Για την κυπριακή οικονομία, τα κρυπτονομίσματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια επιλογή εναλλακτικού επενδυτικού προϊόντος, το οποίο να μην επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις των διεθνών γεωπολιτικών, οικονομικών ή και χρηματοοικονομικών κρίσεων», υποστηρίζει.
Οι ευκαιρίες
Στην Κύπρο, οι καταναλωτές μπορούν να αποκτήσουν κρυπτονομίσματα μέσα από διάφορα διαδικτυακά ανταλλακτήρια ή μέσω εφαρμογών στο κινητό. Όπως και στο πραγματικό χρήμα, έτσι και στα κρυπτονομίσματα, υπάρχουν σημαντικές διαφορές από το ένα στο άλλο. Ωστόσο, οι διαφορές τους δεν έγκεινται στην οικονομική τους φύση, αλλά στην τεχνολογική. Μπορεί όλα να ακολούθησαν το Bitcoin, ωστόσο δεν είναι όλα το ίδιο.
Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδούλου, η ασφάλεια των κρυπτονομισμάτων συνδέεται με τον πυλώνα του συστήματος, την τεχνολογία Blockchain, που εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία τους. Επίσης, η αποκέντρωση του συστήματος συνδέεται με την εμπιστοσύνη των χρηστών και τα κίνητρα που παρέχονται, τα οποία εγγυώνται και τη βιωσιμότητα του όλου συστήματος. Εκτός από την τεχνολογική εξέλιξη των συστημάτων, παράγοντες όπως ο αριθμός των κόμβων (peers/nodes), ο αριθμός των συναλλαγών, η κεφαλαιοποίηση και ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης ενός κρυπτονομίσματος επηρεάζουν την ασφάλεια και τη βιωσιμότητά του.
Ποια είναι τα πιο ασφαλή
Ασφαλή θεωρούνται τα Bitcoin, Ethereum, Litecoin, EOS και άλλα, τα οποία είναι αρκετά αποκεντρωμένα και δεν επηρεάζονται από κάποιον κεντρικό φορέα που θα μπει στον πειρασμό να υποτιμήσει ή να επηρεάσει το νόμισμα μέσω διαφόρων αυθαιρεσιών.
Ένα παράδειγμα επισφαλούς κρυπτονομίσματος ήταν η απάτη τύπου «πυραμίδας» από το κρυπτονόμισμα OneCoin, με τη «λεία» των απατεώνων να εκτιμάται σε πάνω από $19,4 δισ. Άλλο παράδειγμα επισφαλούς κρυπτονομίσματος ήταν και η περίπτωση του PlusToken, που δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην Ασία. Οι απατεώνες κατάφεραν να εξαργυρώσουν τουλάχιστον $185 εκατ. σε κλοπές Bitcoin.
Σε κάθε περίπτωση, τυχόν πειραματισμοί με κρυπτονομίσματα θα πρέπει να συνοδεύονται από σχετική αξιολόγηση κινδύνων και διενέργεια αξιολόγησης των δικλείδων ασφαλείας.