Του Μιχάλη Χατζηπαναγιώτου*
Το 2021 υπήρξε καθοριστικό για το σύνολο της οικονομίας και ειδικότερα για την οικοδομική βιομηχανία της Κύπρου, καθώς οι επιπτώσεις των αυστηρών υγειονομικών μέτρων που λήφθηκαν παγκοσμίως κατά της πανδημίας COVID-19, από τον Μάρτιο του 2020, πίεσαν ασφυκτικά για προσαρμογές και απότομες αλλαγές.
Τους τελευταίους 10 μήνες, άρχισαν να καταγράφονται, ξεκάθαρα πλέον, νέες τάσεις για τον κλάδο της ανάπτυξης γης, αφού οι ανάγκες που αναδείχθηκαν μετέβαλαν άρδην τόσο τις επιλογές για στέγαση ιδιωτών και επιχειρήσεων όσο και τις επενδυτικές προτιμήσεις εγχώριων και διεθνών αγοραστών. Μεταξύ άλλων παραγόντων, σε αυτό συνέβαλε και η διαφοροποίηση των συνθηκών εργασίας μεγάλου αριθμού ανθρώπων, γεγονός που κατά συνέπεια επηρέασε και την αγορά επαγγελματικών και γραφειακών μονάδων.
Κατά το κρίσιμο αυτό διάστημα, οι επαγγελματίες του κλάδου ανάπτυξης γης και οικοδομών στην Κύπρο επέδειξαν, για ακόμα μια φορά, γρήγορα αντανακλαστικά και ευελιξία. Όπως συνέβη και σε άλλες περιόδους κρίσης, ο τομέας της ανάπτυξης γης και οικοδομών λειτούργησε ως βασικός πυλώνας της επανεκκίνησης της οικονομίας. Το μέγεθος του κλάδου εξάλλου είναι τέτοιο, που, σε συνδυασμό με τη μεγάλη εμπειρία που έχει αποκτήσει το εξειδικευμένο δυναμικό του, τον καθιστά βασικό παράγοντα για την επιστροφή στην ανάπτυξη. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2019, μία χρονιά πριν από την εκδήλωση της πανδημίας, ο κλάδος εισέφερε στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) περισσότερα από €3 δισεκατομμύρια, ποσό μεγαλύτερο από εκείνο που εισέφεραν συνδυαστικά ο χρηματοοικονομικός, ο ασφαλιστικός και ο βιομηχανικός κλάδος.
Παρά τα εμπόδια στην πορεία ανόδου της δραστηριότητας του τομέα εξαιτίας της COVID-19, η δυναμική που είχε δημιουργηθεί, ιδίως τα τελευταία επτά χρόνια, κάμφθηκε προσωρινά αλλά δεν διακόπηκε. Σε όλη αυτή την περίοδο, η όψη των πόλεων της Κύπρου εκσυγχρονίστηκε, δημιουργώντας ποιοτικότερο περιβάλλον για τους κατοίκους αλλά και έναν πόλο έλξης τουριστών και επενδυτών. Έργα, όπως σύγχρονες μαρίνες, γήπεδα γκολφ, το μεγαλύτερο πολυθεματικό θέρετρο-καζίνο της Ευρώπης, δεκάδες κτίρια με ξεχωριστή αρχιτεκτονική, σε συνδυασμό με τα σύγχρονα δίκτυα υποδομών, κατατάσσουν την Κύπρο ανάμεσα στους σημαντικούς παίκτες της Μεσογείου.
