του Τάσου Χριστοφίδη *
Ο κόσμος μας μεταλλάσσεται και εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς. Κάθε χρόνος είναι μια πρόκληση για να προβλέψουμε τον επόμενο και να δράσουμε προδραστικά για να αντιμετωπίσουμε τις διαφαινόμενες κρίσεις αλλά και να αδράξουμε τις ευκαιρίες.
Η πανδημία και οι συνέπειές της είναι πια αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Μαθαίνουμε να ζούμε με αυτήν και να προχωράμε με τόλμη και θάρρος στο μέλλον. Αν κάτι μας έμαθε η διαχείριση της νόσου COVID-19 είναι ότι δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις και αποφάσεις. Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Κύπρου κρίθηκε αυστηρά σε σχέση με την απόφασή του να λειτουργήσει με φυσική παρουσία για το σύνολο της κοινότητάς του, τηρουμένων των διαταγμάτων και των μέτρων ασφαλείας και αποστάσεων. Κρίναμε ότι ήταν σημαντικό να δραστηριοποιηθεί ξανά η κοινότητα στον φυσικό της χώρο, στην Πανεπιστημιούπολη, επειδή αυτό θα ενθάρρυνε την προσπάθεια για εμβολιαστική κάλυψη της κοινωνίας και ειδικότερα των νέων, διότι η συναναστροφή που στερηθήκαμε από την αρχή της κρίσης θα τόνωνε την ψυχολογία των ανθρώπων μας και θα μας ενεργοποιούσε να εργαστούμε περισσότερο δημιουργικά. Θεωρώ ότι λάβαμε την ορθότερη απόφαση. Άλλωστε, το αποτέλεσμα μάς δικαιώνει. Πετύχαμε να συναντηθούμε ξανά στους χώρους μας, να ξαναθυμίσουμε στις φοιτήτριες και τους φοιτητές μας τη σπουδαιότητα της φοιτητικής ζωής και εμπειρίας, και να πείσουμε την κοινωνία ότι μπορούμε να λειτουργήσουμε ως οργανισμός όταν ακολουθούμε τις συστάσεις των εμπειρογνωμόνων. Άλλωστε, αυτός είναι ο ρόλος των πανεπιστημίων, να είναι το παράδειγμα, να ξεκινούν έναν δημιουργικό διάλογο για την κατεύθυνση που χρειάζεται να ακολουθήσουμε.
Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ
Η χρονιά και οι χρονιές που ακολουθούν είναι έτη μεταβάσεων και υπερβάσεων. Στη νέα εποχή, οι κοινωνίες μας καλούνται –χωρίς καθυστερήσεις ή/και δικαιολογίες πια– να είναι περισσότερο ευέλικτες, προσαρμοστικές, συμπεριληπτικές, ανεκτικές και καινοτόμες, εστιασμένες στη μείωση των ανισοτήτων και στη διαχείριση της περιβαλλοντικής καταστροφής. Σ’ αυτή την εποχή των μεταβάσεων, τα πανεπιστήμια, όπως και το Πανεπιστήμιο Κύπρου, έχουν τον δικό τους πρωταγωνιστικό ρόλο να επιτελέσουν. Με τις «meta»-ταχύτητες με τις οποίες εξελίσσεται ο κόσμος μας, χρειάζεται να κινούνται και οι κοινωνίες μας. Φτάσαμε σ’ ένα σημείο που ο άνθρωπος ακολουθεί τις τεχνολογίες και τις εξελίξεις, με τους θεσμούς διακυβέρνησης να καθυστερούν να ρυθμίσουν ζητήματα εκσυγχρονισμού, ηθικής και ασφάλειας που θα επιτρέπουν σε κοινωνία και σε οργανισμούς, όπως τα πανεπιστήμια, να αναπτύσσονται. Αυτό το βραχυκύκλωμα των προηγούμενων χρόνων δεν μας αξίζει. Χρειαζόμαστε, ως λαός, ως κοινωνία, μια νέα κουλτούρα σκέψης και δράσης. Μετά τον εγκλεισμό που προηγήθηκε τις προηγούμενες χρονιές, χρειάζεται να βρούμε τους τρόπους να ανοιχθούμε και να συναναστραφούμε, αλλά με μεγαλύτερη ευαισθησία, ενσυναίσθηση και ειλικρίνεια από ό,τι στο παρελθόν.
Το 2021, αντί να βρει τον κόσμο ενωμένο για τη διαχείριση της πανδημίας, τον βρήκε μπερδεμένο και διχασμένο, με πολίτες που ταλαντεύονται για την ασφάλεια του εμβολιασμού, με αμφισβητητές για τα κίνητρα των προτεινόμενων λύσεων έναντι της ασθένειας COVID-19. Γίναμε περισσότερο καχύποπτοι και διστακτικοί προς την επιστημονική γνώση και εδώ έχουμε, ως ακαδημαϊκοί, ως επιστήμονες και δάσκαλοι, τεράστια ευθύνη. Αν δεν πείσαμε ακόμα ότι τα επιστημονικά άλματα δεν είναι αιφνίδιες και μαγικές ανακαλύψεις ημερών, αλλά απόρροια προσπαθειών χρόνων και δεκαετιών, που σήμερα ευτυχώς δίνουν αποτελέσματα για να μπορούμε να σώσουμε ζωές και να λειτουργήσουμε ως κοινωνία σε συνθήκες ασφάλειας, πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο. πρέπει να εμβαθύνουμε στην επικοινωνία με τους πολίτες, να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους.
Δεν είναι τα έτη που ακολουθούν έτη επίρριψης ευθυνών, πρέπει να είναι έτη ουσιαστικής ανάληψης ευθύνης. Υπόλογοι για τις πράξεις μας, για τις ενέργειες ή την αδράνειά μας, μόνο έτσι θα δημιουργηθεί η κουλτούρα συνεισφοράς για την επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τον κόσμο μας.
ΖΗΤΑΜΕ ΤΑ ΑΥΤΟΝΟΗΤΑ
Τέλη του 2021, στο ξεκίνημα του 2022, ως Πανεπιστήμιο Κύπρου εξακολουθούμε να ζητάμε τα αυτονόητα για τον εκσυγχρονισμό του οργανισμού, μεταξύ αυτών:
• Τη δυνατότητα προσφοράς και προπτυχιακών ξενόγλωσσων προγραμμάτων.
Ενώ η πανδημία επιτάχυνε τη μετάβαση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων στην υβριδική εποχή και στην εξ αποστάσεως διδασκαλία, τα δημόσια πανεπιστήμια δεν έχουν ακόμα τα εργαλεία για να μπορούν να διασυνδεθούν με τον κόσμο, μέσα κι από την ξενόγλωσση διδασκαλία. Θέλουμε να είμαστε εξωστρεφείς, χρειαζόμαστε όμως τα μέσα και τη βοήθεια των θεσμών για να είναι αυτή η προσπάθεια επιτυχής και για το Πανεπιστήμιό μας και για την Κύπρο.
• Την τροποποίηση της νομοθεσίας για συμμετοχή των ακαδημαϊκών μας στους τεχνοβλαστούς που οι ίδιοι δημιούργησαν.
Χωρίς κίνητρα, πώς θα εργαστεί άλλωστε πραγματικά δημιουργικά και καινοτόμα η επιστημονική κοινότητα; Ενώ είναι πολλές οι καινοτόμες ιδέες που προκύπτουν σ’ ένα «φυτώριο» γνώσης, όπως είναι το Πανεπιστήμιο Κύπρου, οι περιορισμοί στο νομοθετικό πλαίσιο δεν μας αφήνουν να εκπληρώσουμε έναν ουσιαστικό σκοπό: αυτόν της επίδρασης της έρευνας μέσω της αξιοποίησης του αποτελέσματός της.
Το 2022 είναι η χρονιά που, ενώ θα αντιμετωπίζουμε ως παγκόσμια κοινότητα τις προκλήσεις της πανδημίας, απαιτείται επίσης να δούμε κατάματα τα κύματα που ακολουθούν. Η περιβαλλοντική κρίση, οι ανισότητες σε παγκόσμιο επίπεδο, η στασιμότητα στο Κυπριακό και οι γεωπολιτικές προκλήσεις στην περιοχή δεν μας επιτρέπουν να εφησυχάσουμε. Η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να δηλώνει παρούσα στην προσπάθεια επίλυσης των παγκόσμιων κρίσεων. άλλωστε μόνο συμμέτοχη και σύμμαχος με τους διεθνείς της εταίρους και με την Ευρωπαϊκή Ένωση θα κερδίσει την εμπιστοσύνη των υπόλοιπων κρατών για να ζητήσει συνδρομή για την επανένωσή της. Χρειαζόμαστε επίσης πολιτική ειλικρίνεια και θάρρος, μακριά από μικρά και βραχυπρόθεσμα συμφέροντα που πληγώνουν το μέλλον της χώρας.
Μπορούμε επιτέλους να χαράξουμε έναν κοινό χάρτη για το πού θέλουμε να πάμε, πώς θα πάμε εκεί και τι τελικά πρεσβεύουμε ως χώρα; Ας κάνουμε την ενδοσκόπησή μας, καθένας και καθεμιά για τον εαυτό του/της, και οι θεσμοί για τον ρόλο που οφείλουν να έχουν και να επιτελούν.
Το 2022 ως πολίτες πρέπει και θα είμαστε αυστηροί στις απαιτήσεις και την κριτική μας, όχι ως αυτοσκοπό, αλλά για να σπρώξουμε τη χώρα μας στην εποχή των μεταβάσεων και των εθνικών υπερβάσεων.
*Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου