Του Κώστα Ζένιου*
Είναι αναντίλεκτο γεγονός και αποδεδειγμένο διαχρονικά, πως ο τομέας των ακινήτων αποτελεί σημαντικό πυλώνα της πραγματικής κυπριακής οικονομίας. Το εκτόπισμα του είναι τέτοιο ώστε αρκετές φορές η πορεία του επηρεάζει και την οικονομία στο σύνολο της. Εν μέσω μίας πρωτόγνωρης κατάστασης λοιπόν, την οποία δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού, η αντίδραση του τομέα αποτελεί καθοριστική πτυχή της προσπάθειας ανάκαμψης που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Μία πρώτη θετική ένδειξη για τα αντανακλαστικά του τομέα των ακινήτων ήρθε τον Σεπτέμβριο. Ήταν ο πρώτος μήνας του 2020 κατά τον οποίο τα πωλητήρια έγγραφα που κατατέθηκαν στα κτηματολογικά γραφεία ήταν περισσότερα από τον αντίστοιχο περσινό μήνα. Συγκεκριμένα, σημειώθηκε άνοδος 14% η οποία προφανώς δεν ήταν αρκετή για να αντισταθμίσει την πτώση που υπήρξε τους προηγούμενους μήνες. Αξίζει απλώς να αναφέρουμε πως τον Απρίλιο και τον Μάιο, υπήρξε μείωση 80% και 71% αντίστοιχα σε σχέση με τους ίδιους μήνες του 2019 (σημειώνουμε ότι Απρίλιος και Μάιος του 2019 αποτέλεσαν ιδιάζουσα περίπτωση καθώς κατατέθηκαν πολλά πωλητήρια έγγραφα από αλλοδαπούς προτού αλλάξουν τα κριτήρια του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος πολιτογράφησης επενδυτών). Η άνοδος του Σεπτεμβρίου λοιπόν, αποτελεί μία θετική ένδειξη παρόλο που για ολόκληρη την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου, η μείωση ανέρχεται στο 30%. Προφανώς μεγάλο μέρος της μείωσης προκύπτει από την περιορισμένη ικανότητα των ξένων αγοραστών να έρθουν στην Κύπρο και να προχωρήσουν με αγορά ακινήτου. Πρόκειται για μία πολύ σημαντική αγορά αφού οι πράξεις με αγοραστές αλλοδαπούς τα τελευταία χρόνια αναλογούσαν σε περίπου 45% του συνόλου από πλευράς όγκου και ακόμα περισσότερο από πλευράς αξίας, αφού, συνήθως επιλέγουν να αποκτήσουν ακριβότερα ακίνητα απ’ ότι οι ντόπιοι.
Υπάρχουν όμως κι άλλες θετικές ενδείξεις μέσα στην πρωτόγνωρη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Μία από τις σημαντικότερες, είναι το γεγονός πως το ενδιαφέρον των ντόπιων για οικιστικά ακίνητα, διαμερίσματα, οικίες και οικιστικά οικόπεδα, κατά σειρά προτεραιότητας, εξακολουθεί να είναι έντονο. Εκτιμούμε πως η συγκεκριμένη τάση θα μετουσιωθεί σε ακόμα περισσότερες πράξεις το επόμενο διάστημα, εφόσον βέβαια δεν προκύψουν σημαντικές αρνητικές εξελίξεις όσον αφορά τα υγειονομικά δεδομένα, με ότι αυτές μπορεί να συνεπάγονται.
Όσον αφορά τους ξένους αγοραστές ακινήτων, από την στιγμή που υφίστανται περιορισμοί στα ταξίδια και επικρατεί γενικότερη ανασφάλεια διεθνώς, είναι αναμενόμενο να παρατηρείται σημαντική πτώση και των πράξεων. Ωστόσο, ακόμα και σ’ αυτήν την περίπτωση υπάρχουν ενδείξεις για ανάκαμψη. Καταγράφεται, για παράδειγμα, αυξημένη ζήτηση για εξοχικές, πιο απομονωμένες, κατοικίες η οποία εκτιμούμε πως με τη βελτίωση της υγειονομικής κατάστασης θα μετουσιωθεί σε πράξεις αγοράς. Μπορεί η τεχνολογία να έχει εισέλθει για τα καλά και στον τομέα των ακινήτων, ωστόσο, είναι ακόμα νωρίς για να υλοποιούνται εξ αποστάσεως συμφωνίες και κυρίως χωρίς ο αγοραστής να έχει δει προηγουμένως το ακίνητο με τα ίδια του τα μάτια. Η αιφνίδια κατάργηση του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος προφανώς και θα επηρεάσει την αγορά οικιστικών ακινήτων πολυτελείας ειδικά στις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου.
Πιο δύσκολο φαντάζει αυτήν την στιγμή να γίνουν οι οποιεσδήποτε προβλέψεις σε σχέση με εμπορικά ακίνητα όλων των τύπων. Για παράδειγμα, οι επενδύσεις σε τουριστικά ακίνητα και αναπτύξεις, είναι ιδιαίτερα αβέβαιες λόγω των γενικότερων επιπτώσεων της πανδημίας στον τουρισμό διεθνώς. Ο τουριστικός τομέας έχει επηρεαστεί περισσότερο απ’ όλους από την πανδημία και γι’ αυτό είναι και ο πλέον απρόβλεπτος για να γίνουν οι όποιες εκτιμήσεις για την πορεία του.
Όσον αφορά στους γραφειακούς χώρους και αναπτύξεις, εκτιμούμε πως η πανδημία έχει επιφέρει τεράστια διαταραχή, η οποία κάθε άλλο παρά προσωρινή θα είναι. Η εξ αποστάσεως εργασία, τα ευέλικτα ωράρια, η εργασία λιγότερες μέρες τη βδομάδα είναι τάσεις που δοκιμάστηκαν έντονα την περίοδο της πανδημίας και πέτυχαν σε μεγάλο βαθμό. Πρόκειται για τάση που θα συνεχιστεί και μετά την πανδημία αφού οι οικονομίες κλίμακας που δημιουργεί είναι ιδιαίτερα επωφελείς για τις επιχειρήσεις ενώ την ίδια ώρα πρόκειται για λύσεις τις οποίες αποδέχονται, και στην πλειοψηφία τους προτιμούν, και οι εργαζόμενοι. Αναντίλεκτα λοιπόν, το μέλλον των γραφειακών αναπτύξεων θα είναι διαφορετικό και ενδεχομένως η ζήτηση να είναι πιο περιορισμένη.
Την ίδια ώρα, θετικά ενδεχομένως να επηρεαστούν τα βιομηχανικά ακίνητα και αναπτύξεις λόγω της ανόδου του ηλεκτρονικού εμπορίου το οποίο απαιτεί επιπλέον αποθηκευτικούς χώρους και νέες υποδομές.
Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, σε περίπτωση που οι υγειονομικές συνθήκες δεν επιδεινωθούν δραματικά τους επόμενους μήνες, εκτιμούμε πως ο τομέας θα εισέλθει σε μία περίοδο σταδιακής ανάκαμψης ώστε το 2022 ο όγκος πωλήσεων να επανέλθει σε επίπεδα 2019. Σ’ αυτήν την προσπάθεια θετικά θα συμβάλουν ενέργειες που κάνει το Τμήμα Κτηματολογίου για εκσυγχρονισμό των διαδικασιών και υπηρεσιών του.
*Διευθυντής, Delfi Partners & Company