ΒΑΣΙΚΟ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ Η ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ
Αυτό το επίτευγμα κάθε άλλο παρά δεδομένο ήταν, σε μια εποχή μάλιστα που ο ανταγωνισμός μεταξύ των γειτονικών χωρών, ως προς την προσέλκυση επενδυτών και την υλοποίηση σημαντικών έργων, αυξανόταν και αυξάνεται. Από την πλευρά μας, ως επιχειρήσεις ανάπτυξης γης και οικοδομών, αντιλαμβανόμασταν πάντοτε τη σημασία που έχει η εξωστρέφεια ως το βασικό συστατικό που πρέπει να χαρακτηρίζει την οικονομία του τόπου. Προς αυτή την κατεύθυνση, ως θετική αποτιμάται η προσπάθεια του κράτους για την προσέλκυση εταιρειών, ώστε εκείνες να μεταφέρουν τα headquarters τους στην Κύπρο, παράλληλα με τα υπόλοιπα μέτρα για την τόνωση των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Ευελπιστώ ότι, κατά το έτος που ξεκινά, η στρατηγική αυτή θα αρχίσει να αποδίδει καρπούς, χάρις στα πλεονεκτήματα που συγκεντρώνει η Κύπρος ως ένα κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με υψηλά καταρτισμένο εργατικό δυναμικό, με ανεπτυγμένο τομέα υπηρεσιών και με ένα σταθερό και ασφαλές επιχειρηματικό περιβάλλον. Κατά το νέο έτος, θεωρώ ότι το σύνολο του κλάδου θα προσαρμοστεί στις νέες αυτές απαιτήσεις, με τα σύγχρονα κτίρια που θα στεγάσουν τις εταιρείες αυτές και τις σύγχρονες και λειτουργικές οικιστικές μονάδες για τα στελέχη και τους εργαζομένους τους να αυξάνουν σημαντικά το μερίδιό τους στις νέες αναπτύξεις. Όπως, όμως, πάντα συνέβαινε, η εγχώρια αγορά θεωρώ ότι θα παραμείνει ένας σημαντικός πυλώνας για τον κλάδο μας. Οι απαιτήσεις του κοινού βλέπουμε να διαφοροποιούνται, με μεγάλο μέρος των νέων αγοραστών να στρέφονται προς το downsize. Μια τάση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και που θέλει τους αγοραστές και ενοικιαστές να επιλέγουν μικρότερες οικιστικές μονάδες. Ιδίως μάλιστα η γενιά των millennials Κυπρίων εμφανίζεται πιο ανοικτή στην αγορά σύγχρονων διαμερισμάτων σε νέες κατασκευές, απομακρυνόμενη από τη δημοφιλή κατά το παρελθόν επιλογή της κατασκευής μεγάλων μονοκατοικιών. Το γεγονός μάλιστα ότι ολοένα και συχνότερα τα κριτήρια των αγοραστών διευρύνονται, λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους όπως οι αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον με προώθηση της εξ αποστάσεως εργασίας, η εύκολη πρόσβαση σε κοινόχρηστους δημόσιους χώρους και η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, πιστεύω ότι επηρέασε αρκετούς από τους επιχειρηματίες του κλάδου, οι οποίοι σχεδιάζουν τα έργα τους βάσει των νέων αυτών δεδομένων.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ
Ειδικότερα μάλιστα το ζήτημα της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των έργων έχει αποκτήσει σημαντικό ρόλο, τόσο για τους εγχώριους όσο και για τους ξένους αγοραστές. Σε αυτό έχει συμβάλει η οικολογική ευαισθητοποίηση σε ολόκληρο τον κόσμο και ιδίως στην Ευρώπη. Άλλωστε, πολλοί επιχειρηματίες, έχοντας διαβλέψει αυτή τη στροφή, έχουν προ καιρού ενσωματώσει πράσινες πρακτικές στα έργα τους. Το παραπάνω στοιχείο πιστεύω πως είναι μια απόδειξη της ικανότητας του κλάδου να εξελίσσεται. Οι επιχειρηματίες έχουν αποδείξει την ευρύτητα της αντίληψής τους και την ικανότητά τους να προσαρμόζονται στις ανάγκες της ντόπιας και ξένης αγοράς.
Μέσα από αυτή την έξυπνη επιχειρηματικότητα, είναι σημαντικό να τονισθεί ότι επωφελείται ολόκληρη η κυπριακή κοινωνία, από τα νεαρά ζευγάρια που αναζητούν τη νέα τους στέγη, έως και τις μικρές τοπικές επιχειρήσεις. Αυτό, όμως, που χρειάζεται για να διασφαλιστεί αυτή η θετική πορεία είναι η μεταρρύθμιση πτυχών της κρατικής λειτουργίας. Στα θετικά τοποθετείται η επίσπευση των διαδικασιών υποβολής των πολεοδομικών και οικοδομικών αδειών μέσω της ψηφιοποίησής τους, αλλά αυτού του είδους οι λειτουργίες θα πρέπει να διευρυνθούν. Με αυτή την έννοια, θεωρώ ότι η απότομη, υποχρεωτική μετάβαση στον ψηφιακό χώρο, λόγω της πανδημίας, εν τέλει θα λειτουργήσει θετικά.
ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ
Παράλληλα, εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη εκσυγχρονισμού του πλαισίου, σε αρκετές πτυχές της δραστηριότητάς μας. Από την παρωχημένη ρύθμιση περί ελάχιστου εμβαδού, μέχρι τις ανεδαφικές πρόνοιες για τις κολυμβητικές δεξαμενές στα συγκροτήματα κατοικιών, υπάρχουν πολλά που πρέπει να αλλάξουν σε νομοθετικό επίπεδο, προκειμένου η Κύπρος να συνταχθεί με τις σύγχρονες οικονομίες της Ευρώπης. Με τον ίδιο στόχο, θεωρώ ότι θα πρέπει να δοθούν κίνητρα που θα ευνοούν την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία των πολιτών. Επ’ αυτού, έχω ήδη εκφραστεί για την ανάγκη θέσπισης μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ για όσους επενδύσουν σε ακίνητα το τρέχον έτος, αλλά και για τη σημασία της κατάργησης του φόρου κεφαλαιουχικών κερδών για ακίνητα που εγγράφονται στο Κτηματολόγιο μέχρι το τέλος του 2022.
Επίσης, θα ήθελα να αναφέρω ότι το τελευταίο διάστημα προκαλείται ανησυχία και προβληματισμός στην αγορά από τις αυξήσεις στις τιμές των οικοδομικών υλικών. Παρόλο που οι αυξήσεις αυτές οφείλονται εξ ολοκλήρου σε εξωγενείς παράγοντες, αναμένεται να επηρεάσουν την οικοδομική δραστηριότητα, αυξάνοντας το ρίσκο να «παγώσουν» έργα τα οποία προγραμματίζονται, μέχρι να ξεκαθαρίσει ο ορίζοντας. Έχουμε ήδη ζητήσει από το κράτος όπως, μεταξύ άλλων, επισπευσθεί η καταβολή της επιστροφής του ΦΠΑ σε επιχειρηματίες ανάπτυξης γης και άλλες επηρεαζόμενες κυπριακές επιχειρήσεις και όπως μειωθεί προσωρινά ο συντελεστής ΦΠΑ για αγορές ακίνητης ιδιοκτησίας.
Τέλος, θα ήθελα να σταθώ στον Επενδυτικό Νόμο, ο οποίος εκκρεμεί ενώπιον της Βουλής τα τελευταία δύο τουλάχιστον χρόνια. Η εφαρμογή του θα συμβάλει σημαντικά στο να γίνει το κράτος πιο φιλικό προς τις ξένες επενδύσεις, περιορίζοντας τη γραφειοκρατία που συχνά λειτουργεί ως ανασχετικός παράγοντας γι’ αυτές. Μέσω του Νόμου, είναι δυνατόν να ξεπεραστεί ο κατακερματισμός των αδειοδοτικών αρχών και να επισπεύδεται η υλοποίηση εκείνων των επενδύσεων που θα κρίνονται ως σημαντικές, σε μια ενιαία βάση εξυπηρέτησης. Αναμένουμε λοιπόν από τη Βουλή να εξετάσει κατά προτεραιότητα το ζήτημα αυτό, προχωρώντας τάχιστα στην ψήφιση του Νόμου.
Καταληκτικά, μπορώ να μεταφέρω την πεποίθησή μου ότι η χρονιά που ξεκινάει έχει τις προοπτικές να είναι θετική, τόσο για τον κλάδο μας και την ευρύτερη οικονομία, όσο και για το σύνολο των πολιτών. Εφόσον όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς αφοσιωθούμε στο έργο μας, η Κύπρος μπορεί να καταστεί ένα περιφερειακό κέντρο που θα συνδυάζει την εργασία, την ψυχαγωγία και την ποιοτική διαμονή για όλους.
*Προέδρου Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών