Των Σάββα Πεντάρη και Χαράλαμπου Κωνσταντίνου*
Τα τελευταία δέκα χρόνια, η ΕΥ σε συνεργασία με το Institute of International Finance (IIF) παρακολουθεί συστηματικά τα ζητήματα διαχείρισης κινδύνων από τις τράπεζες. Πολλά έχουν αλλάξει στο διάστημα αυτό, με αποτέλεσμα το τοπίο σήμερα να μην θυμίζει σε τίποτα την εικόνα του τραπεζικού τομέα το 2009-2010, όταν ο κόσμος προσπαθούσε ακόμη να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Σήμερα οι τράπεζες βρίσκονται σε πολύ καλύτερο σημείο από πλευράς κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας. Η εξάρτησή τους από βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση έχει μειωθεί δραστικά. Οι ισολογισμοί τους έχουν, σε μεγάλο βαθμό εξυγιανθεί, ο βαθμός μόχλευσης έχει μειωθεί, ενώ μη βασικά περιουσιακά στοιχεία και δραστηριότητες που είχαν συγκεντρώσει πριν την κρίση έχουν απομακρυνθεί. Οι πρακτικές διαχείρισης κινδύνου σχετικά με ζητήματα κεφαλαίου και ρευστότητας έχουν ενισχυθεί σημαντικά, εξαιτίας κυρίως των αυστηρών stress tests που εισήγαγαν οι εποπτικές αρχές σε όλον τον κόσμο. Συγχρόνως, αλλαγές στα λογιστικά πρότυπα ενίσχυσαν την άμυνα των τραπεζών απέναντι σε ενδεχόμενες μελλοντικές πιστωτικές ζημιές.
Στο ίδιο διάστημα όμως, έχουν εμφανισθεί ή ενταθεί νέοι εξίσου σημαντικοί κίνδυνοι, δημιουργώντας την ανάγκη για νέες, καινοτόμες προσεγγίσεις και διαφορετικές δεξιότητες. Η ένταση των κυβερνοαπειλών είναι, χωρίς αμφιβολία κυρίαρχη μεταξύ αυτών στην ατζέντα των διαχειριστών κινδύνων αλλά και των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών. Παράλληλα, ζητήματα συμμόρφωσης, απάτης και οικονομικού εγκλήματος, νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες απειλούν επίσης τη λειτουργία αλλά και την εικόνα των τραπεζικών ιδρυμάτων, ενώ η διαρκώς αυξανόμενη εξάρτηση από τρίτους παρόχους υπηρεσιών, η μετάβαση του τομέα στην ψηφιακή εποχή, η εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης, η προστασία της ιδιωτικότητας, και η παρακολούθηση των διαρκώς μεταβαλλόμενων προσδοκιών των πελατών δημιουργούν νέες προκλήσεις.
Οι ετήσιες έρευνες της ΕΥ κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, οι οποίες καταγράφουν τις κορυφαίες δέκα ανησυχίες των τραπεζικών στελεχών την δεδομένη χρονική περίοδο, επιβεβαιώνουν τη σταδιακή μετατόπιση της εστίασης των τραπεζών προς μη-χρηματοοικονομικούς κινδύνους. Έτσι, είδαμε σταδιακά στο διάστημα αυτό κίνδυνοι όπως τα εποπτικά κεφάλαια, η ρευστότητα και η κανονιστική συμμόρφωση να αντικαθίστανται στις πρώτες θέσεις της κατάταξης από την κυβερνοασφάλεια, την μετάβαση στις ψηφιακές τεχνολογίες και τα θέματα συμμόρφωσης.
Η νέα αυτή εικόνα που αναδύεται εμπεριέχει τόσο θετικά όσο και αρνητικά μηνύματα. Χωρίς αμφιβολία, η υγεία του τραπεζικού συστήματος έχει σε μεγάλο βαθμό αποκατασταθεί. Ωστόσο, η αντιμετώπιση των νέων, αναδυόμενων κινδύνων ενδέχεται να αποδειχθεί, συγκριτικά, μια πιο δύσκολη υπόθεση. Η αντιμετώπιση των χρηματοοικονομικών κινδύνων των αρχών της τελευταίας δεκαετίας συνίστατο ουσιαστικά στη σχολαστική συμμόρφωση με τις απαιτήσεις των εποπτικών αρχών. Ήταν μια διαδικασία επίπονη, αλλά βασιζόταν σε δοκιμασμένα εργαλεία του παρελθόντος.
Αντίθετα, η συνδυαστική αντιμετώπιση των νέων, πρωτόγνωρων προκλήσεων θα απαιτήσει νέες καινοτόμες πρακτικές και εργαλεία, φαντασία και διαφορετικές δεξιότητες.
Οι δέκα κορυφαίοι κίνδυνοι, όπως τους κατέγραψε η τελευταία έκθεση της ΕΥ, είναι χαρακτηριστικοί του εύρους και της συνθετότητας των προκλήσεων:
1. Αντιμετώπιση μιας πιθανής παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης
2. Ομαλή λειτουργία σε ένα διαρκώς αναπτυσσόμενο και μεταβαλλόμενο οικοσύστημα
3. Προστασία της ιδιωτικότητας και διατήρηση της εμπιστοσύνης των πελατών
4. Αντιμετώπιση ενός πολέμου στον κυβερνοχώρο
5. Διαχείριση της αναπόφευκτης μετάβασης του τραπεζικού κλάδου στην τεχνολογία cloud
6. Βιομηχανοποίηση και ενσωμάτωση των data analytics σε όλο το εύρος του τραπεζικού τομέα, με ελεγχόμενο τρόπο
7. Αδιάκοπη και απρόσκοπτη παροχή υπηρεσιών στους πελάτες, τα ενδιαφερόμενα μέρη και τις αγορές
8. Προσαρμογή στις επιπτώσεις των ταχέως μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών ισορροπιών
9. Αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις τράπεζες και την κοινωνία
10. Ικανοποίηση των νέων και διαρκώς εξελισσόμενων αναγκών των πελατών, μέσω της παροχής εξατομικευμένων, συγκεντρωτικών υπηρεσιών με κάλυψη εφ’ όρου ζωής
Στα επόμενα δυο άρθρα, θα παρουσιάσουμε αναλυτικά τους δέκα αυτούς κορυφαίους κινδύνους και τις επιπτώσεις τους στις πρακτικές διαχείρισης κινδύνων των τραπεζών.
* Ο Σάββας Πεντάρης είναι Συνέταιρος και Επικεφαλής Χρηματοοικονομικού Τομέα και ο Χαράλαμπος Κωνσταντίνου είναι Συνέταιρος, Επικεφαλής Συμβουλευτικών Υπηρεσιών στην ΕΥ Κύπρου