Της Δρ Χριστίνα Χατζησωτηρίου*
Για την επιτυχή αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης που προέκυψε από την πανδημία, η Ευρωπαϊκή Ένωση μάς προσφέρει την ευκαιρία της αξιοποίησης κονδυλίων για πράσινη ανάπτυξη που σχεδιάστηκαν ειδικά για την ανάκαμψη στη μετά COVID-19 εποχή. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε όλοι ανεξαιρέτως στην καθημερινότητά μας, η ιστορία μάς έχει διδάξει ότι οι κρίσεις μεγάλης κλίμακας μάς αναγκάζουν να αναστοχαστούμε και να δημιουργήσουμε ευκαιρίες για καλύτερη ανοικοδόμησή μας. Τα «δύσκολα» απαιτούν πράξεις, γι’ αυτό κι εμείς καλούμαστε να αδράξουμε την ευκαιρία και να αξιοποιήσουμε τα συγκεκριμένα πακέτα στήριξης για πράσινη οικονομική ανάκαμψη που μας προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση, με σκοπό να ενισχύσουμε το βιοτικό μας επίπεδο και να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας, ενώ ταυτοχρόνως θα μειώνουμε τις βιοφυσικές επιπτώσεις προστατεύοντας το περιβάλλον μας. Το καθ’ όλα ελκυστικό πακέτο που μας προτείνει η Ε.Ε. περιλαμβάνει τη χρηματοδότησή μας, αν αναπτύξουμε πλάνο εφαρμογής με βάση τις εξής πρόνοιες:
• Καθαρή επένδυση σε φυσικές υποδομές με τη μορφή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποθήκευσης (συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου) και εκσυγχρονισμού των δικτύων.
• Δαπάνες αποδοτικότητας κτιρίων για ανακαινίσεις και μετασκευές, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης μόνωσης, συστήματα θέρμανσης και οικιακής αποθήκευσης ενέργειας.
• Επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση για την αντιμετώπιση της άμεσης ανεργίας από τον COVID-19 και διαρθρωτικές μετατοπίσεις από την ανθρακοποίηση.
• Επένδυση φυσικού κεφαλαίου για ανθεκτικότητα και αναγέννηση του οικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης οικοτόπων πλούσιων σε άνθρακα και της ανάπτυξης της φιλικής προς το κλίμα γεωργίας.
• Καθαρές δαπάνες στην έρευνα και ανάπτυξη για την «πράσινη» ανάπτυξη.
Οι συγκεκριμένες πρόνοιες εμπίπτουν στην ευρωπαϊκή στρατηγική πράσινης ανάπτυξης «European Green Deal», η οποία υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2019. Η στρατηγική πράσινης ανάπτυξης φιλοδοξεί να «προστατεύσει την υγεία και την ευημερία των πολιτών από κινδύνους και επιπτώσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον», να δημιουργήσει ένα περιβάλλον χωρίς τοξικά και να παρέχει υγιείς και βιώσιμες δίαιτες και προστασία της βιοποικιλότητας. Για την εφαρμογή του «European Green Deal» στην παρούσα κατάσταση της κρίσης που προκλήθηκε από τον COVID-19, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν τον Ιούλιο του 2020 ένα πακέτο αξίας 1.824 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το πακέτο συνδυάζει τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2021-2027, που ανέρχεται σε 1.074 δισεκατομμύρια ευρώ, και το νέο σχέδιο «Next Generation EU» (Η Ευρωπαϊκή Ένωση της Επόμενης Γενιάς), που ανέρχεται σε 750 δισεκατομμύρια ευρώ. Το σχέδιο αποκατάστασης της επόμενης γενιάς «στοχεύει στην αντιμετώπιση των ζημιών που προκαλούνται από την πανδημία διαμέσου της επένδυσης σε μια πράσινη, ψηφιακή, κοινωνική και πιο ανθεκτική Ευρωπαϊκή Ένωση». Ο μηχανισμός αποκατάστασης και ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την επωνυμία RRF, θεωρείται «το κλειδί-μέσο ανάκαμψης του Next Generation EU, το οποίο θα βοηθήσει την Ευρώπη να αναδειχθεί ισχυρότερη και περισσότερο ανθεκτική στην τρέχουσα κρίση». Το RRF θα παρέχει δάνεια και επιχορηγήσεις σε προεφοδιασμένη οικονομική υποστήριξη για τα κρίσιμα πρώτα χρόνια της ανάκαμψης. Για τη βασική συνιστώσα αυτών των επιχορηγήσεων, τα κράτη-μέλη καλούνται να προετοιμάσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης που δεσμεύονται να μεταρρυθμίσουν τις οικονομίες τους, προκειμένου να ξεκλειδώσουν το μερίδιο που τους έχει διατεθεί για αυτή τη χρηματοδότηση, η οποία θα διανεμηθεί από το 2021 έως το 2023. Συνεπώς, ευνοούνται επενδύσεις σε έργα που προσφέρουν ένα πράσινο μέρισμα, το οποίο περιλαμβάνει ενεργειακά αποδοτικά κτίρια ή προσαρμογή υποδομών στην κλιματική αλλαγή.
Αξιοποιώντας τα κονδύλια αυτά, μπορούμε να αναπτύξουμε «έξυπνες πόλεις» που θα κινηθούν προς την παροχή βελτιωμένων δημόσιων υπηρεσιών για τους πολίτες, οι οποίες, από τη μια, θα ενισχύσουν την οικονομική ανάπτυξη και, από την άλλη, την κοινωνική συνοχή και την ισότητα. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, θα καταστήσουμε αυτές τις πόλεις «πιο πράσινες» και επομένως πιο βιώσιμες. Επιπλέον, οι τεχνολογικές εξελίξεις πρέπει να διαμορφωθούν οικολογικά για να αποφευχθούν περαιτέρω ανισότητες και κοινωνικές ή εδαφικές διαταραχές. Χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η τεχνολογική ανάπτυξη, μπορούμε να αναπτύξουμε και να εφαρμόσουμε βιώσιμες και φιλο-οικολογικές πολιτικές ανάπτυξης που να ευθυγραμμίζονται με την έννοια των «έξυπνων πράσινων πόλεων». Η απόλυτη επιτυχία είναι η απόδειξη ότι μπορούμε να αναπτύξουμε πόλεις που χρησιμοποιούν σύγχρονα συστήματα πληροφοριών και επικοινωνιών, συστήματα μεταφοράς και τεχνολογίες κατασκευών με προ-οικολογικούς τρόπους, προκειμένου να προωθήσουμε την ποιότητα ζωής των πολιτών μας.
Σε μια εποχή που οι κυβερνήσεις σε όλη την Ευρώπη διαθέτουν τεράστιους πόρους για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων του COVID-19, είναι απαραίτητο να αδράξουμε τις ευκαιρίες που προσφέρονται από τα ευρωπαϊκά ταμεία ανάκαμψης προκειμένου να αναπτύξουμε μια κυκλική και ουδέτερη προς το κλίμα οικονομία. Μας δίνεται, συνεπώς, η δυνατότητα, μέσω της αειφόρου «πράσινης» ανάπτυξης, να αναδιαμορφώσουμε το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των πολιτών, προωθώντας ταυτοχρόνως την οικολογική πρόοδο. Αυτό που υποστηρίζουμε λοιπόν είναι ότι, για να λειτουργήσουμε σύμφωνα με τη φόρμουλα της «έξυπνης πράσινης πόλης», που θα ανυψώσει την ευημερία όλων των πολιτών, θα πρέπει να αναπτύξουμε ένα απτό πλάνο ανάπτυξης που θα στηρίζεται στον τεχνολογικό, οικονομικό και οικολογικό συνδυασμό. Τα μέτρα «πράσινης» ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν και πρέπει να μας οδηγήσουν σε καλύτερα οικονομικά, εργασιακά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα.
*Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας